Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir ve Nasıl Ortaya Çıkarlar?

0 391

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir ve Nasıl Ortaya Çıkarlar?Otoimmün hastalıklar; vücudun bağışıklık sisteminin kendi vücuduna saldırmaya başlamasıdır. Bağışıklık sistemi normal koşullarda vücudu, bakteriler ve virüsler gibi patojenlere karşı savunur. Bu sistem bir patojen algıladığında, bir ordu gibi o bölgeye hücreler gönderir ve bu hücreler patojene saldırır. Normal koşullarda bağışıklık sistemi; yabancı hücrelerle vücudun kendi hücreleri arasındaki farkı algılayabilir.

Bir otoimmün hastalıkta, bağışıklık sistemi deri ya da eklemler gibi vücudun bir bölgesini algılarken hata yapar ve onu yabancı olarak algılar. Bunun sonucunda, sağlıklı hücrelere saldıran otoantikorlar isimli proteinler salgılar. Bazı otoimmün hastalıklar, sadece bir organı hedef alır. Örneğin; tip 1 diyabet, pankreasa hasar verir. Lupus gibi diğer hastalıklar, tüm vücudu etkiler.

Bağışıklık Sistemi Neden Vücuda Saldırır?

Bilim insanları, bağışıklık sisteminin bazen neden yanlış çalıştığını henüz bilmiyorlar. Fakat bazı insanların otoimmün hastalıklara yakalanma riski diğerlerinden daha fazladır.

Şimdiye kadar, kadınlarda otoimmün hastalıklar erkeklere kıyasla iki kat daha fazla görülmüştür. Hastalık, genellikle kadınların doğurgan olduğu yaşlarda ortaya çıkmıştır (14-44 yaş). Buna ek olarak, bazı otoimmün hastalıklar da bazı etnik gruplarda diğerlerine göre daha yaygındır. Örneğin; lupus Afrikan-Amerikanları ve latinleri, kafkas ırklarından daha fazla etkiler. Multiple sklerozis ve lupus gibi bazı otoimmün hastalıklar da kalıtsaldır.

Son yıllarda, dünyada otoimmün hastalıkların görülme oranı arttığı için, araştırmacılar enfeksiyonlar ve kimyasallar gibi çevresel faktörlerin bu durumla ilgili olabileceğinden şüphelenmektedirler. Batı diyeti ise diğer bir şüphe çekici faktördür. Çünkü fazla miktarda yağlı, şekerli ve işlenmiş yiyecekler, bağışıklık sistemi cevabını tetikleyen iltihap ile bağlantılıdır. Bu konuyla ilgili diğer bir düşünce ise, hijyen hipotezidir. Aşılar ve antiseptikler nedeniyle günümüzde çocuklar eskiye göre daha az patojene maruz kalmaktadır. Bu nedenle, bağışıklık sistemi zararsız kalıntılara aşırı tepki gösterebilir.

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir ve Nasıl Ortaya Çıkarlar?Yaygın Otoimmün Hastalıklar

80’den fazla farklı otoimmün hastalık mevcuttur. Bu hastalıklardan 14 tanesi en yaygın olanlardır.

1) Tip 1 diyabet: Pankreas, kan şekeri seviyesini düzenleyen insülin hormonunu üretir. Tip 1 diyabette bağışıklık sistemi, pankreasta insülin üreten hücrelere saldırır ve onları yok eder. Bu durumda ortaya çıkan yüksek kan şekeri; kalp, böbrekler, gözler ve sinirlerin yanı sıra kan damarlarına da zarar verebilir.
2) Romatoid Artrit (RA): RA’de bağışıklık sistemi eklemlere saldırır. Bu saldırılar; eklemlerde ağrıya, kızarıklığa, ateşe ve katılığa neden olur. Yaşı ilerlemiş insanları etkileyen osteoartritin aksine RA 30’lu yaşlardaki insanlarda görülür.
3) Psoriyazis ya da psoriatik artrit: Normal koşullarda deri hücreleri çoğalır ve onlara ihtiyaç olmadığında dökülür. Psoriyazis, deri hücrelerinin normalden daha hızlı çoğalmasına yol açar. Bunun sonucunda ekstra hücreler birikir ve deride kırmızı renkli pullar ya da plaklar oluşur. Psoriyazis hastalarının %30’unun eklemlerinde kızarıklık, katılık ve acı meydana gelir. Hastalığın bu formuna psoriatik artrit denir.
Otoimmün Hastalıklar Nelerdir ve Nasıl Ortaya Çıkarlar?4) Multiple Sklerozis (MS): MS’de sinir hücrelerinin çevresindeki koruyucu kılıf olan miyelin zarar görür. Miyelin kılıftaki hasar, beyin ile vücut arasındaki sinyal geçişini etkiler. Bu hasar; bitkinlik, yürümede güçlük ve denge sorunlarına sebep olur. Bu hastalığın birkaç formu vardır ve farklı oranlarda görülür. MS hastası olan kişilerin %50’si, hastalığın başlangıcından itibaren 15 yıl içerisinde yürüme için yardıma ihtiyaç duyar (Bu konuda daha fazla bilgi için: https://www.bilgiustam.com/multiple-sklerozun-belirtileri-tanisi-tedavi-yontemleri/).
5) Lupus: Doktorların 1800’lü yıllarda lupusu, vücutta neden olduğu isilik nedeniyle bir cilt hastalığı olarak tanımlamasına rağmen, eklemler, beyin, böbrek ve kalp dahil çok sayıda organı etkiler. Eklem ağrısı, bitkinlik ve isilik bu hastalığın en yaygın belirtileridir.
6) İnflamatuar bağırsak hastalığı (IBD): IBD, bağırsaklardaki iltihabı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. IBD’nin her bir türü bağırsağın farklı bir bölümünü etkiler. Crohn hastalığı; bağırsağın herhangi bir bölümünde iltihap olarak ortaya çıkabilir. Ülsere yol açan kolit ise sadece kalın bağırsağı etkiler.
7) Addison Hastalığı: Kortizol ve aldosteron hormonlarını üreten böbreküstü bezlerini etkiler. Bu hormonların çok az sentezlenmesi, vücudun karbonhidratları kullanmasını ve depolamasını etkiler. Hastalığın belirtileri; bitkinlik, kilo kaybı ve düşük kan şekeridir.
8) Graves Hastalığı: Bağışıklık sistemi, tiroid bezlerine saldırır ve tiroid hormonlarının çok fazla üretilmesine sebep olur. Tiroid hormonları, vücudun metabolizmasını kontrol eder. Bu hormonların fazlalığı vücut aktivitelerini hızlandırır ve sinirlilik, hızlı kalp atışı ve kilo kaybı belirtilerine yol açar. Diğer bir yaygın belirtisi, eksoftalmi adı verilen göz küresinin anormal bir şekilde dışarı fırlamasıdır. Bu durum, Graves hastalarının %50’sini etkiler.
9) Sjögren sendromu: Bağışıklık sistemi; ağzın ve gözlerin nemli kalmasını sağlayan bezlerin yanı sıra, eklemlere de saldırır. Bu nedenle belirtileri; eklem ağrısı, kuru gözler ve kuru ağızdır.
10) Hashimoto tiroidi: Tiroid bezi hormonlarını yavaş üretir. Belirtileri; kilo alımı, soğuğa duyarlılık, bitkinlik, saç dökülmesi ve tiroidin şişmesidir.
11) Myasthenia gravis: Beynin kasları kontrol etmesine yardım eden sinirleri etkiler. Bu sinirler hasara uğradığında, hareket etmesi için sinyaller kası kontrol edemez. En yaygın belirtisi kas güçsüzlüğüdür. Sıklıkla yutkunmayı ve yüz hareketlerini etkileyen kaslarda görülür.
12) Vaskülit: Bağışıklık sistemi kan damarlarına saldırdığında ortaya çıkar. Bunun sonucunda atardamarlar ve toplardamarlar daralır, kan akışı azalır.
13) Pernicious anemia: Bu durum, bağırsaklarda yiyeceklerden B12 vitamininin emilmesini sağlayan bir proteini etkiler. Bu vitamin olmadan vücut yeteri kadar kırmızı kan hücresi üretmez ve kansızlık meydana gelir. Genellikle yaşlılarda görülen bir hastalıktır.
14) Çölyak Hastalığı: Çölyak hastası olan kişiler; pirinç, çavdar ve diğer tahıl ürünlerinde bulunan gluten isimli proteini içeren yiyecekleri yiyemezler. Çünkü gluten bağırsağa geldiğinde, bağışıklık sistemi glutene saldırır ve iltihaba neden olur. Ayrıca otoimmün bir hastalık olan çölyak hastalığından farklı olarak çok sayıda insanda gluten duyarlılığı vardır. Gluten duyarlılığının da ishal ve karın ağrısı gibi çölyak hastalığına benzer belirtileri vardır.

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir ve Nasıl Ortaya Çıkarlar?Otoimmün Hastalıkların Tanısı İçin Yapılan Testler

Otoimmün hastalıklara tek bir test ile tanı koyulamaz. Doktorlar hastalığa tanı koyabilmek için, birden fazla test sonucunu kullanır ve belirtileri değerlendirir. Bir otoimmün hastalık belirtisi gözlemlendiğinde doktorun ilk kullandığı test antinuclear antibody test (ANA)’dir. Bu testin sonucunun pozitif olması hastanın bir otoimmün hastalığa sahip olduğunu gösterir ama otoimmün hastalıklardan tam olarak hangisinden etkilendiğini belirtmez. Diğer testlerde, belli otoimmün hastalıklara özgü vücutta üretilen antikorları tarar. Ayrıca doktor, hastalığın vücutta oluşturduğu iltihap için de test isteyebilir.

Otoimmün Hastalıklar Nasıl Tedavi Edilir?

Uygulanan tedaviler otoimmün hastalıkları ortadan kaldıramaz ama fazla aktifleşmiş olan bağışıklık sistemi cevabını kontrol edebilir ve iltihabı azaltabilir. Bunun için, anti-inflamatuar ve bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanılır.

Ağrı, şişme, bitkinlik ve isilik gibi belirtileri azaltmak için de tedaviler uygulanır. Bunlara ek olarak, dengeli beslenme ve düzenli egzersiz de hastanın genel sağlığına katkıda bulunur.

Günümüzde 80’den fazla otoimmün hastalık mevcuttur. Bu hastalıkların bazı belirtileri çoğunlukla birbirleriyle örtüştüğü için, tanı koymak oldukça zordur. Bu durum da kan testlerinde bakılan antikorlar doktorlara tanı koymada yardımcı olur. Bütün otoimmün hastalıklar için birincil tedavi yöntemi ise, anti-inflamatuar ve bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlardır.

Kaynakça:
https://www.healthline.com/health/autoimmune-disorders#common-autoimmune-diseases

Yazar: Ayça Olcay

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku