Genetik hızlı gelişen teknolojiyle birlikle artık hayatımızın her aşamasına tesir etmeye başladı. Amerika’da başlayan Genom Projesi sonucunda insanların bütün genetik dizilimini ortaya çıkarmak problem olmaktan çıktı. Şimdi ise bilim dünyasının çok daha detay düşünceleri var. Bu düşüncelerden biri de insan genetiğine göre spora yönlendirilebilir mi sorusu üzerine kurulmuştur. Bildiğiniz üzere ülkemiz dahil dünyanın pek çok yerinde çocuklar genç yaşta çevresinde bulabildiği veya çevresinde en çok yapılan sporlara ilgi duyarlar. Aslında çevremizde çok daha geniş spor yelpazesi olsa daha farklı alanlarda daha başarılı olabilecekken genelde futbol,basketbol veya voleybol oynamaktan öteye geçemeyiz. Peki ya genetik kodlarımız bize hangi spora daha yatkın olduğumuzu söylese o sporda yükselmek için daha fazla çabalamaz mıydık? Yeni yapılan çalışmalar ışığında sporla ilintili genler olduğuna dair bilim dünyasında bir algı oluşmaya başladı. Bunun da en büyük etkisi yakın gelecekte ülkelerin daha da başarılı sporcular yetiştirmesi olacaktır.
Genetikle ilgili çok fazla terimsel bilgi vermeden bu durumu anlatmaya çalışırsak, bir örneklendirme üzerinden gitme ihtiyacı doğacak. Mesela siz koşucu olmak istiyorsunuz. Hayaliniz ise gelecekte olimpiyatlarda koşucu olarak ülkemizi temsil etmek. İlk aşamada sizin 100 metre 200 metre gibi kısa mesafe koşucusu mu yoksa uzun mesafe maraton koşucusu mu olduğunuzu belirlemek gerekiyor. Eğer güzel bir spor kulübüyle bu işe giriş yaptıysanız antrenörleriniz sizi farklı testlere sokacaklardır ve testlerin sonucunda da uzun mesafe mi kısa mesafe mi koşucusu olduğunuz ortaya çıkacaktır. Ama çok iyi bir spor kulübünde değilseniz büyük ihtimal siz bir alanda ilerlemeyi tamamen isteklerinize göre seçeceksiniz ve sonucunda da ya çok başarılı olacaksınız ya da yanlış alanı seçtiğinizi düşünüp profesyonelleşemeden sporu bırakacaksınız. Peki ya sizin uzun mesafe koşucusu olup olmadığınız konusunda genleriniz size yardım edebilseydi nasıl olurdu? Çok uzak değil yakın gelecekte bu gibi çalışmaların yapılmasına olanak sağlayacak merkezlerin yaygınlaştığını göreceğiz. Yani sizin bir damla kanınızın analizi sonucunda kısa mesafe koşucusu olmaya daha yatkındır ya da uzun maraton koşucusu olmaya yatkınlığı daha fazladır gibi sonuçlar çıkacaktır.
Bu gelişmeler öncelikle bilim camiasını daha sonra da bilimin nimetlerinden yararlanan halkı heyecanlandırmaktadır. Düşünsenize ”Benim çocuğum sporda başarılı olabilir mi?” sorusunu sormadan bir genetik test yapıp en yatkın olduğu sporu yapmasına olanak sağlayabileceksiniz. Ülkemiz bu konuya olan desteğini arttırdığı taktirde yakın gelecekte iyi yönlendirilmiş sporcularla dünyada spor başarılarımızın arttırılacağını düşünmek yanlış olmaz.
Her genetik gelişme gibi bu araştırmalar ve sonuçlar da etik tartışmaları beraberinde getirmiştir. Burada bilim adamlarının genetik analizinize bakıp çıkaracağı sonuçları güzel bir tavsiye olarak görmek gerekir. Bu sonuçlar kesinlikle %100 kesinlikte yargı barındıramaz. Ama önce istekleri sonra genetiklerine göre yönlendirdiğimiz çocukların spor müsabakalarında ülkemizi nasıl daha yukarılara taşıyacağını düşünmek çok doğal bir düşünce olacaktır.
Yazar:Efe Cuma Yavuzsoy