Bir alışverişte en önemli faktörü oluşturan tüketicilerin tercihlerini bilmek işletmeler için avantaj sağlamaktadır. Özellikle tüketicilerin memnuniyetini ve sadakatini kazanmak için müşterilerin tüketim alışkanlıklarını ve iyi bir pazarlama kabiliyetini taşımak gerekmektedir. Giderek modernleşen pazarlama ortamında çok fazla seçeneğin olması ve müşterilerin artık daha yoğun bilgiye sahip olması, firmaların daha aktif ve farklı yönlerinin olmasını gerektirmektedir. Hizmete sunulan ürünün her bütçeye uygunluğu, modayı takip etme, sürekli kendini yenileme, web sitesinin kullanışlılığı ve renkleri müşterinin ilgisini çekecek türde olmalıdır. Tüketimi etkileyen pek çok unsur mevcuttur.
Bunlardan bazıları ise;
- Yaş,
- Cinsiyet,
- Kültürel yapı,
- Çevre,
- Mesleki durum ve ekonomik özgürlükler vb. pek çok faktör bireylerin tüketim sıklıkları ve alışkanlıklarında etkili olmaktadır.
Birey bir web sitesinde gezinirken sitenin renkleri, ürünlerin cazip olacak türde fiyatlandırılması, indirim ve kampanyaların yapılması tüketiciyi her zaman daha fazla tüketmeye isteklendirir. Bunun yanı sıra tüketicileri yaşam tarzları da tüketme alışkanlıklarını etkilemektedir. Bireyin yaşı, sosyal çevresi, ekonomik durumu ve yaşam felsefesi bireylerin tüketim alışkanlıklarını etkiler.
Ekonomik anlamda rahat olan bireylerin alışveriş yapma ve kriterlerini yükseltmesi daha olası iken, gelir düzeyi düşük ya da ekonomik anlamda başkasına bağlı bireylerin alışveriş yapma sıklıkları değişmektedir. Bireylerin tüketme alışkanlıkları o kadar artmıştır ki tüketimin bir prestij olarak görülmesi, tükettikçe mutlu olması, kişilerin bunaldığı ya da sıkıldığında alışverişe başvurması, bilinçsizce ve ihtiyaç dışı tüketimler, kredi kartlarına verilen taksit imkanlarının kişiye daha cazip gelmesi de tüketicinin tüketme ihtiyacını arttırır.
Online alışverişte bireylerin sıkıntılarından biri olan taşıma ücretlerine yönelik de firmaların yaptıkları belli bir bütçenin üzerinde alış veriş yapıldığında kargo bedelini karşılama da bireylerin ihtiyaç duymadıkları bir şeyi almalarına neden olabilmektedir. Birey a ürününü ararken B ürününü de almak isteyebilmektedir. Bu hem tüketme sayısını artırmakta hem de firmalara avantaj saplamaktadır. Taşıma ücreti vermemek için alışveriş yapan birey de hem zamandan hem de maliyetten kar sağlayarak daha fazla ürün almak istemektedir.
Tüketme ihtiyacının sürekli hissedilmesi ve insanların sürekli bir şeyler alma ihtiyacı tüketim toplumunun yayınlaşmasına neden olmaktadır. Sürekli tüketmek ve sürekli yenilenen modayı takip etmek ise bir süre sonra ekonomik sıkıntılara neden olacağından bilinçsiz tüketim çok risklidir. Bireylerin zorunlu ve lüks ihtiyaçları zaman içerisinde değişmiştir. Bundan 20 yıl öncesine kadar cep telefonu bir lüks ihtiyaç iken günümüzde zorunlu ihtiyaçtır. Aynı zamanda internet, bilgisayar ve tablet günümüzde zorunlu ihtiyaç olarak kabul edilmektedir.
Bunun yanında bireyler tüketmeye o kadar odaklanmıştır ki tüketmediklerinde ya da almak istediklerine ulaşamadıklarında mutsuz olmaktadırlar. Bireylerin kendilerini eksik hissetmesi ve ya mutluluklarının bir nesneye bağlı olması ise kişilerin tatmin olmalarını güçleştirmektedir. Çünkü şu an son moda kabul edilen bir ürün bir yenisi çıkana kadar geçerlidir. Bireylerin farklı stratejilerle sürekli tüketime yoğunlaştırılması manevi değerlerin azalarak alışveriş yaptıkça değer kazanılan maddiyata dayalı bir ilişki oluşturulması söz konusu olmaktadır(Çınar ve Çubukçu, 2009:297).
Bireylerin tüketim alışkanlıkları ve tüketim sıklıkları ülkeden ülkeye ve toplumlara göre değişiklik göstermektedir. Fakat online alışverişe yönelimde belli amaçlar vardır. Bu amaçlardan biri olan uygun fiyata ürüne ulaşma ve ürünlere zamanında erişim, farklı ürünlere ulaşabilme gibi hedeflerdir (Türkiye İş bankası, 2013: 4).
Üniversite öğrencilerinin online alışveriş alışkanlıkları ve tüketim tercihleri kiyafet, yiyecek ve eğlence odaklı olduğundan; daha çok gıda, elektronik ve giyim üzerinde durulması daha doğru olacaktır. Kitap, CD ve bilgisayar malzemeleri elektronik ortamda en çok satılan ürün kategorilerini oluşturmaktadır. Buna karşın tüketicilerin yeni kategorilere de yöneldiği gözlemlenmektedir. Hazır giyim ürünleri, sağlık ve kozmetik ürünleri, spor malzemeleri, çiçek ve oyuncak kategorileri de hissedilir oranda artış göstermektedir (Infomag, 2001:82-83).
Üniversite öğrencilerinin sıkça tüketme ihtiyacı duyduğu ve tercih ettikleri bu ürünler sanal pazarlarda giderek yaygınlaşmakta ve tüm dünyada bu pazar giderek büyümektedir. Bu nedenle firmaların güçlü bir marka ve isim yapması, iyi bir hedef, müşteri hakkında detaylı olarak bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Firmalar internet üzerinden bir çok ürün satabilirken, bazı kurallar gereği internet üzerinden satılamayan mallarda mevcuttur. İnternet üzerinden yapılan alış verişlerde taşınmaz mal satışıyla ilgili sözleşmeler internet üzerinden yapılmayıp, klasik usullerle yapılmaktadır .
Ayrı zamanda tüketici beklentilerinin de iyi bilinmesi gereklidir. Bu nedenle iyi bir iletişim için gerekli olan bazı unsurlarında bilinmesi ve geliştirilmesi yararlı olmaktadır:.
Bilgi; Çalışmamızda daha önce de yer verdiğimiz gibi, tüketicileri ürün hakkında doğru bilgilendirrnek, tüketicinin kolay ulaşabileceği bir web sitesini hazırlamak çok önemlidir. Bireyler bu sayede alışveriş öncesinde yaptıkları araştırmada kendilerine en uyun olan ürüne ve hizmete ulaşacağından bireylerin memnuniyet düzeyleri de artacağından firmaya duyulan olumlu tutumların oluşmasını da sağlamaktadır.
Sağduyu;gerek web sitesine ulaşmada gerekse site içerisinde ziyaretçilerinin rahat bir şekilde dolaşması ve kolay bir şekilde irtibat kurulabilmesi için site sahibi firmaların tüketicilerle sağduyuya dayalı bir iletişim kurması daha sağlıklı olacaktır. Bunun için firmaların sanal ortamlarda daha aktif ve uygun bloklar oluşturması gerekmektedir. Bu konuda başarılı bir web sitesi kurma firmaların daha fazla kazanç elde etmesine ve tüketicinin sıkılmadan sitede gezinmesini sağlar.
Etkileşim; Müşterileri tanıma ve müşterilerin demografik dağılımlarını bilerek onlara yönelik hizmet sunmak ve veritabanlarını tüketicilere yönelik hazırlamak da müşterinin siteye olan ilgisini artırmaktadır. Bu sayede firmalar müşterilerini tanıyarak, onların isteklerini ve ilgilerini de öğrenecektir. Müşteriyle etkileşime geçmek amacıyla sunulan formları doldururken çok ayrıntılı bilgi isteyen firmalar ise; gizlilik konusunda tedirgin olan müşteri için güven kaybına neden olabilmektedir.
İlişki; müşterilerle iletişime geçerek müşterinin arama kriterlerine yönelik canlı sohbet odalarından tavsiyelerde bulunma ve müşteriyi kampanyalardan haberdar etmek de sanal satış mağazalarının sıkça başvurdukları yollardan biridir.
Güncellik; her geçen gün gelişen teknoloji ve modanın takip edilmesi açısından sürekli firmaların web sayfalarını güncellemeleri ve müşteriye yeni ürünlerin sunulması gerekmektedir.
Elektronik alışveriş esnasında bireylere yönelik sunulan hizmet kalitesi ve bilgilendirmenin iyi olması, tüketicilerin isteklerine yönelik seçeneklerin sunulması ve yüz yüze yapılan alışverişlerdeki iletişimi yakalamak için sanal sitelerin sürekli tanıtımının yapılmasının yanı sıra en az hata ile sürekli müşteri memnuniyetine odaklı hizmet sunumu gerçekleştirmeleri gereklidir.
Kaynakça:
Uygur, E (2010), E-Ticaret Ve Türkiye’deki Durumu, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüs
Yazar:Soner Bahşi