Tikler, aniden ortaya çıkan tekrarlanan, istem dışı yapılan hal ve hareketlerdir. Tiklerin hareketler, kişiden kişiye göre değişir. İstem dışı olarak yapılan bu tiklerin sıklığı ve şiddeti değişkenlik gösterir. Hatta tikli bir insanın tikini uyurken bile yapması mümkündür. Bir tür hastalık olarak nitelendirilen tiklerin bir süreliğine kontrol altına alınabilir. Muayene sırasında tikler görülmeyebilir.
Tiklerin ortaya çıkışı organik ya da psikolojik olabilir. Organik nedenlerle bağlı olan tikler kalıcı olurken, psikolojik nedenlerle bağlı olan tikler genelde geçicidir. Organik nedenlerle bağlı olan tikler zaman içinde tourette bozukluğu ile gelişim gösterebilir. Stres bir tiki ortaya çıkartmaz ama olan bir tikin gelişmesine neden olur. 3 tür tik vardır. Bunlar; Basit motor tikler, karmaşık motor tikler, basit vokal tiklerdir.
Basit Motor Tikler: Hızlı ve tekrarlayıcı bir tiktir. Bu tikin bir amacı yoktur. Örneğin; Burun kırıştırma, yüz kaslarında oynama, göz kırpma, başı ters çevirme gibi tek kas grubuyla yapılan tiklerdir. Belli bir bölgede yapılır.
Karmaşık Motor Tikler: Basit tiklere göre daha yavaştır. Örneğin; sıçrama, koklama, taklit etme (ekopraksi), garip şekilde durma (kopropraksi). Bu tikler bir amaca yöneliktir.
Basit Vokal Tikler: Horlama, hırıltı, boğaz temizleme, öksürme, ritm bozukluğu, kelimeleri uzatılması bunlara örnektir. Karmaşık vokal konuşmanın içeriğiyle alakasız kelime ve cümleler kullanırlar. Küfür veya topluma aykırı söylenen sözlere ani çıkış yaparlar. Karşıdakinin söylediğini (ekolali), kendi kelimelerini tekrar etmesi (palilali) karmaşık vokel tikler arasındadır.
Geçici Tik Bozukluğuna
Geçici tik bozukluğu, zaman içinde yenmesi gerekmektedir. Bu tik türü geriye dönüktür. Hastalık 1 yıldan fazla devam ediyorsa artık geçici tik bozukluğu değil, süregen tik bozukluğudur. Geçici tik bozukluğu çocuk yaşlarda görülür. Hatta 5-9 yaşları arası olan erkek çocuklarında sıkça görüldüğü anlaşılmıştır. Geçici tik bozukluğu; basit motor, vokal tik türlerinde görülür. Yani gün içerisinde farklı zamanlarda göz kırpma, ağız-burun oynatma, nefes verme, öksürme tipindedir. Hastalar bu gibi durumlarda okul çağında olan çocukları aileleri ve öğretmenlere gerekli bilgi verilmesi halinde zaman içerisinde kaybolduğu görülmektedir. Geçici olan bu tik hastalığının ilaç tedavisine gerek yoktur.
Kronik (Süregen) Tik Bozukluğu
Tik genelinde %1-2 oranında görülen bu hastalık toplum da sıklığı bilinmemektedir. Kronik tik bozukluğu olan hastalarda, genel olarak 18 yaşında önce başlar. 7-11 yaş arası çocuklarda sıkça görülür. 6-8 yaş arasında ortaya çıkan tikin iyileşme oranı yüksektir. Ergenlik döneminde ortadan kalkan bu tik türünün, 4-6 yıl arası görüldüğü anlaşılmıştır. Zaman içerisinde ortadan kalkacaktır. Yüz bölgesinde görülen tikler, kol bölgelerinden daha fazla görülür.
Süregen tik bozukluğu, geçici tik bozukluğu gibi göz kırpma, tekrarlayan sesler, nefes alma, ağız-burun oynatma gibi tikler görülür. Tek farkı çok daha uzun süre gerçekleşmesi olmasıdır. Bunun yanı sıra karmaşık tiklerde görülebilir. Genel olarak genetik yatkınlıktan dolayı kronik tik bozukluğunun ortaya çıktığı saptanmıştır. Normal topluma göre tik bozukluğu ve tourette hastalığı ailelerinde daha çok görülür. Tedavi olarak uzmanlar doğrultusunda, psikoterapi ve nöroleptik ilaçlardan yararlanılabilir.
Tourette Bozukluğu ( Gilles de la Tourette )
Tourette bozukluğu olan kişinin, tikleri gün içerisinde çok sıklıkta ortaya çıkar. Erkek çocuklarda kız çocuklara göre 3 kat daha fazla görülür. Karakterize olarak çok sayıda motor ve vokal tiklerdir. Yaptığı tikler yüzünden toplumsal uyumunu bozar. %oo 4-5 oranında görülür. Vokal tikler 11 yaşları ile görülürken motor tikler 7 yaşları ile görülür. Başkalarının söylediklerini tekrarlaması tourette bozukluğunun belirtisidir.
Hastalığın Nedenleri Nelerdir?
Tikler genetik yapıya bağlı olarak sıkça rastalanan bir durumdur. Obsesif kompulsif bozukluk, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluk, tourette hasta yakınlarında sıkça rastlanır. Tourette hastalarının dikkat ve hiperaktivite eksikliği %60 olurken, obsesif kompulsif bozukluğu %40 oranında görülür. Dopamin sistemi tiklerin gelişmesini ve azalmasına rol oynar. Beyin de yer alan dopamin sistemi uyarıcılara karşı tikleri artırır. Tiklere karşı ilaçlar dopamin sistemine baskı kurar ve tikleri azaltır. Bazı hastalarda enfeksiyona bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.
Hastalığın Belirtileri Nelerdir?
Bu tikler genellikle 7 yaşında başlar. Bazen 2 yaşında semptomlar ortaya çıkar. Tedaviler tanılarına göre hareket edilir. Tourette bozukluğuna tanı koyulabilmesi için 18 yaşından küçük olması gerekir. Bu hastalık türünde tikler sıkça görülebilir zaman zaman da ortaya çıkabilir. Motor tikler, yüzden başlayarak diğer vücut bölgelerine yayılır.
Baş sallama, dili dışarı çıkarma, sıçrama, iç çekme, burun kırıştırma, yüz kaslarında oynama, esneme, koklama, boğaz temizleme sesleri çıkarma, emme sesleri çıkarma, istemsiz davranışlar görülür. Belirtileri unutkanlık, dalgınlık, çabuk sinirlenmelerle anlaşılır. Ve ardından yüzde tikler meydana gelir. Obsesyon ve kompulsiyonların başlaması hastalığın ileri evreleri olduğunu söyleyebiliriz. Bu hastalığa tanı konmadan önce, ruhsal hastalıklara ve beden hastalıklara bakılmalıdır. Ruhsal hastalık belirtisinde olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu hastalığı tedavi edilmediği taktirde kendiliğinden alevlenmeler ya da düzelmeler görülür ve hastalığı bir ömür boyu sürer. Bir tikin bitmesi diğer bir tikin başlamasına yol açar. Çoğu zaman bu hastalar toplum dışından soyutlanır. Tikleri nedeniyle sosyal çevresi azalır, iş hayatını olumsuz etkiler. Psikiyatri yardım almaları tavsiye edilir.
İlaç tedavisi çoğu zaman hastalığa yardımcı olur. Psikoterapinin tek başına yardımcı değildir. İlaç tedavisinin yanında psikoterapi görmesi tavsiye edilen bir durumdur. Aileler ve okullar bu hastalık ile ilgili bilgilendirilmesi gerekir. Tedavi için bu bilgilendirilme çok önemlidir. Tikler, genel olarak çevresindekiler tarafından dalga geçilir hale gelmiştir. Tiklerin, hastalık olduğunu toplum tarafından bilinçlenmesi önemli bir durumdur.
Kaynakça:
İnternet.
Yazar:Ismet Göksel Berber