Entübe veya entübasyon, endotrakeal tüp (ET) adı verilen bir tüpün ağızdan ve ardından da hava yoluna yerleştirilmesi işlemidir. Bu işlem hastanın anestezi, sedasyon veya ağır hastalık sırasında nefes almaya yardımcı olması için bir ventilatöre yerleştirilebilmesi için yapılır. Daha sonra bu tüp hastaya nefes verilmesi için havayı akciğerlere doğru iten ventilatör cihazına bağlanır. Entübe, hasta hava yolunu koruyamadığı, yardım almadan kendi başına nefes alamadığı veya her ikisi birden yapıldığı için yapılır. Entübe takılacak hastalar genellikle, anestezi altına girecek olunması, ameliyat sırasında kendi başlarına nefes alamayacak olmaları veya yardım almadan vücuda yeterli oksijen sağlayamayacak kadar hasta veya yaralı kişilerdir.
Entübenin Amacı
Genel anestezi verildiğinde entübasyon gereklidir. Anestezi ilaçları, diyafram da dahil olmak üzere vücudun kaslarını felç ederek ventilatör olmadan nefes almayı imkansız hale getirir. Hastaların çoğu ekstübe edilir, yani ameliyattan hemen sonra solunum tüpü çıkarılır. Hasta çok hastaysa veya kendi kendine nefes almakta güçlük çekiyorsa, ventilatörde daha uzun süre kalabilir. Çoğu prosedürden sonra, anestezinin etkilerini tersine çevirmek için bir ilaç verilir, bu da hastanın hızlı bir şekilde uyanmasına ve kendi başına nefes almaya başlamasına olanak tanımaktadır.
Açık kalp prosedürleri gibi bazı prosedürler için, hastaya anesteziyi tersine çevirmek için ilaç verilmez ve kendi başına yavaşça uyanır. Bu hastaların solunum yollarını korumak ve kendi başlarına nefes almak için yeterince uyanana kadar ventilatörde kalmaları gerekir. Solunum yetmezliği için de entübasyon yapılır. Bir hastanın kendi başına yeterince nefes alamayacak kadar hasta olmasının birçok nedeni vardır. Akciğerlerinde hasar, şiddetli zatürre, Kovid veya KOAH gibi solunum problemleri yaşayabilir. Bir hasta kendi başına yeterince oksijen alamazsa, yardım almadan nefes alacak kadar güçlü olana kadar bir ventilatör gerekli olabilir.
Entübasyon Riskleri
Çoğu entübe prosedürü çok düşük risk içermektedir, fakat hasta uzun süre ventilatöre bağlı kalması gerekirse ortaya çıkabilecek bazı potansiyel sorunlar söz konusu olabilir. Yaygın riskler şunları içerir:
• Diş, ağız, dil ve/veya gırtlakta travma
• Trakea (hava tüpü) yerine yemek borusunda (yemek tüpü) yanlışlıkla entübasyon
• Trakea travması
• Kanama
• Trakeostomi gerektiren ventilatörden ayrılamama.
• Entübe edilirken aspire etme (soluma) kusmuk, tükürük veya diğer sıvılar
• Pnömoni, aspirasyon olursa
• Boğaz ağrısı
• Ses kısıklığı
• Yumuşak doku erozyonu (uzun süreli entübasyon ile)
Tıbbi ekip bu potansiyel riskleri değerlendirerek bunları tespit eder, bunları ele almak için ellerinden geleni yapacaktır.
Entübasyon Prosedürü
Entübasyondan önce, hasta tipik olarak sakinleştirilmiş, hastalık veya yaralanma nedeniyle bilinci açık değildir, bu da ağız ve hava yolunun gevşemesine izin verir. Hasta tipik olarak sırtüstü yatar, ayakucuna bakar pozisyondadır. Tüpü yerleştirecek olan kişi yatağın başında durarak hastanın ağzını nazikçe açmasını ister. Boğazı aydınlatmak için kullanılan bir ışık yardımı ile entübe takılır ve hava yoluna doğru ilerletilir. Tüpün etrafında, tüpü yerinde tutmak ve havanın kaçmasını önlemek için şişirilen küçük bir balon vardır. Tüpteki bu balon şişirilir ve tüpün hava yoluna güvenli bir şekilde yerleştirilmesi sağlandıktan sonra ağıza bantlanır.
Entübeyi başarılı olarak yerleştirmek için ilk önce akciğerler bir stetoskopla dinlenerek kontrol edilir ve genellikle bir göğüs röntgeni ile doğrulanır. Sahada veya ameliyathanede, karbondioksiti ölçen bir cihaz, sadece tüp yemek borusu yerine akciğerlerde olsaydı mevcut – doğru yerleştirildiğini doğrulamak için kullanılır.
Burun Entübasyonu
Bazı durumlarda, ağız veya boğaz ameliyat ediliyorsa veya yaralanmışsa, solunum tüpü, burun entübasyonu adı verilen ağız yerine burundan geçirilir. Nazotrakealtüp (NT) burun içine, boğazın arkasından aşağı ve üst solunum yoluna gider. Bu, ağzı boş tutmak ve ameliyatın yapılmasını sağlamak için yapılır. Bu tip entübasyon daha az yaygındır, çünkü daha geniş ağız açıklığını kullanarak entübe etmek genellikle daha kolaydır ve çoğu prosedür için gerekli değildir.
Pediatrik Entübasyon
Entübasyon süreci, işlem sırasında kullanılan ekipmanın boyutu dışında yetişkinler ve çocuklarla aynıdır. Küçük bir çocuk, bir yetişkinden çok daha küçük bir tüpe ihtiyaç duyar ve tüpün yerleştirilmesi, hava yolu çok daha küçük olduğu için daha yüksek derecede hassasiyet gerektirebilir. Bazı durumlarda, nefes borusunu yerleştiren kişinin süreci monitörde izlemesini sağlayan bir araç olan fiberoptik bir skop, entübasyonu kolaylaştırmak için kullanılır.
Tüpün asıl yerleştirilme süreci esasen yetişkinler için olduğu gibi büyük çocuklar için de aynıdır, ancak yeni doğanlarda ve bebeklerde nazal entübasyon tercih edilir. Çocuğu ameliyata hazırlamak yetişkinlerinkinden çok farklıdır. Bir yetişkinin sigorta kapsamı, riskler, faydalar ve iyileşme süreleri hakkında soruları olabilirken, bir çocuk gerçekleşecek sürecin farklı bir açıklamasına ihtiyaç duylmaktadır. Güvence gereklidir ve ameliyat için duygusal hazırlık hastanın yaşına bağlı olarak değişecektir.
Entübasyon Sırasında Beslenme
Bir prosedür için ventilatörde olacak ve daha sonra prosedür tamamlandığında ekstübe edilecek bir hasta besleme gerektirmez, ancak bir IV yoluyla sıvı alabilir. Bir hastanın iki veya daha fazla gün ventilatöre bağımlı olması bekleniyorsa, beslenme tipik olarak entübasyondan bir veya iki gün sonra başlatılır. Entübe edilmiş haldeyken ağızdan yiyecek veya sıvı almak mümkün değildir.
Yiyecek, ilaç ve sıvıları ağızdan güvenli bir şekilde almayı mümkün kılmak için boğazdan mideye bir tüp yerleştirilir. Bu tüp, ağza sokulduğunda orogastrik (OG) veya burna ve boğaza yerleştirildiğinde nazogastrik tüp (NG) olarak adlandırılır. İlaçlar, sıvılar ve tüple beslenme daha sonra büyük bir şırınga veya pompa kullanılarak tüpün içinden ve mideye itilir. Diğer hastalar için yiyecek, sıvı ve ilaçlar intravenöz olarak verilmelidir. TPA veya toplam parenteral beslenme adı verilen IV beslemeleri, sıvı formda doğrudan kan dolaşımına beslenme ve kalori sağlar. Besin en iyi bağırsaklardan emildiği için, bu tür beslemeden tipik olarak kesinlikle gerekmedikçe kaçınılır.
Solunum Tüpünün Çıkarılması
Tüpü çıkarmak, yerleştirmekten çok daha kolaydır. Tüpün çıkarılma zamanı geldiğinde önce onu yerinde tutan bağlar veya bantlar çıkarılmalıdır. Daha sonra tüpü hava yolunda tutan balon, tüpün nazikçe çekilebilmesi için söndürülür. Tüp çıkarıldıktan sonra hasta kendi başına nefes alma işini yapmak zorunda kalacaktır.
Entübe olma ve bir ventilatöre yerleştirilme ihtiyacı genel anestezide yaygındır, bu da çoğu ameliyatın bu tür bir bakımı gerektireceği anlamına gelir. Ventilatörde olmayı düşünmek korkutucu olsa da, çoğu ameliyat hastası ameliyatın bitiminden birkaç dakika sonra kendi kendine nefes almaya başlamaktadır. Ameliyat için ventilatör kullanmakla ilgili endişeleri olanlar varsa, endişelerini cerrah veya anesteziyi sağlayan kişi ile açık açık görüşmöeleri tavsiye edilmektedir.
Kaynakça:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/323696
https://web.nmsu.edu/~lleeper/pages/Voice/moreno/types_of_intubation.htm
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/intubation
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu