İnsan sağlığı üzerinde etkili olan birçok tıbbi aromatik bitki bulunmaktadır. Ancak bunlar insanlar tarafından pek fazla bilinmemektedir. Bu nedenle de bu bitkilerin yetiştiriciliği de pek fazla yapılmamaktadır. Bu tıbbi aromatik bitkilerden biri de Melissa officinalis’tir.
Melisa (oğul otu), Labitae familyasından, Akdeniz bitkisi olup yaprak tüylülüğü, tırtıklılığına göre üç alt türe sahiptir. Bunlardan sadece Melissa officinalis türü limon kokuludur. Melisa 60-100 cm arasında bitki boyu oluşturan çok yıllık otsu bir bitkidir. Hoş kokusu nedeniyle uzun zamandır bilinen ve kullanılan bir bitkidir. Arıcılıkta oğul çekmede etkili olduğu için, halk arasında bu bitkiye oğul otu da denilmektedir. Tıbbi değeri olan bu bitki, ülkemizde başlıca Bursa, Bilecik, Bolu, İstanbul, Ankara, Amasya, Samsun, Kütahya, Malatya ve Tunceli illerinde yetiştirilmektedir. Akdeniz iklimine sahip bölgelerde park ve bahçelerin süslenmesinde süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır.
Yaprakları oval veya kalp şeklinde olup uç kısmı sivridir. Bazı çeşitlerin yapraklarının üst yüzeyinde tüyler bulunmaktadır. Tohumdan ve/veya vejetatif kısmından çelikle üretimi yapılmaktadır. Ancak tohumlarının çok küçük yapıya sahip olması nedeniyle, tarlada düzenli dağılım sağlanamadığından, klonla üretim daha çok kullanılmaktadır. Melisanın kimyasal yapısı incelendiğinde, bileşiminde flavonoidler (luteolin-7-glukozid, ramnazin), polifenolikler (kafeik asit, protokafekuik asit, rosmarinik asit), taninler, terpenler (sitral, sitronellal, linalol, sitronellol, geraniol, nerol), triterpenik asitler (pomolik asit, ursolik asit) ve uçucu yağlar bulunmaktadır. Yeşil aksamında %0,01-%0,3 arasında değişen oranlarda uçucu yağ içermektedir. Yapraklarındaki uçucu yağ oranı yeşil kısmındakinden biraz daha fazladır. Bu uçucu yağın ana bileşenleri %39 citronellal, %33 citral (citronellol, linalool) ve geraniol’dür.
Bitkinin yaprakları, çiçekli dallarından yararlanılır. Bu nedenle de bitki çiçek açma mevsiminde toplanır. Çorba, sebze yemeği, yumurta, tatlı, peynir gibi bazı yiyeceklerde az miktarda kullanılmaktadır. Ayrıca, gıda sanayisinde baharat olarak, alkolsüz içeceklerde, parfümeri, kozmetik sanayisinde, bazı ilaçlarda, bazı dondurma ve şekerlemelerde de kullanılmaktadır.
Bitki içeriğinde bulunan etken maddelerin zarar görmesi ve bitki bünyesindeki uçucu yağın bitkiden uzaklaşmasını engellemek amacıyla sıcaklık uygulayarak kurutma yönteminden kaçınılır. Bu nedenle de gölgede kurutulması tercih edilir. Oğulotunun suyu, damıtıcı olarak elde edilirse daha çok etkili olduğu belirtilmektedir. Oğulotundan elde edilen suyun bir damlasında bulunan kuvvet, tazesinden kaynatılarak elde edilen 25 gr’da bulunmadığı belirlenmiştir. Melisa (oğul otu) bitkisinin insan sağlığına birçok yararı vardır.
Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak;
*Mide rahatsızlıklarının giderilmesinde etkili
*Ateş düşürücü
*Antidepressan görevi görerek sinirleri yatıştırmada etkili
*2 gr. oğul otu yağı yorgunluk gidermede kullanılmakta
* Yüksek tansiyonu düşürücü
* Kalp çarpıntısının ve nefes darlığının giderilmesinde etkili
* Kalp rahatsızlığının en büyük ilacı
* Yüksek nabız atışını yavaşlatır
* Zeka geliştirici
* Bağırsak sancılarının dindirilmesinde etkili olduğu belirtilmektedir.
Kaynakça:
www.wikipedia.org
Karagöz A., Yazgan M., Kuş S. ve Cevahir G., 2004. Melissa Officinalis L. Subsp. Officinalis Bitkisinden Hazırlanan Ekstrelerin Antiviral Aktivite Potansiyellerinin Değerlendirilmesi
Katar D. ve Gürbüz B., 2008. Oğulotu (Melissa Officinalis L.)’nda Farklı Bitki Sıklığı ve Azot Dozlarının Drog Yaprak Verimi ve Bazı Özellikler Üzerine Etkisi
Yazar:Çiğdem Kocayel