Ziya Paşa olarak bilinen Osmanlı Dönemi’nin önemli devlet adamı ve edebiyatçısı Abdülhamid Ziyaeddin, 1825 İstanbul doğumludur. Eğitimine Kandilli’de başlayıp, Süleymaniye’de Mekteb-i Ulum Edebiye’de devam etmiş, okul dışında Arapça ve Farsça öğrenerek kendini geliştirmiştir. İlk görevi, Sadaret Mektub-i Kalemin’de katipliktir. Gelişen Arapça ve Farsçası ile dönemin önemli edebiyatçılarının toplantılar düzenlediği, Lebib Efendi Konağı’na giderek, şiir becerisini de ilerleten ziya paşa, dönemin Sadrazamı Mustafa Reşit Paşa tarafından, şiir ve katiplik yetenekleri sebebiyle, Mabeyn Katipliği görevine layık görülmüştür.
Saray ve Sürgün
Saraydaki görevini hakkıyla icra ederken, şiirlerine ve beyitlerine devam etti. Ayrıca ilk çevirisi olan Moliere’in Tartuffe adlı eseri, “Tartüf Yahut Riyanın Encamı” adıyla edebiyatımızın ilk manzum oyununu sahneye koydu. Sadrazam Mustafa Reşit’in ölümünden sonra yerine gelen Mehmet Emin Ali Paşa tarafından, yeni görevlere atandı. Bu dönemde “Terci-i Bend” şiiri ile oldukça ün saldı. 132 beyitlik eserde, örtülü olarak yönetimi eleştirdi ve bu durumdan dolayı uzak görevlere atandı. İlk olarak Atina’daki elçiliğe, oradan da Kıbrıs’a Mutasarrıf olarak gönderildi. İlk “Paşa” unvanını burada aldı ancak hastalıklar sonucunda babasını ve bir çocuğunu kaybetti. İlerleyen dönemlerde Amasya, daha sonra ise Canik Mutasarrıf’ı olarak görev yaptı. 1866 yılında İstanbul’a dönebildi, ancak burada da hasta olan eşini kaybetti. İttihak-ı Hamiyet Cemiyeti’ne üye olarak, Flip Efendi’nin (Diyarbakırlı Flip) çıkardığı Muhbir Gazetesi’nde hükümet ve yönetim karşıtı yazıları sebebiyle bir yıl sonra tekrar Kıbrıs Mutasarrıf’ı olarak atandı. Ancak bu göreve gitmedi ve Avrupa’da yaşamaya karar verdi. Burada kendisi gibi Osmanlı edebiyatçıları ve küskün paşalar tarafından ağılandı, ancak ülkeden ayrı olmak zordu. Sadrazam Ali Paşa’nın ölümü üzerine İstanbul’a dönmek için izin aldı ve çeşitli memuriyetliklerde bir süre görev yaptı.
1876 Anayasası ve Sürgün Vezirlik
Tüm halk gibi Abdülaziz döneminde büyük sıkıntılar çekti. Sultan Abdülaziz 30 Mayıs darbesi ile taht’tan indirilerek, yerine II. Abdülhamit geçirildi. Padişah II. Abdülhamit’in taht yıllarında hazırlanmasına karar verilen, Anayasa için oluşturulan komisyonda görevlendirildi. Asıl görevi ise Maarif Müsteşar’lığıydı. 23 Aralık 1876 yılında, halka duyurulan Anayasa sebebiyle, muhalif Genç Osmanlılar’ı sürgünlere gönderen Sultan, Ziya Paşa’yı Vezirlik rütbesiyle Suriye’ye Vali olarak atadı ve yine sürgündeydi. 2 yıl sonra Adana Valisi olarak atandı ve 1880 yılında siroz hastalığından Adana’da vefat etti.
Önemli Eserleri
J. J. Rousseau “Émile ou de l’éducation” (Fransızca’dan Çeviri)
Moliere “Tartuffe” (Fransızca’dan Çeviri)
Zafername (Şiir)
Terci-i Bend (Şiir)
Eş’ra-ı Ziya (Şiir)
Defter-i Amal (Anı)
Kaynakça:
Wikipedia.org (Özgür Ansiklopedi)
Yazar:Ensar Türkoğlu