Hamilelik döneminde vücut hızla değişir ve bu rahatsız edici bir durum haline gelebilir. Her ne kadar hamilelik süreci çoğu kadın için büyüleyici bir dönem olsa da bu dönemdeki şikâyetler bu dönemin büyüsünü gölgeleyebilir. Birçok kadının yaşadığı rahatsızlıklardan biri de ayakların şişmesidir. Bu yazıda hamilelik sırasında ayakların neden şişebileceği, bunun nasıl fark edileceği, ne zaman bir doktora görünmek gerektiği ve yardımcı olabilecek bazı basit tedavi yolları hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Hamilelikte Ayak Şişmesinin Nedenleri
Hamilelik döneminde ayakların şişme şikâyetleri genellikle daha sonraki dönemlerde olmaktadır. Yani hamileliğin ilk dönemlerinde bu problem yaşansa bile rahatsızlık döneminde şişlik sonraları görülmektedir. Dönemlerde görülen yak şişlikleri genellikle şu seviyelerdedir:
• İlk üç aylık dönem: Hızla artan progesteron hormonu seviyeleri tam anlamıyla sindirimi yavaşlatır. Bu, bebekte gözle görülür gelişme olmadan çok önce abdominal şişkinliğe neden olabilir. Annenin ellerinde, ayaklarında veya yüzünde bir miktar şişlik fark edebilir, ancak bu çok fazla değildir. Bu kadar erken dönemde çok fazla şişlik fark ederseniz, özellikle baş dönmesi, baş ağrısı veya kanama gibi diğer semptomlarla birlikte görülüyorsa, doktora başvurmak tavsiye edilmektedir.
• İkinci üç aylık dönem: Gebeliğin 13. haftasında ikinci üç aylık dönem başlamaktadır. Hamileliğin beşinci ayında ayakların şiştiği fark edilmeye başlanır, fakat bu şişlik alışılmadık bir durum değildir, özellikle çok fazla ayakta duranlarda veya hava sıcaksa yaşanır. Bu şişlik, vücuttaki artan kan ve sıvı hacminden kaynaklanmaktadır. Kan hacmi yaklaşık yüzde 50 artmaktadır ve hamilelik boyunca bu çok fazla hormonal sıvı tutulmasıyla eşleştirilir. Anne yüzüklerini takmayı bırakır ve ayakkabılarını rahat seçerse bu rahatlama sağlar ve onu doğum için hazırlamaya yardımcı olur.
• Üçüncü üç aylık dönem: Gebeliğin 28. haftasından başlayarak, üçüncü üç aylık dönem, ayakların en çok şiştiği dönemdir. Özellikle haftalar geçtikçe ve 40. haftaya yaklaşıldığında, ayak parmaklarının adeta küçük sosislere çok benzemesi muhtemeldir. Vücut bu dönemde, şişmeye katkıda bulunabilecek kan ve sıvı tedarikini oluşturmaya devam etmektedir. Rahimdeki bebek büyüdükçe daha da ağırlaşır ve bu da bacaklardan kalbe kan akışını yavaşlatabilir.
Ayakların şişmesine katkıda bulunabilecek diğer faktörler arasından şunlar vardır:
• Sıcak hava
• Diyet dengesizlikleri
• Kafein alımı
• Yeterince su içmemek
• Uzun süre ayakta kalmak
Hamilelikte Ayaklar Şiştiğinde Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
Şişmiş ayaklar, hamileliğin çok normal bir parçasıdır fakat anne adaylarının çoğu bu dert etmektedir. Bu yüzden çoğu zaman, şişmiş ayaklar, bebeğin gelişiminin bir belirtisidir. Bununla birlikte, bazen ayak şişmesi ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabilir. Bu sorunlardan birine preeklampsi denir ve preeklampsi hamilelik sırasında oluşabilen ve tehlikeli düzeyde yüksek tansiyon nedeni durumdur. Fakat aşağıdaki belirtilerden biri fark edilirse doktora görünmek gerekebilir:
• Ellerin, ayakların, yüzün veya göz çevresinin aniden şişmesi
• Çarpıcı biçimde kötüleşen şişme
• Baş dönmesi veya bulanık görme
• Şiddetli baş ağrısı
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
• Nefes almada zorluk
Sadece bir bacakta ağrı, kızarıklık veya ısı ile birlikte şişlik fark ederse, bu derin bir damar trombozu veya DVT’ye sahip olunduğu anlamına gelebilir. DVT, genellikle bacaklarda bulunan bir kan pıhtısıdır. Bu semptomları fark edilirse doktora başvurmak önemlidir, çünkü hamile kadınların ortalama bir insandan daha fazla kan pıhtılaşması daha olasıdır. Yaşanan ayak şişmesinin normal olup olmadığından emin olunmuyorsa veya herhangi bir endişe varsa, her zaman doktoru aramak en iyisidir. Bu tutum anne ve bebeğinin güvende ve sağlıklı tutulmasına yardımcı olur.
Hamilelikte Ayak Şişmesi İçin Çözümler
Ayaklar görülen şişkinlik ister ağrılı olsun ister olmasın rahatsız verici bir durum olabilir. Neyse ki, hamilelik sırasında belirtileri hafifletmenin birkaç basit yolu vardır ve bunlar alınacak atıştırmalıklar, soğuk bir içecek, yüzme, masaj ve muhtemelen ayakkabı alışverişi içerebilir. Ayak şişliği şikayetlerini azaltmak için çözüm yolları şu şekilde sıralanabilir:
Sodyum Alımını Azaltmak
Hamilelik esasında ayaklarda şişkinliği azaltmanın bir yolu, sodyum yani tuz alımını azaltmaktır. Tuz, vücudun ekstra suya tutunmasını sağlar. Konserve veya işlenmiş gıdalardan kaçınmaya çalışılmalı, çünkü bunlar özellikle sodyum bakımından yüksektir. Ayrıca yemeğe fazladan sofra tuzu koymamaya çalışılmalıdır. Biberiye, kekik gibi tuzlu otları kullanmak, yemeklerde tuz kullanmadan lezzet katmanın kolay bir yoludur.
Potasyum Alımını Artırmak
Potasyumu yeterli düzeyde alınmaması vücudun tuttuğu sıvı miktarını artırarak ayaklardaki şişkinliği kötüleştirebilir. Doğum öncesi alınan vitaminlerin fazladan potasyum içermesi gerekir, ancak aynı zamanda iyi diyet potasyum kaynakları yemek de önemlidir. Potasyum açısından zengin olan besinlerden bazıları şunlardır:
• Kabuklu patatesler
• Tatlı patatesler (ayrıca kabuklu)
• Muz
• Ispanak
• Fasulye, bazı meyve suları (özellikle kuru erik, nar, portakal, havuç ve çarkıfelek)
• Yoğurt
• Pancar
• Somon
• Mercimek
Kafein Alımını Azaltmak
Hamilelik sırasında ara sıra kafein zararlı olmasa da çok fazla kafein içmek bebek için iyi sayılmaz. Ayrıca şişliği daha da kötüleştirebilir. Kafein bir idrar söktürücüdür ve daha fazla idrara çıkmaya neden olur ve bu da vücudun sıvıyı tutması gerektiğini düşünmesine neden olur. Bunun yerine size biraz enerji artışı sağlamaya yardımcı olması için sütlü kafeinsiz kahve veya nane gibi bitki çayı tüketmeye çalışılmalıdır.
Su Tüketimini Artırmak
Şişliği önlemek için daha fazla su içmek kulağa ne kadar tuhaf gelse de aslında işe yarayan bir durumdur. Vücudun susuz kaldığı düşünüldüğünde, telafi etmeye çalışmak için daha da fazla sıvı tutacaktır. Bu nedenle, böbreklerin kötü şeyleri dışarı atmasını ve vücudun sağlıklı bir şekilde almasını sağlamak için her gün en az 10 bardak su içmeye çalışılmalıdır. Bu kadar su içmek fazla gibi geliyorsa, tekrar doldurmak istenecek sevimli bir fincan ya da günde sadece birkaç kez doldurulması gereken dev bir su şişesi alarak su alımı yapılmalıdır. Su içmeyi daha keyifli hale getirmek için limon, nane veya çilek ile de tatlandırabilmek mümkündür.
Ayakların Seviyesini Yükseltmek ve Dinlenmek
Bebek gelmeden önce yapmak istenilen milyonlarca iş olmasına rağmen, mümkün olduğunda oturmaya ve ayakları yükseğe kaldırmaya çalışılmalıdır. Her zaman oturmak kan dolaşımı için harika olmasa da, her zaman ayakta durmak da hamile bir vücut için zordur. Ayakları bir süre yüksekte oturmak (özellikle günün sonunda) gün boyunca bacaklarda biriken sıvının boşaltılmasına yardımcı olabilir.
Bol ve Rahat Kıyafetler Giymek
Özellikle bilekler, bel ve ayak bileklerinin çevresini sıkacak şekilde dar giysiler giymek şişliği daha da kötüleştirebilir. Temel olarak, kanın kolayca dolaşmasını engeller. Bol, rahat kıyafetler giymeye çalışılmalı veya en azından sıkı elastik bantlardan kaçınılmalıdır. Yaz aylarında analık maksi elbiseler, kışın ise jogger’lı dökümlü hırkalar veya kazaklar hem sevimli hem de rahat olabilir.
Serin Kalmaya Çalışmak
Özellikle sıcak yaz aylarında yaşanan hamileliklerde, günün sıcağında evde kalmak ve kuvvetli egzersizden kaçınmak, serin kalmaya ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir. Ayrıca serin tutacak giysiler giyebilir, ayaklara soğuk kompres uygulayabilir veya yakınlarda bir vantilatör bulundurulabilir.
Varis Çorapları Giymek
Ayaklarda çok fazla şişlik yaşanıyorsa veya çoğu zaman ayakta durulması gerekiyorsa, bele kadar olan varis çorapları giyilebilir. Bu çoraplar, ayakları ve bacakları hafifçe sıkarak kan dolaşımını sürdürülmesini sğlar. Bacağın ortasında çok sıkı olabileceği ve aslında şişmeyi daha da kötüleştirebileceği için diz boyu varis çoraplarından kaçınmaya çalışılmalıdır.
Düzenli Olarak Yürümek
Günde birkaç kez 5-10 dakikalık bir yürüyüş bile kan dolaşımını iyileştirmeye yardımcı olabilir ve bu da şişliği azaltmaya yardımcı olur. Aynı zamanda hamilelik için faydalıdır.
Rahat Ayakkabılar Giymek
Topuklu ayakkabı giymeyi sevenler ve rahat edenler için bile hamileliğin ileri dönemlerinde düz ayakkabılar giymeleri tavsiye edilir. Rahat (hatta ortez), tam oturan ayakkabılar giymek, ayak şişmesini azaltmanın yanı sıra ağırlık merkeziniz değişip kilo arttıkça ortaya çıkabilecek kalça ve sırt problemlerini önlemenin anahtarıdır. Şişkinliğe ilave olarak hamilelikte vücuttaki bağlar gerilmekte ve ayakların boyutu değişmektedir. Bazı kadınların ayak boyutları hamilelik öncesine dönmektedir, fakat birçoğunun yarım numara büyük kalmaktadır. Bir şeyin daha değişmesi veya ayakkabılardan bazılarının artık uymaması can sıkıcı olabilir, ancak bu alışveriş için iyi bir fırsat olarak düşünülebilir.
Yüzmek
Hamilelik sırasında su basıncının şişmeyi azalttığını kanıtlayan hiçbir çalışma yoktur, ancak birçok kadın havuzda vakit geçirdiklerinde şişliklerden kurtulmaktadır. Su derinliğinin neredeyse boyna kadar olduğu bir havuzda ayakta durma veya yüzme denenmelidir. En azından kişi kendini daha hafif, daha serin hissedecek ve biraz egzersiz yapmış olacaktır. Yüzmenin ayağın ve bacakların daha az şiştiğini de gözlemlenebilir.
Masaj Yaptırmak
Partneri hamilelik sürecine dahil olmanın yollarından en etkili yolu masaj yapılmasını istemektir. Masaj, ayaklarda biriken ödemin atılmasına yardımcı olarak şişliğin azaltılmasını sağlar. Bu yüzden su şişesi alınarak, ayaklar yukarı kaldırılmalı, partnerin ayaklara ve bacaklara nazikçe masaj yapması istenmelidir. Biraz nane veya lavanta esansiyel yağı eklemek, masajı daha da rahatlatıcı hale getirebilir. Doğum tarihi yakınsa uterus kasılmalarıyla ilişkili bazı akupunktur noktalarına sıkı bir baskı uygulamaktan kaçınılmalıdır.
Sol Tarafa Yatarak Uyumak
Mümkün olduğunda sol tarafa yatarak uyumak kan akışını iyileştirebilir ve bu da ayakların şişmesini azaltır. Sol tarafa yatmak, kanı kalbe döndüren büyük kan damarı olan inferior vena kavadan uterusun basıncını azaltmaktadır.
Şişmiş ayaklar, gebeliğin çok yaygın bir yan etkisidir. Şişlik, vücuttaki artan sıvı hacminin yanı sıra azalmış dolaşımdan kaynaklanır. Ani veya şiddetli şişlik yaşanırsa, doktora müracaat etmek önemlidir, çünkü bu daha ciddi bir şeyin işareti olabilir. Ancak biraz şişlik kesinlikle normaldir. Düzenli olarak hafif egzersizler yapılması, dinlenilmesi, bol su içilmesi, dengeli beslenmeye dikkat edilmesi ayak şişkinliklerinin önlenmesinde etkilidir.
Kaynakça:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/swollen-feet-pregnancy
https://www.nhs.uk/conditions/pregnancy-and-baby/swollen-ankles-feet-pregnant/
https://www.pampers.com/en-us/pregnancy/pregnancy-symptoms/article/swollen-feet-during-pregnancy
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu