Birlikte yaşanılan biri hastaysa ve bunun Covid-19 olduğu düşünülüyorsa o kişilerin yardıma ihtiyaçları vardır ama yardım edecek ya da bakım sağlayacak şahısların da hastalanmaması ya da virüsü başkalarına bulaştırmaması için dikkatli olunmalı, gereken tüm önlemler alınmalıdır. Emin olunamasa bile bazı belirtiler gözleniyorsa koronavirüs bulaştığı varsayılmalıdır. Ateş yükselmişse, kuru öksürükten yakınılıyorsa veya belirgin bir sebep olmadan çok yorgun hissediliyorsa, nefes almada sorun, geçmeyen göğüs ağrısı veya basınç, kafa karışıklığı, dudaklarda veya yüzde mavilik varsa virüs bulaşmış olması olasıdır. 
Daha az yaygın ancak olası semptomlar arasında ishal ve aniden koku veya tat alma duyusu kaybı yer almaktadır. Ciddi bir Covid-19 vakası gelişme riski yüksek olanlar bu semptomlara özellikle dikkat etmelidir. İlk olarak, belirtileri bildirmek ve test edilip edilemeyeceklerini sormak için aile hekimleri, ilçe sağlık müdürlükleri ya da Alo 184 aranmalıdır. Hasta olma olasılığına sahip olan kişi test için önerilen bir sağlık kuruluşuna götürülecekse hem hasta hem de hastayla ilgilenen kişi ağız ve burnu iyice kapatan bir tıbbi maske kullanmalıdır. Özel araçla gidilmesi gerekiyorsa hava sirkülasyonu için arabanın camı biraz açık tutulmalıdır.
Evde Covid-19 Hastasının Bakımı
Hemen herkes kendini ve sevdiklerini Covid-19’a neden olan virüsün bulaşmasından nasıl koruyacağının temellerini öğrenmiş durumdadır. Etkili sosyal uzaklaşma, dikkatli el hijyeni, doğrudan temas edilen yüzeylerin dezenfekte edilmesi ve hasta insanlardan uzak durulması önemlidir. Tüm önlem ve hazırlıklara rağmen birlikte yaşanılan kişilere virüsün bulaşması olasıdır. Tahminler insanların % 60 kadarına Covid-19 bulaşacağı fakat çoğu insanda hastaneye yatmayı gerektirmeyecek kadar hafif ya da orta şiddette semptomlar görüleceği yönündedir. Bu sebeple, aile üyelerinden birine covid-19 teşhisi konmuş ya da şüphe duyulmuşsa ve evde izole edilerek bakılması gerekiyorsa bir bakım planı hazırlanmalıdır. Birisi öksürdüğü veya hapşırdığı ve kontamine olan yüzeylere temas ettiği zaman virüsün küçük damlacıklar vasıtasıyla bulaştığı bilindiğinden, güvende olmak için atılabilecek adımlar olduğu bilinmeli ve dikkate alınmalıdır. Birlikte yaşanılan bir kişinin Covid-19 semptomları varsa ancak hastaneye ihtiyaç duyacak kadar hasta değilse evdeki kişilerden biri destekleyici bakım sağlamalı fakat kendini de koruyacak önlemler almalıdır. Evde bir izolasyon bölgesi oluştururken şu noktalar göz önünde bulundurulmalıdır:
Hastaya ayrı bir oda verilmelidir: Hasta kişi mümkünse evdeki diğerler kişilerden ayrı, kapısı kapatılabilecek bir odada tutulmalı ve tuvalete gitmek dışında dışarı çıkmamalıdır. Hiç kimse bu odada kesinlikle gerekenden fazla zaman geçirmemeli, çocuklar ve evcil hayvanlar dışarıda kalmalıdır. Havanın sirkülasyonunu sağlamak için mümkünse hasta odasında bir pencere açık tutulmalıdır. Ayrı oda seçeneği yoksa hasta kişi ile diğer insanlar arasında en az 1.8 metre (6 feet) olan bir alan bulunmalıdır. Bakımı sağlayan kişi birden fazla yatak odası yoksa hastaya kendi yatak odasını verebilir ve kendisi kanepede ya da bir şişme yatak gibi geçici bir yerde uyuyabilir, böylece oturma odasına, mutfağa ve diğer alanlara rahat ulaşabilir.
Maske takılmalıdır: Mümkünse, hasta olan aile üyesi, diğer kişilerin yanındayken yüzüne maske takmalıdır. Hasta bir kişinin 2-3 adım yakınında olduğunda bakıcılar da maske kullanmalıdır. Bir maskesi yoksa, hastayla yakın temas süresi kısa tutulmalı ( 15 dakikadan daha az) ve hastanın temas etmiş olduğu bütün yüzeyler uygun şekilde dezenfekte edilmelidir.
Bir yüz maskesi yoksa evde uygun bir kumaşla (pamuklu bir tişört, gömlek, tülbent, elektrikli süpürgesi torbası) hazırlanabilir fakat bu tür maskelerin aslında ne kadar koruduğu hala pek fazla bilinmemektedir. Eğer evde yapılmışsa maskenin takıldığı zaman ağız ve burun çevresine düzgünce oturduğundan emin olunmalıdır.
Hastaya bir banyo ayrılmalıdır: Hasta olmayan kişiler, hasta olanlarla aynı banyoyu kullanmamalı, evde iki banyo varsa birisi hastaya ayrılmalı ve başka kimsenin kullanmasına izin verilmemelidir. İki tane yoksa hasta banyoyu kullandıktan sonra dokunduğu her yüzey temizlenmelidir. Evde yaşayan diğer bireyler hasta çıktıktan sonra banyoyu hemen kullanmamalı, en az yarım saat havalandırılmasını beklemelidir. Evdeki herkes sifonun çekilmesi sırasında klozetin kapağını kapatmalı ve dışkıda bulunabilecek olan viral parçacıkların havada kalmasını engellemek için eğer varsa aspiratörü çalıştırmalıdır.
Semptomların takip edilmesine yardım edilmelidir: Vücut sıcaklığı günde birkaç kez hastaya çok yaklaşmadan ölçülmeli, değerler bir yere yazılmalı, eğer varsa yeni semptomların ne zaman ortaya çıktığı da not edilmelidir. Hastalar gerekiyorsa odalarına hiç girilmeden telefonla sık sık kontrol edilmelidir çünkü hastalık tablosu kötüye doğru hızla değişebilir. Evde takibi yapılan bir kişinin semptomları kötüye giderse derhal bir sağlık ekibi aranmalıdır.
Yeterince sıvı almalarına yardımcı olunmalıdır: Hastalar susuz kalmamalı, yeterince su ve alkolsüz berrak sıvı içtiklerinden emin olunmalıdır.
Belirtiler hafifletilmelidir: Hastalara asetaminofen ve ibuprofen gibi ateş düşürücüleri ne kadar sıklıkla alabilecekleri anlatılmalı ve izlenmelidir. Kötü bir öksürükleri varsa hastalara doktorun önerdiği öksürük ilacı verilmelidir. Herhangi bir ilacın önerilen dozdan daha fazla alınmasına veya ilaç alınırken alkol kullanmalarına izin verilmemelidir. Hasta kişinin ne yaptığı ve ilaçlarını ne zaman aldığı takip edilmelidir. Doktorları söylemedikçe hastalar kullanmaları gereken diğer ilaçları almaya devam etmelidir.
Mesafe korunurken hastalar rahatlatılmalı ve eğlendirilmelidir: Battaniyelerin, yastıkların, kitapların, dergilerin, bilgisayar veya TV’nin, telefonlarının ve şarj aletlerinin yataklarına yakın olduğundan emin olunmalıdır, böylece bir yardımcının odaya girip çıkması gerekmeyecektir. Uyuyabilmeleri için ev veya daire sessiz tutulmalıdır.
Yiyecek konusunda yardımcı olunmalı ancak mesafe korunmalıdır: İhtiyaç duyduklarında hastaya yiyecek veya içecek götürmek için kullanılabilecek bir tepsi bulunmalıdır. Tabak, bardak, çatal, havlu, yatak takımları ya da diğer ev eşyalarının paylaşımından kaçınılmalıdır.
*Hasta yataktan çıkabilirse: Yiyecekleri ve içecekleri tepsiye koyulmalı ve oda kapılarının dışına bırakılmalı ve uzaklaşılmalıdır. Hasta ya da kontrol altındaki kişi kapıyı açıp, tepsiyi alabilir, odalarında yemek yiyebilir ve sonra tepsiyi kapının dışındaki zemine geri koyabilir, tekrar kapıyı kapatabilir.
