Uyuz hastalığının bilimsel adı Sarcoptes scabiei olarak bilinen bir akarın neden olduğu bir cilt istilasıdır. Tedavi edilmediğinde, bu mikroskopik akarlar aylarca ciltte yaşayabilirler. Cildin yüzeyinde çoğalırlar ve içine nüfus edip yumurta bırakabilirler. Bu olay deride kaşıntılı, kırmızı bir döküntü oluşturmasına neden olmaktadır.
Herhangi bir zaman diliminde dünyada yaklaşık 130 milyon adet uyuz hastalığı vakası meydana gelmektedir. Doğrudan cilt teması yoluyla bir kişiden diğerine kolaylıkla geçebilen oldukça bulaşıcı bir durumdur. Ayrıca, istila edilmiş kılık kıyafet yoluyla da bulaşabilirler. Uyuzlar rahatsız edici olsa da, istila çoğu zaman etkili bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Tedavi genellikle uyuz akarlarını ve yumurtalarını öldüren ilaçlardan oluşmaktadır. Uyuzlar çok bulaşıcı olduğu için, doktorlar genellikle uyuz olan biriyle sık temasta olan bir grup insan için toplu tedavi önermektedirler.
Uyuz belirtileri nelerdir?
Uyuza ilk maruz kaldıktan sonra semptomların görünmesi altı haftaya kadar sürebilir. Semptomlar genellikle daha önce uyuz olan insanlarda daha hızlı gelişim göstermektedir. Uyuz bezlerinin belirgin semptomları, geceleri daha da kötüleşen döküntü ve şiddetli kaşıntıları içermektedir. Uyuzlu bölgenin sürekli kaşınması halinde vücutta yaralar oluşturabilir. Bu yaraların gerçekleşmesi, cilt enfeksiyonu için antibiyotik ile ilave tedavi gerektirmektedir. Çocuklarda ve yetişkinlerde uyuz için vücutta ortak alanlar şunlardır: Bilekler, dirsekler, koltuk altları, göğüsler, penis, bel, kalça, parmaklar araları.
Döküntü, küçük ısırık, alerji, cilt altında kaşınma hissi, sivilce ve benzeri şekillerde oluşabilirler. Uyuzun izleri bazen deride görülebilir. Küçük yükseltilmiş veya renksiz çizgiler olarak görülebilirler. Uyuza sahip bazı insanlar, kabuklu uyuz olarak bilinen başka bir uyuz biçimi geliştirebilirler. Bu, daha ciddi ve son derece bulaşıcı bir uyuz türüdür. Kabuklu uyuzu olan insanlar, binlerce akar ve yumurta içeren kalın kabuklu derileri geliştirirler.
Kabuklu uyuz genellikle zayıf bağışıklık sistemine sahip insanlarda gelişmektedir. Buna HIV veya AIDS’li insanlar, steroid veya bazı ilaçlar ile kemoterapi uygulanan kişiler dahildir. Uyuz akarları, bağışıklık sistemini daha kolay aşabilir ve daha hızlı bir şekilde vücuda çarpabilir. Uyuzlar bulaşıcıdır. Aşağıdaki yollarla yayılabilirler;
Ciltten cilde uzun süre temas,
Cinsel ilişkiye girme,
Kılık kıyafet ve kişisel eşyaları kullanmak,
Uyuzlar çoğunlukla doğrudan fiziksel temas yoluyla iletildiği için istila, aile üyeleri, arkadaşlar ve cinsel partnerlere kolayca aktarılabilir. Bulaşıcılığı da hızla yayılabilir. Okullar, bakım evleri, rehabilitasyon tesisleri, spor soyunma odaları ve hapishaneler hızlı yayılım alanlarındandır.
Uyuzlar nasıl teşhis edilir?
Doktorlar muhtemelen fiziksel muayene yaparak ve cildin etkilenen bölgesini inceleyerek uyuz hastalığını muayene edebilecektir. Bazı durumlarda, doktorlar, bir akarı bir iğne ile ciltten çıkarıp tanıyı doğrulamak isteyebilir. Akar kolayca bulunamazsa, doktorlar doku örneği elde etmek için küçük bir cilt bölümünü almak zorundadır. Bu örnek daha sonra mikroskop altında uyuz akarlarının veya yumurtalarının varlığını doğrulamak üzere incelenmektedir.
Uyuzlar nasıl tedavi edilir?
Uyuz için yapılan muameleler genellikle, reçeteyle uygulanan merhemler, kremler ve doğrudan cilde uygulanabilen losyonlarla, istila edilmeyi gerektirir. Oral ilaçlar da mevcuttur. Doktorlar muhtemelen akarların en aktif olduğu saatlerde ilaç almayı önereceklerdir Tüm cildinizi boyundan aşağıya doğru tedavi etmeniz gerekebilir. Doktorların talimatlarını çok dikkatli takip etmekten emin olmak gerekmektedir. Topikal tedaviyi 7 gün içinde tekrarlamak gerekmektedir.
Ciddi veya yaygın uyuzlar için daha ağır ve ağrılı tedavi gerekebilir.
Tedavinin ilk haftasında semptomlar kötüleşiyor gibi görünebilir. Bununla birlikte, ilk haftadan sonra, daha az kaşıntı olduğu görülmektedir ve tedavinin dördüncü haftasına kadar tamamen iyileşmiş olması gerekmektedir Bir ay içinde iyilesmeyen cilt hala uyuz akarlarına maruz kalabilir. Kaşıntının bir aya kadar sürebileceğini unutmamak önemlidir. Dört haftalık tedaviden sonra belirtilerin devam ettiğinin görülmesi durumunda derhal doktora başvurulmalıdır.
Uyuz olmayı önlemenin en iyi yolu, uyuz olduğunu bilen bir kişiyle doğrudan cilt temasından kaçınmaktır. Uyuza bulaşmış bir kişi tarafından kullanılan, yıkanmamış giysilerden veya çarşaf takımlarından kaçınmak da en iyisidir. Uyuzlar bu alanlarda çoğalır ve ürerler. Uyuz akarları vücudunuzdan düştükten sonra 48-72 saat yaşayabilirler, bu nedenle yenidoğanın yenilenmesini önlemek için belirli önlemler alınmalıdır. Giyim, yatak takımları, havlular ve yastıklar en az 50 °C sıcaklığa ulaşan sıcak suda yıkadığınızda uyuzları arındırabilirsiniz. Bu malzemeler kurutucuda çok yüksek ısıda en az 10 ila 30 dakika kurutulmalıdır.
Yıkanamayan her şey iyice vakumlanmalıdır. Vakumlama işlemini tamamlandığında, vakum torbasını atmalı ve vakumu çamaşır suyu ve sıcak su ile iyice temizlemek gerekmektedir. Ağartıcı su ve sıcak su, uyuz akarları içerebilecek diğer yüzeyleri temizlemek için de kullanılabilir.
Yazar: Osman Uçar