İnsan fiziki özellikleri ve doğaya hakimiyet bakımından diğer canlılara göre neredeyse en az donanım ve kabiliyete sahiptir. Bir kara canlısı olarak insan oğlunun en büyük hayal ve arzusu kuşlar gibi uçabilmek, balıklar gibi yüzebilmek ve hız olarak koşabilen en hızlı canlıdan daha hızlı koşabilmek olmuştur. 21. Yüzyıl itibariyle insanoğlu aklı sayesinde neredeyse tüm bu hayalleri gerçeğe dönüştürmüştür. Şnorkel de insan oğlunun doğaya hakimiyet mücadelesinde insanoğlunun geliştirdiği icatlardan biridir.
Basit olarak tanımlamak gerekirse Almanca bir kelime olarak insanın yüzerken su yüzeyinin kısmen altında nefes alıp vermeye yarayan “j” biçimli aletin ismidir. Kullanım yaygınlığından dolayı daha çok suyun kısmen altında nefes alıp vermeye yarayan bir yüzme aletinin adı olsa da birçok değişik alanda kullanılagelen bir teknolojik buluştur aslında. Doğada emsalini yılanların soluk borularında gördüğümüz şnorkel, dizel motorlu arazi araçlarından tanklara ve denizaltılara kadar uzanan geniş bir yelpazede kullanılmaktadır.
Bir Yüzme ve Dalış Aksesuarı Olarak Şnorkelin Başlıca Özellikleri
Beş bin yıl önce ilk olarak denizcilikle uğraşan Giritlilerin kullandığı bilinen şnorkel bugünkü biçimiyle 1930’lu yıllarda geliştirilmiştir. Yüzme sporunun palet, maske ve maskeyle birlikte olmazsa olmazlarındandır. Basit şnorkeller j biçimli bir borudan oluşsa da şnorkelin birçok tamamlayıcı aparatı vardır: Hortum, ağızlık, maske-gözlük. İdeal bir şnorkel hortumu 30 cm’dir ancak maksimum 45 cm’ye kadar da olabilmektedir. Şnorkel hortumunun çeperi(çapı) ise bir parmak kalınlığını geçmemelidir, aksi halde borudan ayrılmayan hava yüzünden sürekli aynı havayı solumaya bağlı olarak karbondioksit zehirlenmesi meydana gelme riski bulunmaktadır. Şnorkelin en önemli parçalarından biri de borunun ağza temas ettiği kısım olan ağızlıktır. Ağızla sürekli temas halinde olan bu parçanın hijyen ve sağlık açısından silikon olması özellikle tavsiye edilmektedir. Yine şnorkelin etkili ve verimli kullanılabilmesi için maskenin ve gözlüğün de kullanıcının yüz yapısına uyumlu olması özellikle önemlidir. Halk arasında daha çok tatilcilerin yaz aylarında kullandığı bir aparat olan şnorkel “boru” olarak isimlendirilmektedir. Piyasada 30-50 TL arası bir fiyata satılan şnorkeller kullanım alanlarına göre farklı fiyatlarda da olabilmektedir. İlk şnorkel modellerinde dalgalı sularda ya da borunun uzunluğundan yüksek dalış yapıldığında borudan içeri su girmekte bu da su altı dalışını bozmaktaydı fakat sonradan geliştirilen dalga korumalı şnorkeller sayesinde suyun borudan içeri girişi engellenmiştir.
Şnorkelin Kullanım Alanları
Tüpsüz dalış olarak ifade edilen su altı dalış ve gözlem niteliği taşıyan her türlü etkinliğin olmazsa olmazıdır şnorkel. Su yüzeyinin hemen altındaki balıkları izleme hobisinden tutun da yüzeye yakın batıkların izlenmesine, su altı tarihi alanların gezilmesi etkinliklerinde hep şnorkel ön plandadır. Batıda bir bütün olarak şnorkelle yapılan aktivitelere “şnorkelling” adı verilerek bu faaliyet ayrı bir spor ve hobi etkinliği olarak görülmekte bu kapsamda eğitim merkezlerinde dersler verilmektedir. Son yıllarda yaygınlaşan “sualtı hokeyi”, “sualtı ragbisi” gibi sporlar sayesinde şnorkel oldukça yaygınlaşan bir alet olarak öne çıkmaktadır. Tüpsüz dalıştaki kullanım yaygınlığının yanı sıra tüplü dalışta( scuba) da hayli önemli bir ekipmandır şnorkel. Dalgıcın başının sol tarafında bulunan şnorkel tüp kullanımının gerektirmediği yüzeylerde gözlem yapılırken yahut dalış noktasına gidilirken dalış noktasının tespiti için dalgıca oldukça yardımcı olmaktadır. Bir hobi ve dalgıçlık faaliyetinin yanı sıra en eski zamanlardan günümüze kullanılan zıpkınla balıkçılık tekniğinin en önemli ekipmanıdır. Zıpkınla avlanan balıkçı su yüzeyinde şnorkel sayesinde sessizce keşif yaparken rahatlıkla balıkları görerek dalgalardan etkilenmeden avlanır. Yine komando eğitimlerinde , deniz , göl veya ırmaklarla çevrili alanlarda komandolara yapacakları operasyonlar için şnorkel eğitimi verilerek doğal engellerin en aza indirilmesi sağlanır.
Şnorkelin Diğer Kullanım Alanları
Oksijene ihtiyaç duyan her araçta gördüğümüz bir ekipmandır şnorkel. Dizel motorlu arazi araçları derin sulak alanlardan geçerken egzoza su kaçmasını önlemek ve motorun daha etkin çalışmasını sağlamak için şnorkel mantığına dayanan bir ekipman kullanılır. İkinci Dünya Savaşında Hitler mühendislerinden, büyük oranda tank etkinliğinin ön planda olduğu “Yıldırım Harekatı” taktiğinde tanklarının karşılaşılan ırmaklardan köprü yapımına ihtiyaç duyulmadan rahatlıkla geçebilecek bir dizayn istemiş bu talebe cevap olarak tank mühendisleri çelik bir kale olan “panzer ve tiger” tankların birçoğuna şnorkele benzeyen çalışma sistemine sahip ekipmanlar monte etmişlerdir. Bu ekipmanlar sayesinde tanklar metrelerce derinliğindeki sulardan köprüler olmaksızın geçebilmişlerdir. Ancak ekipmanın kapa ve hayli dikkat çekici olması nedeniyle kullanımı pek rağbet görmemiştir. Denizaltı denilince akla ilk gelen araçlardan olan denizaltılarda da kendine kullanım alanı bulan bir aygıttır şnorkel. Denizaltılarda şnorkel tıpkı tüplü dalışta olduğu gibi ana dalış ekipmanı olarak değil hazırlayıcı veya tasarruf ettirici bir unsurdur. Denizaltının derin sularda olmadığı yüzeye yakın görevlerde yakıt tasarrufu sağlamak ve sıradan bir deniz aracı gibi çalışmasını sağlamaya yarar şnorkel sistemi denizaltılarda. Şnorkel çalışma sistemine benzeyen bir nefes alışveriş sistemi de yılanlarda bulunmaktadır. Yılanların devasa cüsselerine rağmen avlarını tüm olarak yutabilmelerindeki sır şnorkel nefes sistemleri sayesindedir. Yılan avını tüm olarak yutup içe dönük dişleri sayesinde sürekli karnına doğru çekerken yılanın çenesinin hemen dibinde başlayan bir soluk borusu vardır. Bu boru sayesinde yılan ağzı tamamen doluyken rahatlıkla nefes alıp verebilmektedir.
Şnorkel Kullanımında Dikkat edilmesi Geren Konular
Şnorkel tüm kolaylaştırıcı özelliklerine rağmen özellikle şnorkeling olarak bilinen faaliyetlerde çok ciddi güvenlik kazaları yaşanabilmektedir. Sualtında karşılaşılabilecek tehlikelerden diğer deniz araçlarının neden olabileceği kazalara dek çok geniş bir yelpazede uyulması gereken noktalar alınması gereken tedbirler vardır.
Bunun için şnorkel dalışının yapıldığı alanlarda tekne, jet-ski gibi araçların neden olacağı kazaları önlemek için dalış bayraklarının asılması dalış yapan kişilerin ayırt edilmesini sağlayacak turuncu dalış yeleklerinin giyilmesi oldukça önemlidir. Özellikle zıpkınla balık avcılığında turuncu yeleklerin giyilmesi oldukça önem taşımaktadır. Yine kalabalık gruplarla yapılan dalışlarda bir dalış koordinatörünün bulunması gerekmektedir. Sualtında meydana gelecek kazaların önüne geçilmesi içinde de dalış öncesi ısınma ve bilgilendirme çalışmaları da olası bir kazanın veya sakatlığın önlenmesi için hayli kritiktir.
Kaynakça:
https://en.wikipedia.org/wiki/Snorkeling
http://snorkelstore.net/snorkel-afraid-water/
Yazar:Erdal Uğur