*Hasta yataktan kalkamazsa: Odalarına giderken burun ve ağzı kapatan bir maske veya bez takılmalı ve onların da takması sağlanmalıdır. Yiyecekleri ve içecekleri komodine bırakılıp hemen dışarı çıkılmalı ve bir süre sonra tekrar almak için bir maskeyle içeri girilerek geri alınmalıdır. Bulaşıklar sıcak su ve sabunla iyice yıkanmalıdır. Bulaşıklara dokunduktan sonra yüze, göze ya da buruna dokunulmamalı ve hastanın yediği veya içtiği herhangi bir şeye dokunduktan sonra eller çok iyi yıkanmalıdır.
Çamaşırlar ayrı tutulmalıdır: Hastayla ilgilenecek kişinin ya da diğer fertlerin giysileri hastaya ayrılacak odada ise oradan çıkarılmalıdır. Bulunduğu odada değilse hastanın giysi ve pijamaları getirilmelidir. Kirlenmiş giysileri, havluları, yastık kılıfı, çarşaf ve nevresimleri koymak için hasta odasında bir sepet veya çanta bulunmalı ve dolduğunda kapının dışına koyması istenmeli veya almak için odaya girildiğinde mutlaka maske takılmalıdır. Mümkün olduğunca kirli çamaşırlar tutulurken bir defa kullanılan eldivenler giyilmeli, kirli çamaşırlar vücuttan uzak tutulmalıdır. Eldivenler çıkarıldıktan sonra ellerin temizlenmesi unutulmamalıdır. Hastanın kıyafetleri, havluları ve yatak çarşafı, yastık kılıfı gibi eşyaları diğer kişilerin eşyalarından ayrı yıkanmalıdır.
Temizliğe önem verilmelidir: Hasta kişinin hastalığının ilk aşamalarında veya belirtiler geliştirmeden önce bulaşıcı olduklarında dokundukları tüm yüksek temaslı yüzeyler her gün temizlenmelidir. Buna masalar, sert sandalyeler, kapı kolları, elektrik düğmeleri, banyo armatürleri, uzaktan kumandalar, dolap ve buzdolaplarındaki tutamaklar, komodinler, çalışma masaları, bilgisayar klavyeleri ve fareleri, tabletleri telefonlar, üzerinde dışkı, kan ya da vücut sıvıları bulunma ihtimali olan tuvalet ve lavabo gibi yüzeyler ve daha fazlası dahildir. Hastanın odasında izole edilmeden önceki günlerde giydiği veya kullandığı şeyler yıkanmalıdır. Hasta olan birinin evdeki herhangi bir evcil hayvanla etkileşim halinde olması ya da onlarla ilgilenmesi sakıncalıdır. Kullanılmış tüm tek kullanımlık eldivenler, yüz maskeleri ve kontamine ürünler diğer atıklar ile birlikte atılmadan önce bir torbaya yerleştirilmeli ve ağzı sıkıca bağlanmalıdır.
Ev iyi havalandırılmalıdır: Evde paylaşılan salon, oda gibi alanların açık pencereyle veya klima ile hava sirkülasyonu sağlanmalıdır. Hava filtrelerinden de yararlanılabilir. Virüsler düşük nemli ortamlarda uzun süre yaşayabildiği için yaşanılan ortamlar nemlendirilmeli, nem % 40 ila 60 arası olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Ziyaretçi kabul edilmemelidir: Zaten misafir ya da evde çalışan kişiler olmamalıdır. Hastaya bakan kişinin ya da evdeki diğer üyelerin birini görmesi gerekiyorsa bu tercihen evin dışında, açık havada olmalı ve en az birkaç adım uzakta durulmalıdır.
Bağlantıda kalmak için teknoloji kullanılmalıdır: Aynı evde yaşanıyorsa Covid-19 olduğu düşünülen bireyler fiziksel ve duygusal olarak desteklenmelidir. Yan odada biriyle görüntülü sohbet veya sesli arama yapmak garip görünebilir ancak hasta kişinin çocuklarıyla veya evcil hayvanlarıyla ve evdeki diğer insanlarla görüşmesi duygusal açıdan ona iyi gelir. Akrabaları, arkadaşları, iş arkadaşları dahil olmak üzere başkalarıyla da telefon veya e-posta yoluyla bağlantı kurması, iletişimde kalması sağlanmalıdır. Bu, bir odada hasta olmanın ve sıkışıp kalmanın korkunçluğunu azaltabilir. Hasta bir kişiye bakanlar önlemleri kendisi için de uygulamalı ve kendi sağlığını izlemeli, ev üyelerinin tümü duygusal sağlığına dikkat etmelidir.
Evde kalınmalıdır: Hastayla ilgilenenler ve evdeki diğer kişiler Covid-19’a sahibi olan veya olabilecek biriyle temasa geçerse belirtiler olmasa bile virüs bulundurabilir. Çalışan kişiler iş yerlerinde patronlarına evde belirtileri olan birisinin olduğunu söylemeli, çalışmaya devam edip etmeyeceğini veya maske takarak devam edip edemeyeceğini öğrenmelidir. Mümkün olduğunca evde kalınmalı, alışverişe gidilecekse maske veya eşarpla ağız, burun kapatılmalı, dışarıda az kalınmalıdır. Varsa, restoranlardan ve marketlerden teslimat siparişi verilmelidir. Bir avlu, bahçe, veranda, balkon veya sundurma varsa, açık havada almak için orada zaman geçirilmeli fakat bir başkasından uzak durulmalıdır.
Yardım istemekten çekinilmemelidir: Birisi hasta olduğunda arkadaşlarının, komşularının ve ailede birlikte yaşanılan diğer kişilerin bunu bilmesinden çekinilmemeli hatta destekleri ve gerekiyorsa yardımları istenmelidir. Sosyal medyadan ilan edilmese de en azından güvenilebilecek birkaç kişiye söylenmelidir. Yardım etmesi istenen kişiler dış dünyadan ihtiyaç duyulan malzemeleri getirebilir ve bunları kapıya bırakabilir veya eve gönderebilir. Covid-19 bakıcılarının da duygusal desteğe ve dış bağlantıya ihtiyaç duyulabileceği unutulmamalıdır. Yayılmasıyla mücadele ederken ve hastalara bakmak için çalışırken herkes bir şekilde virüsten etkilenmektedir ancak kişilerin birbirleriyle güvenli yollarla bağlantı kurması bu durumla başa çıkılmasına yardımcı olabilir.
Daha iyi olduktan sonra: Test edilmiş olsun ya da olmasın, Covid-19 olan biri, 
semptomlarının başlamasından sonra en az 7 gün evde kalmalı ve başkalarından uzak durmalıdır. Dışarı tekrar çıkmadan önce üç gün boyunca ilaç kullanmaksızın ateş normal olmalı, öksürük veya nefes darlığı ortadan kalkmalıdır. Daha sonra, tüm sert yüzeyleri silmek, battaniyeler de dahil olmak üzere yatak takımlarını yıkamak ve elektrik süpürgesiyle süpürmek dahil olmak üzere hasta odasının kapsamlı bir şekilde temizlenmesi gerekir.
Hasta bir kişinin bakımını üstlenmek önemli bir sorumluluk olduğu için bakım sağlayan kişinin de kendine bakması çok önemlidir. Sağlıklı seçimler yapılmalı ve vücuda dikkat edilmelidir. Bakımı yapan kişide veya evdeki diğer kişilerde semptom gelişmeye başlarsa, vakit kaybetmeden sağlık ekibiyle temasa geçilmelidir.
Ciddi Hastalık Riski Yüksek Olanlar
Yüksek risk altındaki kişiler, özellikle yaşlı yetişkinler ve altta yatan ciddi bir sağlık durumları olanlar için ek önlemler alınmalıdır. Bu bağlamda evde kalınmalı, kalabalıktan uzak durulmalıdır. Evde kalmak gerektiğinde birkaç haftalık ilaçlara ve malzemelere erişilebildiğinden emin olunmalıdır. Dışarıda olunacaksa hasta olanlardan uzak durulmalı ve başkalarıyla yakın teması sınırlandırılmalı, iyi bir el hijyeni uygulanmalıdır.
Yalnız Yaşayanlara da Destek Olunmalıdır
Yakında ya da aynı apartmanda yalnız yaşayan ve semptomları olan birinin varlığı biliniyorsa ne yapılabileceği sorulmalıdır çünkü evlerine girilmeden de bazı konularda yardımcı olunabilir. Hasta ve yalnız kişiler telefonla ya da mesajla sık sık kontrol edilmeli ve rahat etmelerine yardımcı olmak için yiyecek, ilaç veya başka ihtiyaçlarının eve getirilmesi önerilmelidir.
Kaynakça:
https://healthblog.uofmhealth.org
https://blogs.webmd.com
https://www.cdc.gov
Yazar: Müşerref Özdaş