Kara ve deniz canlılarının bazılarında görülen bir özellik bu canlıların ışıl ışıl parlamaları, ışık saçmalarıdır. Bu özellik kara canlılarında nadiren görülürken, deniz canlılarının ise yaklaşık %90’ında görüldüğü söylenir. Kimi zaman hayranlıkla izlediğimiz ve gece karanlığında ışıl ışıl parlayan bu canlılar, biyolüminesans olarak adlandırılan biyolojik özelliklerinden dolayı bir ışık üretir ve yayarlar. Işıldayan organizmaların bu ışığı, bir renk maddesi proteini olarak ifade edilen lüsiferin enziminin oksijenle tepkimeye girmesiyle oluşturduğu belirtiliyor. Bu canlılar biyolüminesans özellikleri sayesinde kimyasal enerjilerini bir çeşit ışık enerjisine çevirirler ve böylelikle ışık saçarlar. Işıldayan larvalar, ahtapot, fener balığı, mercanlar ve bazı mikroorganizmalar ışıldayan canlılardan bazılarıdır.
Ostracodlar: Yakamoz Işıltısı
Çok yaygın ve bir o kadar da yanlış bilinen “yakamoz” adı verilen durum, sanılanın aksine Ay’ın suda oluşturduğu parıltı değil, suda yaşayan ve biyolüminesans özelliğine sahip organizmalardır. Ostracodlar adı verilen bu organizmaların susam büyüklüğünde olduğu belirtiliyor. Işıldamasının temel nedeninin ise dişilerini kendilerine çekmek olduğu ifade ediliyor.
Denizanası
Denizanaları ise sıkça rastladığımız, kalbi ve beyni olmadan yaşayabilen bir canlıdır. Saydam yapıda ve kemiksizdir. Besin olarak küçük deniz organizmalarını tüketir. Dokunulduğunda oldukça can yakıcı olabilirken dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, denizanalarının oldukça zehirli olduğudur. Işık saçma özelliği göstermesinin amacı ise, düşmanlarını kendinden uzaklaştırmaktır. Tehlike hissettiği anda savunma amacıyla bu özelliğini kullanarak, tehlikeyi kendinden uzaklaştırdığı söylenmekle birlikte, şeffaf olduğundan fark edilmeyebileceği ve de oldukça zehirli olduğu için çevreye “yaklaşmayın” mesajı verdiği de söylenebilir.
Ktenofor
Denizanasına benzeyen; ancak dokusal farklılık gösteren bir canlı türü de ktenofor adı verilen deniz canlısıdır. Ktenoforlar da şeffaftır ve ışık saçar.
Ateş rengi algler
Işık saçan bir diğer canlı ise dinoflagellate olarak adlandırılan tek hücreli organizmalardır. Ateş rengi algler olarak da bilinir.
Ateş Böceği
Işıldayan canlılar arasında ateş böceğinden söz etmezsek olmaz. Herkesin bildiği ve birçok insanın gördüğü bir diğer ışıldayan canlı da ateş böcekleridir. Karada bu özelliğe sahip nadir bir canlıdır. Kısa aralıklarla ışıldayan ateş böcekleri, eş bulmak için bu özelliklerini kullanırlar. Dişi ateş böceklerinin tamamında ışıldama özelliği bulunurken, erkeklerinin ise yalnızca bir kısmı bu özelliğe sahiptir.
Halkalı Solucan
Poliket adıyla da bilinen halkalı solucanlar, adını vücutlarındaki halkalı yapıdan alır. Halkalı solucanlar da ışıldayan organizmalardandır; ancak ışıldama özelliği türün hepsinde değil, yalnızca bazılarında görülür.
Mürekkep Balığı
Işıldayan deniz canlılarından biri de mürekkep balığıdır. Yaşam alanının Hawaii olduğu belirtilen Hawaii kısa kuyruklu mürekkep balığı bu özelliğini kendini korumak için kullanır. Hawaii’nin berrak denizinde, gece Ay ışığında kendini, denizin dibindeki diğer canlılardan gizlemek amacıyla, kamuflaj olarak kullanır.
Işık Mantarları
Büyolüminesans özelliği sayesinde ışıldayan bir tür de Panellus Stipticus adı verilen ışık mantarıdır. Işık mantarları yağmurdan sonra ortaya çıkar. Yapı olarak sert olan bu mantarların tıpta kullanıldığı ifade ediliyor.
Gümüş Renkli Balta Balığı
Büyolüminesans özelliğine sahip ve bu özelliğini Hawaii kısa kuyruklu mürekkep balığı gibi kamufle olmak için kullanan canlılardan biri de gümüş renkli balta balığıdır. İsmini gümüş renginden alan gümüş renkli balta balıkları, denizdeki ve denizin derinliklerindeki diğer canlı türlerinden kendini korumak için ışıldama özelliğini kullanır. Işıldama özelliği bu balıkların kamuflajıdır.
Kaynakça:
http://www.bilimteknik.tubitak.gov.tr/sites/default/files/bilgipaket/canlilar/protista/Pyrrophyta.htm
http://vizyon21y.com/documan/Genel_Konular/Guncel/Dusununce/Biyoluminesans.pdf
Yazar:Mehtap Özdemir