Meltem (Esinti) Nedir, Türleri Nelerdir?

Esintiler, hava sıcaklığındaki farklılıkların bir sonucudur. Sıcak hava yükselir ve zeminin yakınında düşük basınç bırakır. Soğuk hava, yüksek basınç oluşturur ve telafi etmek için çöker. Ve rüzgar daha sonra basınçları eşitlemeye çalışmak için yüksek basınçlı bölgelerden düşük basınçlı bölgelere esmektedir. Esintilerin gücü sıcaklık farklılıklarına göre değişir; fark ne kadar büyükse, esinti o kadar güçlüdür.

Deniz Esintileri

Deniz meltemleri, okyanustan karaya doğru esen rüzgârlardır. Deniz meltemleri, kara üzerindeki havanın sıcak ve daha düşük basınca sahip olduğu ve su üzerindeki havanın soğuk ve daha yüksek basınca sahip olduğu günlerde meydana gelir. Güneş bu mevsimlerde kara havasını daha yüksek bir sıcaklığa kadar ısıttığından, bu esintiler ilkbahar ve yaz aylarında daha sık görülür; Sonbahar ve kış aylarında, daha düşük sıcaklık farkı nedeniyle deniz meltemleri o kadar güçlü veya sık değildir.

Deniz Esintilerinin Önemi

Sıcak aylarda kuvvetli deniz meltemlerinden kaynaklanan cepheler, örneğin Florida yarımadasında, kıyı boyunca günlük fırtınalara neden olabilir. O bölgede hem doğudan hem de batıdan deniz meltemleri esmektedir ve bunların yakınsaması, hava yükselip bulutları ve yağışları oluştururken şiddetli hava koşullarına neden olabilir. Bu esintiler, genellikle yağmur getirdikleri için Florida ve ABD’nin doğu kıyılarının geri kalanı için faydalıdır.

Kara Esintileri

Geceleri suyun üzerindeki hava karadaki havadan daha sıcaktır, çünkü kara hızla ısınırken suyun soğuması çok daha uzun sürer. Sonuç olarak, kara ve su üzerindeki baskılar gün içinde olduklarının tersidir; arazi üzerindeki basınç yüksek, su üzerindeki basınç ise düşüktür. Kara ile su arasındaki küçük sıcaklık farkı, karadan denize doğru esen bir esinti yaratır.

Diğer Esinti Türleri

Göl meltemleri, Amerika Birleşik Devletleri’nin Büyük Gölleri gibi büyük göllerin çevresinde bulunur. Bu esintiler, toprak sıcaklığının yükselmeye başladığı ilkbahar sonu ve yazın oluşur. Bir başka esinti türü de kabatik esintidir, aynı zamanda drenaj akışı rüzgarı olarak da adlandırılır; bu rüzgar, dağların tepesindeki soğuk hava, daha sıcak havanın yerini alan vadilere battığında oluşur. Bu esintiler dağın yamacını estirdiğinde bunlara vadi meltemleri denir; öğleden sonraları yokuş aşağı inerler ve buna dağ meltemleri denir.

Kara Meltemi ile İlgili Bilinmesi Gerekenler

Kara meltemi, kıyılar boyunca meydana gelen ve açık denizde (karadan denize doğru) esen yerel bir gece ve sabah erken rüzgârdır. Arazinin daha düşük ısı kapasitesine sahip olması ve daha hızlı soğuması nedeniyle deniz yüzeyinin komşu karadan daha sıcak olduğu günbatımında ortaya çıkmaktadır. Daha sonra günün ısınması başlayana kadar sabahın erken saatlerine kadar devam eder. Kara meltemleri, okyanus üzerinde gelişen ve karada esen hafif rüzgârlar olan ve sahilde kavurucu sıcak bir günde sizi serinleten deniz meltemlerinin tam tersidir. Genellikle okyanus kıyı şeritleriyle ilişkilendirilmesine rağmen, kara meltemleri göllerin ve diğer büyük su kütlelerinin yakınında da yaşanabilir.

Gece ve Sabah Erken Rüzgâr

Tüm rüzgarlar gibi, kara meltemleri de sıcaklık ve hava basıncındaki farklılıklar nedeniyle oluşur. Kara meltemleri, farklı yüzeylerin ısıyı tutma yeteneklerinden gelir. Gün boyunca, güneş kara yüzeylerini ısıtır, ancak yalnızca birkaç inç derinliğe kadar. Gece geldiğinde, yüzey artık güneşten güneş ışığı almadığı ve ısı hızla çevreleyen havaya yeniden yayıldığı için toprağın sıcaklığı hızla düşer.
Bu arada su, daha yüksek ısı kapasitesi nedeniyle ısısını kara yüzeylerinden daha fazla tutar. Kıyı boyunca su, kıyı topraklarından daha sıcak hale gelir ve kara yüzeylerinden okyanusa doğru net bir hava hareketi yaratır. Bunun oluşmasının nedeni; rüzgarın hareketi , kara ve okyanus üzerindeki hava basıncındaki farklılıkların bir sonucudur (sıcak hava daha az yoğun ve yükselirken, soğuk hava daha yoğun ve batar). Arazi yüzeylerinin sıcaklığı soğudukça, sıcak hava yükselir ve kara yüzeyinin yakınında küçük bir yüksek basınç alanı oluşturur. Rüzgarlar yüksek basınçlı bölgelerden düşük basınçlı bölgelere estiği için, havanın net hareketi (rüzgar) kıyıdan denize doğrudur.

Karada Esinti Oluşumu

İşte kara meltemlerinin nasıl yaratıldığına dair adım adım bir açıklama:
• Gece hava sıcaklıkları düşer.
• Yükselen hava, okyanus yüzeyinde termal bir alçak oluşturur.
• Soğuk hava toplanır ve okyanus yüzeyinin üzerinde yüksek basınçlı bir bölge oluşturur.
• Bir alçak basınç bölgesi hızlı ısı kaybı toprak yüzeyi üzerinde meydana getirir.
• Soğuk toprak, havayı yüzeyin hemen üzerinde soğuturken yüksek basınçlı bir bölge oluşur.
• Havada rüzgarlar okyanustan karaya doğru akar.
• Yüzeydeki rüzgarlar yüksek basınçtan alçak basınca doğru akarak kara meltemi yaratır.

Yaz Sonu Kar Meltemi Daha Uzun mudur?

Yaz mevsimi ilerledikçe denizin sıcaklığı, karadaki günlük sıcaklık dalgalanmalarına göre yavaş yavaş yükselir. Sonuç olarak, kara meltemleri daha uzun süre dayanır.
Atmosferde yeterli nem ve dengesizlik varsa, kara meltemleri gece boyunca sağanaklara ve denizin hemen dışında gök gürültülü fırtınalara neden olabilir. Bu nedenle, gece kumsalda yürüyüşe çıkmak isteyen kişiler, yıldırım çarpması riskini azaltmak için yıldırım güvenlik kurallarına uyduğundan emin olunmalıdır.

Kaynakça:
http://www.nc-climate.ncsu.edu/edu/k12/.breezes
http://www.mapsofworld.com/referrals/weather/weather-phenomenon/breeze.html
http://www.physicalgeography.net/fundamentals/7o.html

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu