Gıda etiketlerini okursanız, “soya lesitin” bileşenini kullandığınızdan emin olabilirsiniz, çünkü bugün piyasada en çok kullanılan gıda katkı maddelerinden biridir. Soya lesitini hem konvansiyonel hem de sağlık gıda marketlerinde yaygın olarak kabul görmektedir. Genellikle gıda ürünlerinde bir bileşen olarak kullanılır. Şaşırtıcı bir şekilde, soya lesitini hakkında çok fazla karışıklık (hatta belki de önyargı) vardır, çünkü “soya” kelimesini içerir. Sonuç olarak, soya lesitini tüketmenin artıları ve eksileri vardır, ancak bazıları olduğu k
Japonya’daki araştırmacılara göre, taze fosfolipidlerin uygulanması, hasarlı hücre zarlarının yerini almak ve hücresel membranın yapısını ve işlevini yeniden oluşturmak için kullanılır. Buna lipit replasman tedavisi denir ve yorgunluğu, diyabet semptomlarını, dejeneratif hastalıkları ve metabolik sendromu iyileştirdiği görülmüştür.
Fosfatidilkolin, kolin ana formlarından biridir ve hücre zarında sinyallemede temel bir bileşen olarak görev yapar. Fosfatidilkolin karaciğerde üretilir ve vücutta birkaç önemli işlemi oynayan koline dönüştürülür.
Fosfatidilserin, tüm hayvanların zarlarında, yüksek bitkilerde ve mikroorganizmalarda bulunur. İnsanlarda, en çok beyin içinde yoğunlaşır ve yaşlı hastalarda beyin fonksiyonunu iyileştirmek için sıklıkla fosfatidilserin takviyesi kullanılır. Araştırma ayrıca akıl sağlığı durumları olan çocuklar ve gençler için yararlı olabileceğini göstermektedir.
*Soya Lesitindeki “Soya”nın Anlamı
Soya lesitini içeren gıda ürünlerinin tüketilmesinden kaçınmanız gerekip gerekmediği konusunda eğitimli bir karar verebilmeniz için soya fasulyesinin artılarını ve eksilerini bilmeniz gerekir. Bugün piyasada çeşitli soya türleri vardır, bu nedenle soyadan üretilen tüm ürünleri “sağlıklı” ya da “sağlıksız” olarak sınıflandırmak yanlış olur.
Soya lesitini hakkında sıkça sorulan soru soya içerip içermediğidir. Ve cevap, soya lesitininin soya fasulyesinden direkt olarak alındığı için soya fasulyesi olduğu yönündedir. Bununla birlikte, soya lesitininin sadece az miktarda soya proteini içerdiği görülmektedir. Bu nedenle, araştırmacılar, soya lesitininin soya alerjisi olan tüketicilerin çoğunda alerjik reaksiyonlara neden olacağını belirtmektedir.
Görüyorsunuz, soya lesitini üretim sürecinde neredeyse tamamen ortadan kaldırılır, soya alerjenleri protein fraksiyonunda bulunur.
Ancak, soya içeren herhangi bir ürünü yerken dikkatli olun çünkü soya lesitini alımına duyarlı olan kişiler olumsuz tepkimeye girebilir ve bu maddeyi içeren paketlenmiş gıdaların daha bilinçli tüketilmesi gerekir.
Soya ile ilgili geniş çapta araştırılan bir başka konu da, doğal olarak oluşan östrojenik bileşikler olan izoflavonları veya fitoöstrojenleri içermesidir. İzoflavonlar birçok farklı bitki besinlerinde bulunmasına rağmen, soya fasulyeleri benzersiz derecede zengin miktarlar içerirler. Soya fasulyesinde, izoflavonlar neredeyse sadece şeker bileşikleri olarak ortaya çıkar, ancak soya gıdaları yutulduğunda, şeker hidrolize olur ve vücut tarafından emilebilir.
İzoflavonlar, östrojen reseptörlerine bağlanarak vücutta östrojen benzeri etkilere neden olabilecek şekilde östrojen hormonuna benzeyen kimyasal bir yapıya sahiptir. En azından bazı hayvan çalışmalarının bize gösterdiği şey budur, ancak izoflavonları tüketmenin sağlığımız üzerindeki rolünü tam olarak anlamak için bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
İzoflavonları tüketmek, menopoz ve osteoporoz semptomlarını iyileştirmek gibi potansiyel sağlık yararlarına sahip olsa da, bu konuda klinik endişeler vardır.
*Soya Lesitini Faydaları
1. Kolesterol Düzeylerini İyileştirir.
Yağ ve kolesterolün işlenmesinde önemli rolüyle bilinir, bu yüzden insanlar bazen doğal olarak kolesterolü düşürmek için soya lesitin takviyeleri alırlar.
2. Kolin Kaynağıdır.
Soya lesitini, kolin ana formlarından biri olan, karaciğer fonksiyonunda, kas hareketinde, metabolizmada, sinir fonksiyonunda ve beyin gelişiminde önemli rol oynayan bir makrobesin olan fosfatidilkolin içerir.
3. Bağışıklığı Arttırır.
Soya lesitin takviyesinin diyabet hastaları arasında bağışıklık fonksiyonunu önemli ölçüde artırdığı tespit edilmiştir.
4. Fiziksel ve Zihinsel Stresi Yatıştırır.
Soya lesitinin sağlık yararlarından biri de, bitkilerde ve hayvanlarda hücre zarlarının bir kısmını oluşturmaya yardımcı olan fosfatidilserin bileşik içermesidir. Stres hormonlarını etkilediği bilinen adrenokortikotropik hormon (ACTH) ve kortizol, inten beyinlerinden elde edilen fosfatidilserinin fiziksel strese verdiği tepkiyi azalttığı gösterilmiştir.
5. Bilişsel Fonksiyonu Geliştirebilir.
Alzheimer hastalığı olan hastalara günlük işleyiş, ruh sağlığı, duygusal durum ve kendi kendini rapor eden genel durumu üzerindeki etkisini ölçmek için ek verilmiştir .
Araştırmacılar, tedavi süresinin sonunda, soya lesitinde bulunan özelliklerden yapılan takviye harmanının hafızayı önemli ölçüde geliştirdiğini bulmuşlardır. Bu bulgular, soya lesitinden türetilen fosfatidik asidin, yaşlılar ve kognitif durumlardan muzdarip olanlar arasında bellek, biliş ve duygu durum üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabileceğini düşündürmektedir.
6. Osteoporozu Önleyebilir.
Soya lesitini de dahil olmak üzere soya fasülyesi ve soya bazlı ürünlerin, osteoporozun önlenmesinde antipsorptif ve kemik arttırıcı maddeler olarak görev yaptığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Bu soyada bulunan izoflavonlara, özellikle glikozitlere bağlıdır.
Araştırmacılar, soya bazlı ürünlerin
potansiyel olarak kemik kaybı oranını ve kırık riskini azaltabileceğini belirtiyor. Bu durum östrojenik etkilere bağlı olabilir, çünkü menopozun neden olduğu östrojen eksikliği yaşlı kadınlarda kemik kaybını hızlandırmıştır.
7. Menopoz Belirtilerini Hafifletir.
Osteoporozun potansiyel faydasına ek olarak, araştırmalar, soya lesitin takviyelerinin menopozdaki kadınlarda canlılığı ve kan basıncını artırarak menopoz semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.
8. Kanseri Önleyebilir.
Lesitin takviyesi kullanımıyla ilişkili düşük bir meme kanseri riski olabileceği bulunmuştur.
*Soya Lesitin Tehlikeleri ve Yan Etkileri
Soya lesitini tüketmenin birtakım potansiyel faydaları olmasına rağmen, bu içeriği içeren gıdaları veya takviyeleri yemeyi seçmeden önce bilmeniz gereken bazı tehlikeler ve yan etkiler de vardır.
Soya lesitini alımında bazı potansiyel sağlık faydaları vardır, ancak bazı dezavantajları da vardır. Soya lesitininin yan etkileri nelerdir? İzoflavonlar ve bunların estrojenik etkileri hakkında bilim hala net değildir. Ayrıca, hassas soya alerjisi olan kişiler soya lesitinine karşı olumsuz bir reaksiyona sahip olabilir. Soya lesitini kolin, yağ asitleri, gliserol, glikolipitler, fosfolipitler, fosforik asit ve trigliseritlerden oluşur. Çok az soya proteini içerir, bu nedenle soya alerjisi olan kişiler için genel olarak güvenli kabul edilir. Soya lesitini de dahil olmak üzere potansiyel sağlık yararları vardır.
Yazar: Osman Uçar