Lökopeni, bir kişinin azalmış beyaz kan hücrelerinin olduğu bir durumdur ve bu durum, kişinin enfeksiyon riskini arttırır. Bir kişinin kanı, birçok farklı kan hücresi türünden oluşur. Lökositler olarak da bilinen beyaz kan hücreleri enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olur ve bağışıklık sisteminin hayati bir parçasıdır. Lökopenisi olan kişilerde daha az beyaz kan hücresi vardır ve bu onları enfeksiyon kapma olasılığını arttırır. Aşağıda lökopeninin vücut üzerindeki etkisi, nedenleri ve mevcut tedavi seçenekleri hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Lökopeni Nedir?
Beyaz kan hücreleri vücudun enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olur. Lökopenisi olan bir kişinin yeteri kadar beyaz kan hücresi bulunmamaktadır. Lökopeni, bir kişinin kan dolaşımı esnasında olması gereken beaz kan hücresinden daha azına sahip olduğu bir koşuldur. Lökopeni, tam kan sayımı veya CBC adı verilen bir kan testi ile teşhis edilir. Sağlıklı olan beyaz kan hücresi miktarı, mikrolitre başına 3.500 ile 11.000 arasında beyaz kan hücresi içermektedir ve lökopenisi olan birinde, mikrolitre başına 3.500’den daha az beyaz kan hücresi bulunmaktadır. Beyaz kan hücreleri kemik iliğinde yapılır ve bağışıklık sistemi için kritik öneme sahiptir. Çok azına sahip olmak vücudun enfeksiyon ve hastalıklarla daha az mücadele edebileceği anlamına gelir. Beş çeşit beyaz kan hücresi vardır. Her biri vücudu farklı bir enfeksiyon türünden korumaya yardımcı olur:
Nötrofiller: Bunlar toplam beyaz kan hücrelerinin yüzde 55 ila 70’ini oluşturur. Mantar ve bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olurlar.
Lenfositler: Bunlar en yaygın ikinci beyaz kan hücresi türüdür. Vücudu viral enfeksiyonlardan korurlar.
Bazofiller: Beyaz kan hücrelerinin en az görülen türü bazofillerdir. Alerjenlere enflamatuar reaksiyonlarda rol oynarlar.
Monositler: Bunlar beyaz kan hücrelerinin en büyüğüdür. Bakteriler, mantarlar ve virüslerle mücadelede rol oynarlar. Ayrıca, iltihaplanma nedeniyle hasar görmüş dokuları onarmaya yardımcı olurlar.
Eozinofiller: Bunlar parazitlerle savaşır, astım gibi alerjik reaksiyonlarda ve durumlarda rol oynar.
Her bir beyaz kan hücresinden etkilenen türe karşılık gelen beş çeşit lökopeni vardır.
Lökopeni ve Nötropeni
Lökopeni ve nötropeni terimleri genellikle birbirlerinin yerine kullanılır. Bununla birlikte, biraz farklı koşullara işaret ederler. Lökopeni, herhangi bir beyaz kan hücresi tipinde azalma anlamına gelen bir koruyucu terimdir. Nötropeni bir lökopeni türüdür, ancak en yaygın beyaz kan hücresi türü olan nötrofillerdeki bir azalmaya işaret eder. Bir kişinin nötrofil sayısı, enfeksiyon riskinin önemli bir göstergesidir. Mutlak bir nötrofil sayısı (ANC), bir kişinin genel sağlığına karar vermek için doktorların yapabilecekleri bir testtir. Bu test lösemiyi de içeren durumları teşhis etmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, vücudun kemoterapi de dahil olmak üzere tedavilere verdiği yanıtın değerlendirilmesine yardımcı olabilir.
Belirtileri
Lökopenisi olan bir kişi, ateş, terleme ve üşüme gibi belirtilere neden olabilecek enfeksiyonlara daha yatkın olabilir. Düşük bir beyaz kan hücresi sayımı olduğuna dair spesifik bir semptom yoktur. Ancak, biri lökopeni olduğunda, enfeksiyon kapması daha olasıdır. Enfeksiyonun belirtileri şunlardır:
• Ateş
• Terlemek
• Titreme
Lökopenisi olan birinin, beyaz kan hücresi sayımının düşük olmasının nedeni ile ilgili başka sebepler olabilir. Lökopeni farklı nedenleri aşağıda incelenmiştir.
Nedenleri
Kemik iliğinde beyaz kan hücrelerinin üretimine müdahale ederek lökopeni yapan birkaç tıbbi durum vardır. Diğer koşullar, üretimlerini etkilemek yerine beyaz kan hücrelerini tahrip ederek lökopeniye neden olur. Lökopeni ayrıca kullanılan bazı tedavi ve ilaçların da bir neticesi olarak gelişebilir. Lökopeni neden olabilecek durumlar, aşağıdaki durumlar lökopeniye neden olabilir:
Viral enfeksiyonlar: Grip ve soğuk algınlığı gibi akut viral enfeksiyonlarda kısa süreli lökopeniye neden olabilir. Kısa vadede, viral bir enfeksiyon, bir kişinin kemik iliğinde beyaz kan hücrelerinin üretimini bozabilir.
Kan hücresi ve kemik iliği koşulları: Kan hücresi ve kemik iliği koşulları da lökopeniye yol açabilir. Örnekler arasında aplastik anemi, aşırı aktif dalak ve miyelodisplastik sendromlar bulunur.
Kanser: Lösemi ve diğer kanserlerkemik iliğine zarar verebilir bu da lökopeniye sebep olabilir.
Bulaşıcı hastalıklar: Örnekler HIV, AIDS ve tüberkülozu içerir. Bir göre 2015 çalışmada, tüberkülozlu kadınların erkeklere göre lökopeni geliştirmek olasılığı daha yüksektir.
Otoimmün bozukluklar: Bunlardan bazıları beyaz kan hücrelerini öldürür. Örnekler arasında lupus ve romatoid artrit vardır.
Doğum bozuklukları: Doğumsal rahatsızlıklar olarak da bilinir, bunlar lökopeni yapabilir. Örnekler arasında Kostmann sendromu ve miyelokateksis vardır.
Kötü beslenme: Bazı mineral ve vitamin eksiklikleri lökopeni oluşumuna neden olabilir. Örnekler B-12 vitamini, folat, bakır ve çinkodaki eksiklikleri içerir.
Sarkoidoz: Bu, vücutta küçük iltihaplanma alanlarına yol açan bağışıklık sisteminin aşırı reaksiyonudur. Ayrıca kemik iliğini de etkileyebilir.
Lökopeniye Neden Olabilecek Tedaviler ve İlaçlar
Bir kişi kanser tedavisi görüyorsa beyaz kan hücresi sayısını etkilenerek lökopeniye neden olabilir. Bu etkiye sahip olabilecek örnekler:
• Kemoterapi
• Radyasyon tedavisi
• Kemik iliği nakli
Bazı ilaçlar kişinin kanındaki beyaz kan hücrelerinin sayısını etkileyebilir ve bu da lökopeni oluşmasına neden olabilir. Bu etkiye sahip olabilecek ilaçlar şunları içerir:
• Multipl skleroz tedavisi için interferonlar
• Duygudurum ve epilepsi durumlarını düzenleyici olarak lamotrigin ve sodyum valproat
• Bupropion, bir antidepresan ve sigarayı bırakma ilacı
• Klozapin, antipsikotik bir ilaç
• minosiklin, yaygın bir antibiyotik
• Sirolimus, mikofenolat mofetil, takrolimus ve siklosporin gibi immünosupresanlar
• Steroidler
• Penisilin
Bir kişi, aldıkları ilacın etkilerinden emin değilse ve bağışıklık sistemlerini etkileyecekse, doktora sormaları iyi bir fikirdir.
Aşamaları
Bir insanın vücudu enfeksiyonla savaşıyorsa, bu onların beyaz kan hücresi sayısını etkileyebilir. Kan dolaşımında dolaşan biraz daha az beyaz kan hücresi olabilir. Bu duruma psödoleukopeni denir. Psödoleukopeni, lökopeni öncesi aşamadır. Bir kişinin beyaz kan hücreleri azalmaya devam ederse, lökopeni gelişmeye devam edebilir.
Tedavisi
Tedavi genellikle lökopeni spesifik nedenine dayanır. Şayet kişi lökopeniye neden olan bir ilaç kullanıyorsa, doktor kişinin bu ilacın bırakmasını veya farklı bir tür denemesini önerebilir. Bir kişi ilk önce doktora danışmadan ilaçlarını bırakmamalı veya değiştirmemelidir. Bir kişi kanserse gördüğü kemoterapi lökopeniye neden oluyorsa, beyaz kan hücrelerinin yenilenmesini sağlamak için tedavilerini duraklatmaları gerekebilir.
Granülosit koloni uyarıcı faktör gibi büyüme faktörlerini kullanan tedaviler lökopeni konusunda yardımcı olabilir. Kemoterapi lökopeni sebebi olduğunda ya da genetik nedenlerde kullanılır. Bir 2015 çalışması, bir tirozin kinaz inhibitörü olan erlotinib adlı bir ilacın yanında kemoterapi kullanıldığında, lökopeni riskinin çok daha düşük olduğunu ortaya koymuştur.
Hastalığın Yönetimi
Lökopeni hastalarının durumlarını iyileştirmede ve enfeksiyon riskini azaltmak için bazı ev tedavileri uygulamak ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinmek hastalığın iyileşmesinde yardımcı olabilir:
• Sağlıklı bir diyet yemek
• Bolca dinlenmek
• Kesik ve sıyrıklar kaçınmak
• Mikropları önlemek için iyi hijyen uygulamaları
Azaltılmış bir beyaz kan hücresi sayısından kaynaklanan herhangi bir enfeksiyon için de tedavi gerekli olabilir. Bu, antibiyotikler veya antifungalleri içerebilir.
Lökopeni tedavisi, ilaçların veya tedavilerin duraklatılmasını içerebilir. Kanser gibi altta yatan durum ciddi ise, bu sorunlu olabilir. Ancak doktorlar bir insanın bu koşul etrafında çalışmasına yardımcı olur. Doktorlar lökopeniye neden olduğu bilinen bir durumu varsa, bir kişinin beyaz kan hücresi sayısını düzenli olarak kontrol ederler. Düzenli kan testleri almak lökopeni erken teşhis edilmesine ve komplikasyonlara yol açmadan önce tedavi edilmesine yardımcı olurlar.
Kaynakça:
hematology.org
ncbi.nlm.nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu
8 aylık bebek tedavi olabilirmi ve tedavisi nelerdir?