Bilgi paylaşımını ve yeniden kullanımını kolaylaştırmak için ontolojiler geliştirilmektedir. Çoklu bağımsız bilgi kaynaklarına sahip bir dijital havuz ağındaki hedef bilgileri verimli bir şekilde aramak için bir yöntem önerilmiştir. Yapay zekâ ve ontolojilerin bilgi temsili formalizmi olarak kullanılması, bilgi erişiminde birçok avantaj sunar. Günümüzde, elektronik arama temel olarak kullanıcılar tarafından sunulan eşleşen anahtar kelimelere dayanmaktadır ve bu anahtar kelimeleri içeren aranan veriler web sayfalarıdır. Sözcük karışımlarının, deyimlerinin belirsizliği ve web içeriği indeksleme mekanizmalarının zayıf dil özellikleri, web kaynak aramalarından elde edilen sonuçları büyük ölçüde etkiler.
Elde edilen sonuç aramasının verimliliği, sınırlı bir sonuç kümesinden çok büyük sayıda alakasız sonuca kadar arama sorgusunun kalitesine bağlı olarak değişebilir. Bazı durumlarda, eğer gerçekten spesifiklerse ve belirsizlik mümkün değilse, birkaç anahtar kelime belirtmek yeterli olabilir. Başka bir şekilde, birçok web kullanıcısı bir dizi anahtar sözcükle kolayca tanımlanamayan bilgileri arar ve bu, beklenen sonuçların genişliğinden kaynaklanır. Endüstriyel havuzlar, genellikle ortak karar destek sistemlerini iyileştirmek için bilgi kaynaklarını yapmaya odaklanan büyük miktarda dijital bilgi içerir. Heterojen ve dağıtılmış bilgi kaynakları havuzunda, kullanıcılar site bazında arama yapar.
Bu nedenle, anlamlı meta veriler oluşturmak, dijital belgeleri düzenlemek ve bunlara açıklama eklemek ve bunları erişilebilir kılmak için büyük çaba gerekir. Anlamsal olarak etkinleştirilmiş kaynakların sunumu, anlamsal web teknolojisinin bir anlamsal arama, heterojen verilerin entegrasyonu ve anlamsal olarak açıklamalı arama sonuçlarının yazılım tarafından kullanılması olasılığı olarak bazı faydalarını ortaya koymaktadır. YZ araştırmasındaki ontolojilerin ana yönlerini kapsayan yeni ve kapsamlı bir belge, Onto Web projesi tarafından üretilen Avrupa’daki ve dünya çapındaki ontoloji alanının teknik yol haritasıdır. Sistemler arasında gerçek taşınabilirliğe doğru ilk adımın ontolojilerdir.
Ontolojiler, benzer alanlar arasında küresel ve genel model oluşturma sorununu ele almak için etkili bir şekilde kullanılabilir. Dahası, yeni modelleri otomatik olarak oluşturmak ve doğrulamak için ontolojiyi belirli bir konfigürasyonla somutlaştırmak ve uyarlamak mümkündür. Ontolojiler, aracılar ve uygulama sistemleri arasında iletilebilen bilgi alanının paylaşılması ve ortak anlaşılması ve verilerin anlambilimini tanımlayan açık kavramsallaştırma sağlayabilir. Öneri, bilgi öğelerinin, arama motorları tarafından kullanılan ve işlenen meta verilerin tanıtılmasıyla bir karakterizasyona soyutlanması ilkesine dayanır.
Bu ilke, ilgili bilgi kaynaklarına erişmek için paylaşılan bir kelime hazinesine veya ontolojiye dayanmaktadır. Bu, araştırma topluluğu için yeni zorluklar yaratır ve bilim adamlarını, gerekli olan daha yüksek bir anlayış düzeyine dayalı olarak bilgileri otomatik olarak arayan ve filtreleyen ontolojilere ve akıllı bilgilere dayalı bir kurtarma yaklaşımı aramaya motive eder. Bu anlamda, mevcut çalışmada, bilgi erişiminde etkinliği artırmak için ontolojileri kullanan teknikleri araştırmak için çaba sarf edilmelidir. Dolayısıyla ontolojiler, anlamsal web’in tanımlanması için anahtar unsurlardır.
Bu hedeflere ulaşmak için bilginin birlikte çalışabilirliğini dikkate alınmalıdır. Başka bir deyişle, farklı bilgi sistemleri, platformları ve hizmetlerinin yeni elektronik hizmetler sunmak için verileri, bilgileri, etkin ve doğru bir şekilde paylaşma, iletme, değiş tokuş etme ve diğer sistemlerle, uygulamalarla ve hizmetlerle entegre etme becerisi ve ürünler sağlar. Bu anlamda, farklı endüstriyel alanlar arasında birlikte çalışabilirlik gibi girişimler, özel ve kamu sektörü kuruluşları arasında işbirliğine dayalı anlamsal havuzların kurulmasını gerektirir. Özellikle, dağıtık hizmetlerin uygulanmasını desteklemek için program içinde özel bir ilgiye sahip olan anlamsal birlikte çalışabilirlik gereklidir.
Sistemler Arasında Birlikte Çalışabilirliğe Meydan Okumak
Sanayi ve şirketler, bilgi ve iletişim teknolojilerine yaptıkları yatırımlardan maksimum iş değeri elde etmeye çalışırlar. Endüstri, iş süreci veya devlet hizmeti geliştirme, sistemlerin ve iş süreçlerinin entegrasyonunu sağlamak için sistemlerin ve yazılım birlikte çalışabilirliğinin giderek artan öneminin farkına varmıştır. İş durumunda, iki veya daha fazla iş sürecinin, hizmetin birlikte kolayca veya otomatik olarak çalışma yeteneğini içerecek şekilde genişler. Endüstriyel entegrasyon ve verimsizliklerin maliyetlerini düşürmek, iş çevikliğini artırmak, yeni ve gelişen teknolojilerin benimsenmesine izin vermek için sistemler arasında birlikte çalışabilme yeteneği kilit bir konudur.
İki sistemin birlikte çalışabilir olması için, veri alışverişi yapabilmeli ve daha sonra bu verileri bir kullanıcının anlayabileceği şekilde sunabilmelidirler. Birlikte çalışabilirlik, sistemlerin ve cihazların veri alışverişi ve paylaşılan verileri ne ölçüde yorumlayabileceğini açıklar. Bilgisayarlar ilee varlıklar arasında ve yazılım bileşenleri arasında bağlantı ve birlikte çalışma, endüstriyel sistemlerin esnekliğini ve çevikliğini artırabilir, böylece endüstri için idari ve yazılım maliyetlerini azaltabilir. Haziran 2002’de, Avrupa devlet başkanları Sevilla zirvesinde 2005 Avrupa Eylem Planı’nı kabul etmişlerdir. Avrupa Komisyonu’na, Avrupa dijital hizmetlerinin işletmelere sunulmasını desteklemek için üzerinde mutabık kalınan bir birlikte çalışabilirlik çerçevesi yayınlaması çağrısında bulunur
Bu belge, AB genelindeki kamu yönetimi bilgi sistemlerini birbirine bağlamak için politikalar ve teknik şartnameler önermektedir. Bu araştırma, açık standartlara ve açık kaynak yazılım kullanımına dayanmaktadır. Bunlar, yakın zamanda kabul edilen Avrupa Birlikte Çalışabilirlik Çerçevesi (EIF) ve İspanyol muadili içinde Avrupa dijital hizmet sunumunu destekleyen sütunlardır. Bu belge, kamu idareleri, şirketleri ve vatandaşlar için yeni birlikte çalışabilir dijital Pan-Avrupa Hizmetleri Sağlama Programı’nın (IDAbc) birlikte çalışabilirliği için referanstır. Avrupa kurumları ve organları EIF’yi birbirleriyle ve ilgili AB Üye Devletlerinin vatandaşları, işletmeleri ve idareleri ile operasyonları için kullanmalıdır.
Üye Devletlerin idareleri, ulusal birlikte çalışabilirlik çerçevelerini bir pan-Avrupa boyutu ile tamamlamak ve böylelikle pan-Avrupa birlikte çalışabilirliği sağlamak için AYF tarafından sağlanan rehberliği kullanmalıdır. Bu bağlamda birlikte çalışabilirlik, bilgi ve iletişim teknolojisi sistemlerinin, destekledikleri iş süreçlerinin veri alışverişi yapma ve bilgi alışverişini sağlama yeteneğidir. ISO / IEC 2382 Bilgi Teknolojisi Sözlüğü, birlikte çalışabilirliği, kullanıcının bu birimlerin benzersiz özellikleri hakkında çok az bilgiye sahip olmasını veya hiç bilgisine sahip olmamasını gerektirir. Ayrıca bir şekilde birkaç işlevsel birim arasında iletişim kurma, programları yürütme veya veri aktarma yeteneği olarak tanımlar.
Birlikte çalışabilirlik çok farklı soyutlama seviyelerinde düşünülebilir ve bu açıdan yapılacak ayrımlar diğer tüm matris boyutlarını keser. Bir birlikte çalışabilirlik çerçevesi, kuruluşların birbirleriyle etkileşimde bulunma konusunda ne şekilde anlaştıklarını veya karar vermeleri gerektiğini açıklayan bir dizi standart ve kılavuz olarak tanımlanabilir. Teknik altyapı düzeyinde, endüstri standartlar aracılığıyla birlikte çalışabilirliğe yaklaşır ve çoğu durumda bu standartları teknoloji yığınlarıyla kavramsallaştırır. Teknoloji yığınları, yığınlar içindeki katmanlar arasında ve aynı kavramsal katmandaki yığınlar arasında birlikte çalışan yazılım ve yazılım işlevselliğinin kavramsal katmanlarıdır. Çok somut bir perspektiften çok soyut bir perspektiften bir süreklilik derecesi içinde, üç katmanı ayırt etmek mümkündür.
Ana anlamsal birlikte çalışabilirlik hedefi, hem makineler hem de insanlar arasında ilgili endüstriyel bilgi üzerindeki iletişimi geliştirmektir. Bunu başarmak için, birleşik bir ontolojiye ulaşmak, spesifik ve açıkça tanımlanmış konuları ele almak için iki yönlü bir yaklaşım gereklidir. Anlamsal birlikte çalışabilirlik içinde, medyal, idari veya insan ve makine seviyeleri gibi çeşitli boyutlar ayırt edilebilir. Örgütsel birlikte çalışabilirlik, endüstriyel sistemin örgütsel bileşenlerinin birlikte mükemmel bir şekilde çalışabildiği durum olarak tanımlanır. Amaç, verimli, etkili ve bütünsellik sağlayan entegre bir endüstriyel sistemdir. İşlevsel amaç, çeşitli kuruluşlarda, birden çok üreticiden farklı yazılım, donanım, ekipman vb. kullanarak farklı platformlar arasında veri alışverişine izin vermektir. .Teknik birlikte çalışabilirlik, farklı üreticilerin sistemleri arasında iletişim ve yineleme sağlar. Teknik boyutu, endüstriyel verilerin tek tip hareketi, veri sunumu, kullanıcı kontrolleri, veri güvenliğini ve bütünlüğünü tek tip koruma, endüstriyel gizliliğin koruması ve ortak bir hizmet kalitesi derecesinin tek tip güvencesini içerir. Anlamsal ve organizasyonel birlikte çalışabilirliği ele almaya yönelik birçok standart çabayla çok sayıda çabadan yararlanılır. Küresel iş süreci standartlarını web hizmetleriyle uyumlu hale getirmek için yeni CEFACT / UN çalışması olan ebXML, RosettaNet gibi anlamsal ve kurumsal birlikte çalışabilirliği ele almak için bir model olduğunu kanıtlamaktadır.
Anlamsal ve örgütsel birlikte çalışabilirliğin başarılması, bilginin anlamı üzerinde kesin bir şekilde anlaşmayı ve şirketler, hükümetler arasında iş süreçlerini uyumlu hale getirmeyi gerektirir. Bir düzeyde, genel meslekler arası çerçeveler ve yazılım altyapısı yaklaşımları anlambilim ve iş süreçleri için geliştirilebilir ve geliştirilmektedir. Örneğin, satın alma emirleri ve faturalar gibi büyük ticari işlemlerin genel anlamı, Universal Business Language (UBL), CEFACT Core Components ve Open Applications Group Integration Standard gibi standartlar aracılığıyla açıklanmaktadır.
Kaynakça:
http://www.loa.istc.cnr.it/old/Files/Fomi08BorgoLesmo.pdf
https://www.dnv.com/services/ontology-building-for-industries-144562
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu