Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Vida Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

1 2.270

main_5-screw-types-wince.jpgBir dik üçgenin uzun dik kenarı bir silindir çevresine tabanı boyunca sarıldığı zaman üçgenin
hipotenüsü silindir üzerinde bir helis (eğri) çizgi oluşturur. Bu helis çizgi boyunca silindir üzerine üçgen, kare, trapez v.b şekillerde eşit aralıklarla kanal açılırsa meydana gelecek profile vida denir. Vidalar bilhassa bağlantı elemanlarının dişli kısımlarını oluşturan bölümler olarak her alanda günlük hayata girmiş makine elemanlarıdır. Vidalar gördükleri işlevin önemi bakımından çeşitli profillerde yapılmaktadır. Profillerine yani diş biçimlerine göre vidalar;

a) Üçgen Vidalar
b) Trapez Vidalar
c) Kare Vidalar
d) Testere Vidalar
e) Yuvarlak Vidalar

olmak üzere 5 ana gruba ayrılır. Bunların dışında bir de değişik profillerde ağaç ve saç vidaları vardır. Ancak bu cıvatalar elle yapılmayıp özel makinelerde otomatik olarak üretilmektedir.

a) Üçgen Vidalar
Üçgen vida, adından da anlaşılacağı gibi diş profili üçgen şeklinde olan vida demektir. Üçgen vidaların dişlerini meydana getiren üçgen açıların büyük, helis açıları küçüktür. Helis açılarının küçüklüğüne bağlı olarak vidaların helis adımları ve diş yükseklikleri küçük olur. Üçgen vidaların bu özelliklerde yapılması daima sıkılı konumda bulunması zorunluluğundandır. Yani bir vida ile yapılan bir bağlantının kendiliğinden çözülmeden sıkılı kalması gerekliliği ( Bu duruma Oto blokajlık denir ) küçük adımlı üçgen vidaları çıkarmıştır. Üçgen vidalar metrik ve whitworth olmak üzere iki çeşittir. Bu iki tipi birbirinden ayıran en önemli özellik vidaların açılarıdır. Metrik vidanın üçgen açısı 60 whitworth vidaların üçgen açısı 55′ dir. O halde metrik vidanın dişleri bir eşkenar üçgen withworth vidanın dişleri ise bir ikizkenar üçgendir.

Vidanın adımı vidanın en önemli elemanıdır. Bir vida adamı ile ifade edilir. Bir adım bir diş diş dolusu, bir diş boşluğundan oluşur. Adım metrik vidalarda milimetre olarak, whitworth vidalarda ise bir parmak uzunluğunun diş sayısına bölünmesi ile ifade edilir. Her iki tip vida dilişlerinin bütün elemanları adıma göre hesaplanır. Metrik vidalarda dişin uç kısmı düz kesilmiş, taban kısmı yuvarlatılmıştır. Whitworth vidalarda ise hem dişin ucu hem de dişin tabanı yuvarlatılmıştır. Vidalarda diş diplerinin yuvarlatılmış olması vidanın imalatını kolaylaştırmak ve dayanımını arttırmak için yapılmıştır. Bu tanımlamalardan anlaşılacağı gibi vidanın diş yüksekliği, diş üstü ile diş dibi arasındaki mesafedir.

Helis açısı vidanın adımını meydana getiren açıdır. Yukarda bahsedildiği gibi üçgen normal vidaların helis açıları küçüktür. Helis açısının küçük olması vidanın oto blokajlığını arttırır. Bu yüzden üçgen vidalar yani bağlantı vidaları iyice sıkıldıktan sonra gelecek darbelerin etkisi ile kendiliğinden kolay kolay çözülmez. Vidaların bu özelliliğini daha da arttırmak için gerek metrik vidalar olsun gerekse whitworth vidaları olsun ince diş ve normal diş olarak iki şekilde yapılmaktadır. Vidalar metrik ise metrik ince diş, whitworth ise whitworth ince diş denir. Helis açısı büyük olan vidalarda da vardır. Fakat bunlar bağlantı vidaları değil hareket vidalarıdır.

b) Trapez Vidalar
Trapez vidaların diş biçimi şekilde görüldüğü gibi kesik üçgen şeklindedir. Bu yüzden vida ve somun dişleri birbirine boşluksuz olarak kavrar. Bu özelliğinden dolayı trapez vidalar genellikle hareket vidası olarak kullanılır.

Trapez vidalarda dişlerin kesik üçgen biçiminde olması hem boşluksuz bir hareket iletimi hem de gerektiğinde kolay çözülebilen sıkma kuvveti sağlar. Bu yüzden sık sık bağlanıp çözülmesi gereken yerlerde trapez vidalar tercih edilir. ( Örneğin talaşlı üretiminde kullanılan mengene vidaları ) Trapez vidaların uç açıları 30 olarak metrik-iso trapez vida adı altında TS61/ 23 ve DIN 103 ile normlaştırılmıştır. Bu norma göre yapılan normal trapez vidaların ölçüleri Tablo 1′ de verilmiştir. Trapez vidalar “Tr 24*5 ” şeklinde gösterilir. Bu ifadede Tr vidanın trapez olduğunu, 24 sayısı vidanın dış çapını, 5 sayısı ise vidanın adımının 5 olduğunu gösterir.

Yukarıdaki açıklamalar özetlenirse trapez vidaların helis açıları büyüktür ve uç açıları küçüktür. Bu yüzden dişler arasında meydana gelen sürtünme kuvveti de küçük olur. Bu sebeplerden dolayı trapez vidalar hareket vidası olarak kullanılır. Bağlantı vidası olarak kullanılmazlar.

c.) Kare Vidalar
Kare vida şekilde görüldüğü gibi eksenine paralel olarak alınan kesitinde diş profili kare biçiminde olan vida demektir Kare vidalar üçgen vidalar gibi bağlantı vidaları olmayıp sadece hareket vidası olarak kullanılır çünkü kare dişlerinin yanal yüzeyleri vida eksenine dik konumda olduğundan yeterli derecede sıkma kuvveti sağlayamazlar ayrıca kare vidalarda dişlerin yüzeyleri dağa kısadır bu yüzden diş yüzeyleri arasında sürtünme az olur.

Şekilden de anlaşılacağı gibi vidanın adımı bir diş dolusu bir diş boşluğundan oluşmakta olup p ile ifade edilmektedir.Kara vidaların helis açısı vidaların oto blokajlığı için önemlidir.Helis açısı büyük olursa vida sıkılı konumda kalamaz.Kendiliğinden veya küçük bir darbe tesiriyle çözülür.Helis açısı küçük olursa vida sıkılı durumda kalabilir.Fakat yine de darbe veya sarsıntı tesiriyle kolay çözülebilir.

Kare vidalar hareket vidası olarak kullanıldığından yerine göre tek ağızlı veya çok ağızlı olarak yapılır.

Vidanın adımı bir diş dolusu ve bir diş boşluğundan oluştuğu için diş kalınlığı adımın yarısı kadardır.Kara vidalarda somunun diş üstü ile vidanın diş dibi arasında 0.1-0.3 mm kadar küçük bir boşluk vardır.Bu vidanın rahat çalışmasını sağlar.Kare vidalar normlaştırılmamıştır.Bu yüzden diş üstü çaplarıyla adımları arasında bir bağlantı yoktur.Fakat yinede vidanın adımı diş üstü çapına uygun düşmelidir.

1 yorum
  1. Ayşegül Şenocak diyor

    Resimler ve c’den sonraki maddeler eksik gibi. İlginize…

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku