Katalaz hemen hemen her canlı tarafından üretilmektedir ve hücrelere zarar verebilecek hidrojen peroksidin çıkarılmasına yardımcı olmaktadır. Bu olağanüstü enzim yaşlanmayı ve kronik durumları önlemeye yardımcı olur. Diğer yandan, katalaz takviyelerinin bunları destekleyecek bilimsel çalışmalar henüz yetersiz olduğundan dolayı, takviyeleri almadan önce bir sağlık uzmanından yardım almak gereklidir.
Bu yazıda katalaz enzimi nedir, artıran ve azaltan faktörler hakkında bilgiler yer almaktadır.
Katalaz Nedir?
Katalaz, bir kimyasal reaksiyonu kolaylaştırmaya yardımcı olmak için canlı bir organizma tarafından üretilen proteindir. Özellikle, katalaz inanılmaz derecede önemli ve çeşitli bir antioksidan enzimdir.
Ne İşe Yaramaktadır?
Katalaz ve hidrojen peroksit
Katalaz, hidrojeni peroksit (H202) ile ayırmak, suya ve oksijene dönüştürmek için ana işlevdir. Hidrojen peroksit, hücrelerin glikoz ve oksijeni parçalayarak kullanmaktadır ve enerji ürettiği aerobik solunum sırasında üretmektedir. Bununla birlikte, reaktif olarak kabul edilmektedir ve hücrenin hemen hemen her bölümüne zarar vermektedir. Bu nedenle, hücrelerin fazla hidrojen peroksiti çıkarması gerekmektedir.
Önemi
Hidrojen peroksit güçlü bir oksitleyici ajan olduğundan, katalaz daha önemli antioksidan enzimlerden biri olarak kabul edilmektedir. İnsanlar da dâhil olmak üzere daha karmaşık organizmaların bir dereceye kadar hidrojen peroksite dayanacak şekilde geliştiğini belirtmek gerekir. Bağışıklık sistemini aktive etmektedir ve bağışıklık hücreleri bakterileri hidrojen peroksit gibi oksidanlarla bombalayarak öldürmektedir. Katalaz, bu sistemleri düzenlemeye ve toksik yan ürünlerin hücrelere çok fazla zarar vermemesine yardımcı olmaktadır. Ancak biyolojinin birçok yönünde olduğu gibi, bu bir ‘Goldilocks’ senaryosudur ve ideal olarak katalaz, önemli sinyallere müdahale etmeden hasarı önlemektedir. Bazı katalaz türleri, özellikle memelilerde bulunanlar, alkol gibi potansiyel olarak toksik olan diğer bileşiklerin parçalanmasına da yardımcı olmaktadır.
Nerede Bulunur?
Bakterilerden hayvanlara oksijenle temas eden hemen hemen her canlı, katalazın bir versiyonunu üretmektedir. Katalaz, vücudunun her organındaki hücreler tarafından üretilmektedir. Vücudun karaciğer ve böbreklerdeki toksinleri gidermesine yardımcı olmak için özellikle yüksek miktarda katalaz üretilmektedir. Kırmızı kan hücreleri de enzimi çok fazla yapmaktadırlar, çünkü görevleri çok fazla hidrojen peroksit üreten bir süreç olan oksijeni taşımaktır. Hücrelerin içinde katalaz, mitokondri (hücrenin güç merkezi) ve peroksizomlar (yağ asitlerini ve hidrojen peroksidi parçalayan hücresel organeller) gibi birkaç farklı hücresel bölmede bulunmaktadır.
Sınırlamalar ve Uyarılar
Çalışmaların çoğu, vücudun takviyeleri değil doğal olarak ürettiği katalazları incelemiştir. Katalaz takviyelerinin vücuttaki katalaz seviyeleri üzerinde herhangi bir etkisi olduğuna dair herhangi bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Ayrıca, çalışmaların çoğu, özellikle insanlarda korelasyoneldir; sadece belirli bağlantılara işaret ederler, ancak katalaz seviyelerinin nedensel bir rolünü kanıtlamazlar. Deneysel olarak katalaz seviyelerini değiştiren çalışmalar kemirgenlerde yapılmıştır. Hayvanlardan elde edilen sonuçlar dikkatle insanlara yansıtılmalıdır.
Katalaz’ı Artıran Faktörler
Katalaz seviyeleri antioksidan durumun bir göstergesidir. Herhangi bir belirti yoksa veya doktor endişelenilmemesini söylerse, düşük veya yüksek seviyeler bir problemi göstermemektedir. Katalaz seviyelerinizi yükseltmek mutlaka antioksidan korumayı iyileştirmemektedir, ancak bir biyobelirteç olarak kullanılmaktadır. Düşük katalaz seviyelerini de dengeleyebilecek antioksidan durumunu iyileştirmeye yönelik tamamlayıcı yaklaşımlar bulunmaktadır. Çalışmalar çeşitli diyet ve yaşam tarzı faktörleri önermekle birlikte, ek büyük ölçekli çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Katalaz seviyeleri doğal olarak kişiden kişiye değişmektedir. Bu genetik farklılıklar, yaş ve diyet gibi birçok faktörden etkilenmektedir.
Ek olarak, katalaz düzeyleri tek bir bireyde değişmektedir ve vücut yaşlandıkça doğal olarak daha az katalaz üretmeye başlamaktadır. Ayrıca vücuttaki farklı dokular doğal olarak farklı miktarlarda katalaz üretmektedir. Diyet şüphesiz katalaz seviyelerini etkileyebilse de, insanlardaki veriler azdır. Bu, en azından kısmen, çok invazif olmayan insanlarda katalaz aktivitesini ölçmenin zorluğundan kaynaklanmaktadır. Sıçanlarda, brokoli ve lahana gibi turpgillerden elde edilen ekstraktlar, karaciğerdeki katalaz aktivitesini arttırmıştır. C vitamini ve alfa-lipoik asit, diyabetik sıçanların karaciğerindeki katalaz aktivitesini arttırmıştır. Kateşinler ve yeşil çayda bulunan moleküller sıçanlarda karaciğer katalaz seviyelerini de arttımıştır. Diğer yandan, yüksek şekerli bir diyet sıçanlarda katalaz seviyesini düşürmüştür.
Katalaz İnhibitörleri ve Testi
Saf enzimler kullanan hücrelerdeki çalışmalar, flavonoidlerin, C vitamininin ve bazı kateşinlerin, bu bileşiklerin hayvanlar da katalaz seviyelerini artırabilmesine rağmen, aslında katalaz aktivitesini inhibe ettiğini göstermiştir. Çeşitli katalaz formlarının var olduğunu ve bazı bakterilerin de bu enzimi yaptığı unutulmamalıdır. Bu nedenle bu bitki bazlı antioksidanlar, katalaz inhibe ederek bağırsaktaki (veya topikal olarak uygulanırsa ciltte) bazı bakterileri öldürmektedir. Örneğin, florür (diş macunu veya suya eklenir), katalazın önlenmesi yoluyla bakterileri öldürmektedir. Aslında, katalaz testi uzun yıllardır farklı bakteri türlerini tanımlamak için kullanılmıştır. Bu Clostridium’un aerotolerant suşları katalaz ve Bacillus türleri.
Katalaz Yan Etkileri ve Güvenliği
Çalışma eksikliğinden dolayı, yan etkilerin veya güvenlik endişelerinin ne olabileceğini söylemek zordur. Katalaz, yenilen hemen hemen her yiyecekte bulunduğundan, ek miktarda enzim tüketmenin muhtemelen çok fazla zarar vermeyeceğini düşünmek mantıklıdır. Ancak her zamanki gibi, takviye alınmadan önce uzman bir sağlık uzmanın başvurmak önemlidir.
Katalaz Takviyeler
Katalaz takviyeleri FDA tarafından tıbbi kullanım için onaylanmamıştır. Genel olarak, düzenleyici kurumlar takviyelerin kalitesini, güvenliğini ve etkinliğini garanti etmemektedir. Enzimi içeren takviyeler mevcuttur. Bununla birlikte, bu takviyelerin aslında katalaz seviyelerini etkilediğine dair herhangi bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Buna rağmen, katalaz piyasada çok sayıda formülasyona girmiştir. Sadece ürün kapsüller, sıvılar ve toz formlarda bulunmaktadır. Daha yaygın olarak, bu enzim amaçlanan sağlık yararına bağlı olarak diğer enzimler, besinler veya otlar ile birleştirilmektedir.
Gri saç tersine çevirmek için reklamı yapılan birçok takviye ayrıca atkuyruğu, testere palmetto veya biyotin ve folik asit içermektedir. Diğer durumlarda, sindirim enzimleri veya probiyotikler katalaz ile birleştirilmiştir. Bu kombinasyonların bağırsak sağlığını desteklemesi amaçlanmıştır. Serbest radikallere karşı koruma sunduğunu iddia eden ürünler, katalaz ile çeşitli vitaminler, mineraller veya bitki bazlı antioksidanları birleştirilmektedir. Sadece takviyelerde olduğu gibi, bu enzimin başka herhangi bir madde ile kombinasyon halinde kullanımını destekleyen kanıtlar tamamen eksiktir.
Dozajı
Katalaz FDA tarafından herhangi bir durum için onaylanmadığından resmi bir doz yoktur. Deneme yanılma usulüne bağlı olarak kullanılmaktadır ve resmi olarak bir doz belirlenmemiştir. Katalaz takviyeleri için dozajlar değişmektedir, ancak bunlar tipik olarak porsiyon başına 250-500 mg enzim içermektedir.
Katalaz, hidrojen peroksidin uzaklaştırılmasından sorumlu güçlü bir antioksidan enzimdir. Yaşlanmaya ve kronik rahatsızlıklara bağlı hasarı önleyerek hücrelerin korunmasına yardımcı olmaktadır. Vücuttaki birçok yararlı katalaz rolüne rağmen, bu enzimle takviye almanın aynı etkilere sahip olacağına dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.
Kaynakça:
globalhealing.com
usatoday.com
hindawi.com
mdpi.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu