Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Anayasa Mahkemesi Nedir?

0 597

1961 Anayasanın 1971 değişikliği ile kurulmuş 1982 Anayasa ile de korunmuş yüksek mahkemedir.

Anayasa Mahkemesinin Görevleri ve Yetkileri

  • Kaymlogosuanunların, Kanun Hükmünde Kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İç Tüzüğünün şekil ve esas bakımdan, anayasa değişikliğini ise sadece şekil bakımından denetlemek (soyut norm denetimi)
  • Anayasanın 152.maddesine göre davaya bakan mahkemelerce gönderilen Kanunların ve Kanun Hükmünde Kararnamelerin anayasaya aykırılık iddialarını incelemek (somut norm denetimi)
  • Anayasanın 148. Maddesine göre (2010 dan beri) bireysel başvuruları incelemek
  • Siyasi partiler ile ilgili kapatma davaları ile devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar vermek
  • Siyasi partilerin mal edinmeleri ile gelir giderlerinin kanuna uygunluğunu denemek
  • Uyuşmazlık mahkemesi Başkanını seçmek
  • Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapmak

Anayasa Mahkemesi Yüce Divan Sıfatıyla Kimleri Yargılar?

  • Cumhurbaşkanını
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını
  • Bakanlar Kurulu üyeleri
  • Anayasa Mahkemesi başkan ve üyeleri
  • Yargıtay başkan ve üyelerini Cumhuriyet Başsavcısını,Başsavcı Vekilini
  • Danıştay başkan ve üyelerini, Cumhuriyet Başsavcısı ve Başsavcı Vekilini
  • Askeri Yargıtay başkan ve üyelerini, Cumhuriyet Başsavcı ve Cumhuriyet Başsavcı Vekilini
  • Askerlik Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyeleri ile Cumhuriyet Başsavcısı ve Başsavcı Vekilini
  • Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu başkanı ve üyeleri
  • Sayıştay başkan ve üyeleri
  • Genelkurmay Başkanı
  • Kara Kuvvetleri Komutanını
  • Deniz Kuvvetleri Komutanı
  • Hava Kuvvetleri Komutanı
  • Jandarma Genel Komutanı

Anayasa Mahkemesine Üye Seçimi ve Üyelerin Nitelikleri

Anayasa mahkemesi on yedi (17) üyeden oluşur. Üyelerin üçü (3) Türkiye Büyük Millet Meclisi, on dördü (14) cumhurbaşkanı tarafından, on iki (12) yıl için seçilir.

Başkanını genel kurul kendi üyeleri arasından seçer dört yıl için. Üyeleri kendileri istemedikçe altmış beş yaşından önce emekliye sevk edilemezler ve tekrar seçilemezler.

Anayasa mahkemesine üye seçilebilmek için Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Sayıştay başkan ve üyesi olmak gerekir.

Anayasa Mahkemesinde Raportörlük Yapmak

Kırk beş yaşını doldurmak şartıyla yüksek öğrenim görmüş ve hakimlik mesleğine alınmaya engel bir durumda olmamak kaydıyla;

1. 8787_anayasaYüksek Öğretim Kurulunun hukuk, iktisat ve siyasal bilgiler alanında profesör yada doçent olmak
2. Avukatların en az yirmi yıl çalışmış olması
3. Üst kademe yöneticilerin fiilen kamu hizmetinde yirmi yıl çalışmış olması kaydıyla Yüksek Öğretim Kurulunun başkan ve üyesi veya bir yüksek öğretim kurumunun rektör veya dekanı yada müsteşar veya müsteşar yardımcısı büyük elçi ve vali olmak
4. Birinci sınıf hakim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olmaları.birinci sınıf olup birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş olmak gerekir

Üyelerin Seçimi

Türkiye Büyük Millet Meclisi üç üyeyi seçerken;

  • İki üyeyi Sayıştay başkan ve üyeleri arasından gösterilecek üçer aday arasından
  • Bir üyeyi baro başkanlarının serbest avukatlar arasından göstereceği uç aday arasından seçer.
    Bu seçim gizli oyla yapılır.

İlk oylamada Türkiye Büyük Millet Meclisinin üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu (276);
İlk oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa en çok oy alan iki aday için ikinci oylama yapılır bu oylamada en fazla oy alan üye seçilmiş olur.

  • Cumhurbaşkanı 14 üyeyi seçer
  • Üç üyeyi Yargıtay
  • İki üyeyi Danıştay
  • Bir üyeyi Askeri Yargıtay
  • Bir üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin kendi üyeleri arasından gösterecekleri üçer aday arasından
  • Dört üyeyi resen

Üst Kademe Yöneticileri

Serbest avukatlar

En az beş yıl raportörlük yapmış anayasa raportörleri

Birinci sınıf hakim ve savcılar arasından seçer.

Üç üyeyi Yüksek Öğretim Kurulu’nun kendi üyesi olmayan hukuk, iktisat ve siyasal bilimler alanında görev yapan öğretim üyeleri arasından gösterilecek üçer aday arasından seçer.

Anayasa Mahkemesi Üyeliğinin Sona Ermesi

Kendiliğinden sona erme:

  • Türk vatandaşlığını kaybetme
  • Hakimlik mesleğini kaybetmeyi gerektirecek bir suçtan dolayı hüküm giymek
  • Sağlık durumu sebebiyle
  • Hakimlik mesleğini kaybetmeyi gerektirecek sağlık durumunun bir sağlık kuruluşu raporuyla belgelenmesi üzerine genel kurul kararıyla
  • Anayasa mahkemesi kuruluş ve görevleri hakkında kanunun 19 maddesine göre: Genel kurul kararıyla disiplin soruşturması neticesinde üyelikten çekilmeye yada emekli olmaya davet etme kararı üzerine buna istinaden çekilme ve emekli olmak şeklinde yada bu karara uymayarak bir ay sonra istifa etmiş sayılmış olarak sona erer.

Anayasa Mahkemesi nitelikli karar yeter sayısı gerektiren işlemleri üye tam sayısının üçte iki oy çokluğu gerektiren kararlardır, bu kararlar genel kurulca verilir.

Siyasi partilerin kapatılması ve devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına, anayasa değişikliğinde iptale karar vermek de bu kararlar arasındadır.

Not. Anayasa Mahkemesi diğer tüm kararlarını oy çokluğuyla verir.
Not. Bireysel başvurular bölümlerce karara bağlanır.

Anayasa Mahkemesine İptal Davası Açabilecekler

Anayasa değişikliğinde şekil yönünden denetim,ve kanunların şekil bakımdan denetiminde;

  • Cumhurbaşkanı
  • Türkiye Büyük Millet Meclisinin beste biri tutarındaki milletvekili (110)

Kanunların (esas bakımdan), Kanun Hükmünde Kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İç Tüzüğünün hem şekil hem esas bakımından anayasaya aykırılık iddialarini

  • Cumhurbaşkanı
  • Türkiye Büyük Millet Meclisinin beste biri tutarındaki milletvekili (110)
  • İktidar ve ana muhalefet partisi meclis grupları
    (İktidarda birden fazla siyasi parti olması durumunda koalisyonun büyük ortağı) dır.

Anayasaya Aykırılık Dolayısıyla Dava Açılamayacak Olanlar

  • Milletler-arası antlaşmalar
  • İnkılap kanunları
  • İnkılap kanunları
  • Tevhidi Tedrisat Kanunu
  • Şapka İktisasi Hakkında Kanun
  • Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar ile birtakım unvanların men ve İlgasına Dair Kanun
  • Türk Kanunu Medenisiyle kabul edilen evlenme akdinin evlendirme memuru önünde yapılacağına Dair Kanun
  • Beynelmilel Erkamın Kabulü Hakkında Kanun
  • Efendi Bey Paşa gibi Lakap ve Ünvanlarin Kaldırıldığına Dair Kanun
  • Bazı Kisvelerin Giyilemeyecegine Dair Kanun

Kaynakça:
Türkiye cumhuriyeti 1982 anayasası
6216 sayılı Anayasa mahkemesi kuruluşu ve yargılama usulleri hakkında kanun

Yazar:Gül özay Süner

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku