Araşidonik asit (AA), özellikle bebeklerde büyüme ve gelişme için önemlidir ve vücudun enflamatuar yanıtında merkezi bir rol oynamaktadır. AA takviyeleri, kuvvet antrenmanı ve vücut geliştirmedeki varsayılan faydalarından dolayı popülerlik kazanmıştır. Bu makale de, araşidonik asidin sağlık ve hastalıktaki etkileri, AA takviyelerinin kullanımları ve güvenliği hakkında bilgiler yer almaktadır.
Araşidonik Asit (AA) Nedir?
Araşidonik asit (AA), vücuttaki çoğu hücrenin dış tabakasında bulunan bir doymamış yağ omega-6 yağ asididir. Beyin, karaciğer, yağ dokusu ve diğer organlar açısından zengindir. AA, yaralanma veya tahriş sırasında aktif hale gelen normal enflamatuar sürecin önemli bir parçasıdır. Hasarlı dokuların işlevini iyileştirmeye ve geri kazanmaya yardımcı olan inflamatuar moleküllere dönüştürülmektedir. Fazla omega 6’lar bazen kötü olarak görülmektedir, çünkü bazı durumlarda inflamasyonu artırabilen araşidonik aside dönüşmektedirler. AA’nın işlevlerinin çoğu, enzimlerin (oksijenazlar) etkisi ile diğer moleküllere (lökotrienler, prostaglandinler ve daha fazlası) dönüşmesine atfedilmektedir.
Bu asit vücutta doğal olarak başka bir molekülden (linoleik asit) üretilmektedir ve aynı zamanda farklı gıdalardan da alınmaktadır. En çok egzersiz ve vücut geliştirme üzerindeki etkileri nedeniyle popülerdir, ancak aynı zamanda vücutta bağışıklık yanıtını artırmak gibi diğer önemli roller oynamaktadır. Bununla birlikte bebeklerin gelişimi ve büyümesi için hayati öneme sahiptir ve anne sütünde önemli bir bileşendir.
Enflamasyonda Yollar, Metabolizma ve Roller
Araşidonik asit (AA), hücrelerdeki en yüksek derecede düzenlenmiş yağ asitlerinden biridir. Düşük yağsız diyetler sırasında bile, belirli bir noktadan sonra seviyeleri azaltmak zordur. Bu bileşik hücreler uyarıldığında serbest kalmakta ve çoğu dokuda hızla metabolize olmaktadır. Araşidonik asit iki ana yoldan elde edilir. Birincisi, esas olarak karaciğerde meydana gelen linoleik asit gibi daha kısa yağ asitlerinden iç üretimdir. İkinci yol yiyecek, özellikle balık ve kümes hayvanlarıdır. Serbest bırakılan araşidonik asidin (AA) küçük bir kısmı, trigliseritler ve fosfolipid yağlara dönüştürülerek hücrelerin yağ bileşimlerini yeniden düzenlemesine izin vermektedir. Ancak salınan AA’nın çoğu çeşitli aktif bileşiklere metabolize edilmektedir. Bu metabolizeler aşağıdaki gibidir:
• COX-1 ve COX-2 (siklooksijenaz) enzimleri tarafından prostaglandinlere metabolize
• Dönüşen lökotrienlerin enzim lipoksijenaz etkisi üzerinden lipoksinler ve hidroksieikosatetraenoik asit (HETE)
• P450 enzimleri tarafından eikosatrienoik asit ürünlerine oksitlenir
Ayrıca farklı hücre tipleri AA’dan farklı aktif metabolitler üretmektedir. Ürün çeşitliliği, hücrelerdeki içeriğe ve aktivatörlere (agonistler) bağlı olarak değişmektedir. Bu işlevler güçlü ve birbirine zıttır. Örneğin, prostaglandinler ve lökotrienler pro-enflamatuar ajanlar olabilirken, lipoxin A4 pro-enflamatuar yanıtı reddetmektedir. Bununla birlikte bazı prostaglandinler de iltihabı baskılamaktadır.
Prostaglandinler
AA, dört primer prostaglandinin hepsinin öncüsü olan prostaglandin H2’ye (PGH2) dönüştürülmektedir. Prostaglandinler, enflamatuar sinyalizasyon süreçlerinde ve hücreler içindeki enerjinin transferinde yer almaktadır. Mesela cAMP, kalsiyum iyonlarının konsantrasyonunu arttırmakta ve G-protein bağlı reseptörleri aktive etmektedir. Bununla birlikte prostaglandinleri içeren bu yollar, vücuda giren yabancı istilacılara karşı bir savunma tepkisi başlatmak için hayati öneme sahiptir.
Lökotrienler
Beyaz kan hücreleri AA metabolizmasının ana ürünleri olduğundan, lökotrienler iltihaplanmaya karışmaktadır. Lökotrienler, bağışıklık tepkisini güçlü bir şekilde aktive eden kimyasal habercilerdir. AA’yı lökotrien’e dönüştürmek bağışıklık hücrelerini aktive etmeye, mikrobiyal savunmayı artırmaya ve enflamatuar bir yanıtı kontrol etmeye yardımcı olmaktadır.
Tromboksan
Kırmızı kan hücrelerinde metabolize AA’nın ana ürünü, kan pıhtılarına ve arterlerin 
daralmasına karışan bir hormon olan tromboksan’dır. Tromboksan eikosanoid adı verilen lipit ailesinin bir üyesidir. Trombositlerde AA’dan COX enzimi yoluyla üretilen başka bir bileşik tromboksan sentetaz yoluyla yapılmaktadır. Özellikle yaraları ve diğer doku hasar alanlarını bloke etmek için önemli olan kas (düz) kasılmalarda ve kan pıhtılaşmasında rol oynamaktadır. Ek olarak enflamatuar yanıt doğası gereği patojenlere ve yaralanmaya karşı koruyucu olsa da, kronik olarak yüksek inflamasyon seviyeleri kanser, artrit, inme, nörodejeneratif bozukluklar ve kardiyovasküler hastalık gibi birçok kronik durumla ilişkilidir. Birkaç AA metaboliti inflamatuar yanıtın bir parçası olduğu için, AA alımını belirli koşullar altında izlemek önemli olmaktadır.
Gıdalar ve Takviyeler
Gıdalar
Et ürünlerinin yağında özellikle domuz yağında AA, 100 gram yağ başına 180 mg ve yağsız ette örneğin ördek etinde 100 gram başına 99 mg en yüksek seviyelerde bulunmaktadır. Yani etler genel olarak büyük bir AA kaynağıdır. Diyetler, 500 gram yüksek yağsız sığır eti, önemli ölçüde daha az yağsız sığır eti (30-100 g) ile diyetlere kıyasla kan AA konsantrasyonunu artmıştır. AA’nın diğer iyi protein kaynakları yumurta ve hindi göğsüdür. Bununla birlikte bebekler için, anne sütü ve formülü araşidonik asitin önemli bir kaynaktır.
Toz ve kapsüller
Satın almak için çevrimiçi olarak araşidonik asit takviye ürünleri bulunmaktadır. Bunların çoğu vücut geliştirme ve zindelik geliştirmek isteyen kişilere yöneliktir.
Dozaj
Araşidonik asit takviyeleri herhangi bir durum için FDA tarafından onaylanmadığından resmi bir dozu bulunmamaktadır. Yukarıda belirtilen çalışmalarda, erkek sporcular performanslarına faydaları olan günde yaklaşık 1-1,5 gram araşidonik takviye almıştır. Bununla birlikte, inflamasyon eğilimli kişiler AA alımlarını sınırlamak isteyebilirler.
Araşidonik asit biyolojik hücre zarının ayrılmaz bir bileşenidir, akışkanlık ve esneklik sağlar, bu nedenle özellikle sinir sistemi, iskelet kası ve bağışıklık sisteminde tüm hücrelerin işlevi için gereklidir. Arakidonik asit, gıdadan veya bitki açısından zengin esansiyel yağ asidi, linoleik 
asidin desatürasyonu ve zincir uzaması ile elde edilir. Serbest ARA, aktivasyon ve inhibisyon yoluyla iyon kanallarının, çeşitli reseptörlerin ve enzimlerin işlevini modüle eder. Bu, beynin ve kasların düzgün işlevindeki temel rolünü ve Schistosoma mansoni ve S. haematobium’a karşı koruyucu potansiyelini açıklarenfeksiyon ve tümör başlangıcı, gelişimi ve metastazıdır.
Hücre zarlarındaki arakidonik asit, hücrelerdeki serbest ARA konsantrasyonunu çok düşük bir seviyede tutan ve ARA mevcudiyetini oksidasyonla sınırlayan yeniden reaksiyon/deasilasyon döngülerine tabi tutulur. ARA oksidasyonundan türetilen metabolitler, iltihaplanmaya neden olmaz, ancak bunlara katkıda bulunur ve en önemlisi, iltihaplanma ve yara iyileşmesinin giderilmesinden sorumlu aracıların oluşumuna yol açar. Endokannabinoidler, beyin ödül sinyali, motivasyon süreçleri, duygu, stres tepkileri, ağrı ve enerji dengesi için kritik öneme sahip oksidasyondan bağımsız ARA türevleridir. Serbest ARA ve metabolitler, doğrudan eozinofiller, bazofiller, ve mast hücreleri ve dolaylı olarak doğuştan lenfoid hücreler üzerindeki spesifik reseptörlere bağlanmaktadır.
Sonuç olarak, bu gözden geçirme sayısız Arakişidonik rolünü ve normal sağlık için büyük önemi savunmaktadır.
Kaynakça:
kcbd.com
drugbank.ca
biomedcentral.com
webster.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu