Süperoksit dismutazlar; süperoksik radikallerinin sıradan hidrojen perokside ve oksijene dönüşmesi için katalize eden bir çeşit enzimdir. Şayet sSerbest bırakılırsa, yaygın hücre hasarına neden olmaktadır. Bu nedenle, SOD oksijene maruz kalan tüm hücrelerde antioksidan savunmanın önemli bir parçasıdır. Hidrojen peroksit de zararlıdır, ancak daha az bulunmaktadır ve üstte, katalaz gibi diğer enzimler tarafından da bozulmaktadır. Bilim adamları SOD’nin oksidatif stres, iyonlaştırıcı radyasyon ve enflamatuar sitokinlere karşı koruyucu bir rol oynadığını düşünmektedirler.
SOD Çeşitleri
SOD1, SOD2 ve SOD3 olmak üzere üç tür SOD vardır. SOD1 hücresel sıvıda, SOD2 mitokondride ve SOD3 hücrenin dışında bulunmaktadır. Süperoksit, zararlı SOD molekülü nötralize etmektedir ve hücredeki ana reaktif oksijen türlerinden biridir. Bu yüzden SOD önemli bir antioksidan görevi görmektedir. SOD2 MnSOD olarak da adlandırılmaktadır, genellikle insanlarda, özellikle beyinde en önemli SOD formu olarak görülmektedir. Adından da anlaşılacağı gibi, SOD2 çalışması için manganez (Mn) gerektirmektedir.
SOD2 Ne Yapar?
SOD2, mitokondri tarafından üretilen süperoksidi daha az toksik hidrojen peroksit ve oksijene dönüştürmektedir. Bu, SOD2’nin mitokondriyal reaktif oksijen türlerini (ROS) temizlemesine ve hücre ölümüne karşı bir miktar koruma sağlamasına izin vermektedir.
Sağlık Açısından Etkileri
SOD2 genindeki mutasyonlar idiyopatik kardiyomiyopati (IDC) ve sporadik motor nöron hastalığı ile ilişkilendirilmiştir. Bu enzimin düşük aktivitesi inme, Alzheimer, Parkinson hastalığı ve yaşlanmaya bağlı çeşitli hastalıklarla bağlantılıdır. Sod2 içermeyen fareler, büyük oksidatif stres nedeniyle doğumdan kısa bir süre sonra ölmüşlerdir. Bununla birlikte, SOD2’de % 50 eksik olan fareler normal bir ömre ve minimal kusurlara sahip olmuştur, ancak DNA hasarında ve kanser insidansında artış görülmüştür. Sineklerde ve mayada, Sod2’nin daha yüksek üretiminin ömrünü uzattığı ileri sürülmüştür, ancak bu insanlarda kanıtlanmamıştır. Meyve sinekleri gibi basit organizmaların bulgularını insanlara uygulanmamaktadır, bu yüzden bu enzimin insanlarda uzun ömürlülüğü ne ölçüde etkilediğini henüz bilinmemektedir.
Diğer yandan, bilim adamları süperoksitin vücutta birkaç olumlu fonksiyona sahip olduğuna dikkat çekmişlerdir. Bu enfeksiyonları temizleme, hücresel iletişim, yeni mitokondri oluşturma ve kanser benzeri hücreleri yok etmedir. Ayrıca, araştırmacılar bazı kanser hücrelerinin en azından test tüplerinde SOD2’yi aşırı üretip üretmediğini araştırmışlardır. Buna henüz insanlarda bakılmamıştır. Bununla birlikte genel olarak süperoksit, yardımcı olmaktan daha zararlı olarak görülmektedir. Zararlı etkileri, oksidatif stresin birçok kronik hastalığa katkıda bulunduğunu söyleyen bir bilimsel teori ile bağlantılıdır. Yine de süperoksitin bu hastalıklara doğrudan neden olup olamayacağı belirsizliğini korumaktadır.
Doktora Ne Zaman Gidilmelidir?
Kişinin amacı kronik bir sağlık problemi olduğu için SOD2’yi arttırmaktaysa, doktoruyla konuşması önemlidir, özellikle belirtileri günlük yaşamını önemli ölçüde etkilemektedir. Doktoru semptomlarına neden olan altta yatan durumları teşhis ve tedavi etmelidir.
Önlemler
Takviyeler FDA tarafından tıbbi kullanım için onaylanmamıştır ve genellikle sağlam klinik araştırmalardan yoksundur. Yönetmelikler takviyeler için üretim standartları belirlemektedirler, ancak güvenli veya etkili olduklarını garanti etmemektedirler. Ek olarak, takviye-ilaç etkileşimleri tehlikeli olmaktadır ve nadir durumlarda bile hayatı tehdit etmektedir. Bu yüzden takviye alınmadan önce sağlık uzmanına danışılmalıdır. Ayrıca dozaj da önemlidir ve farklı dozların antioksidan savunma üzerinde farklı etkileri olmaktadır ve güvenli takviye dozları aşılmamalıdır. Son olarak, bu stratejilerin hiçbirinin doktorun önerdiği veya reçete ettiği şeyin yerini almaması gerektiği unutulmamalıdır.
Araştırma Sınırlamaları
Mevcut kanıtların, düşük SOD2’nin bazı nadir genetik bozukluklar dışında herhangi bir bozukluğa neden olduğunu doğrulamadığı unutulmamalıdır. İnsanlarda SOD2’yi aktive etmenin potansiyel sağlık etkileri hala bir araştırma alanıdır. Ayrıca, biyokimyadaki değişiklikler, insanların listelenen bazı yaklaşımlarla kendi başlarına değiştirebilecekleri bir şey değildir.
SOD’u Neler Artırabilir?
Bilim adamları bazı takviyelerin SOD enzimlerini artırıp artırmadığını araştırmaya devam etmektedirler. SOD enzimlerini arttıran takviyeler aşağıdaki gibidir:
• Manganez, SOD2’nin çalışması için bu minerallere ihtiyacı vardır
• Yollar: PGC-1a (SOD2), PPAR gama (SOD2), SIRT3 (SOD2)
• Nikotinamid Ribosid ( NAD+’ yı artırarmaktadır)
• Balık yağı (SOD1)
• EGCG
• Çinko
• Bakır (SOD ve SOD1)
• Fosfor
• Kurkumin (SOD1, SOD2)
• Lutein (SOD2)
• Asetilkolin/Alfa GPC
• Resveratrol (SOD)
• Bal (SOD)
• Elagik asit (SOD)
• Rezene
• Karnitin
• Likopen
• Malik asit
• Karahindiba
• Histidin
• Glisin
• Sarımsak
• Moleküler Hidrojen
Listelenen takviyeler, ilaçlar ile yollar teorik ve anekdottur ve kati olarak bilim tarafından desteklenmemektedirler. Ayrıca, bazı çalışmalar hangi SOD’un (SOD1, SOD2 veya SOD3) bir şeyin arttığını ayırt edememektedir.
Süperoksit Radikalini Ne Azaltabilir?
Teorik olarak, süperoksit radikal mimik SOD’yi azaltan faktörlerdir ve antioksidan görevi görmektedirler. Bununla birlikte, çoğu deneyseldir ve insan verileri eksiktir.
Takviyeler ve Diyet
• PQQ
• MitoQ (ubikinonun süperoksit ile reaksiyona girdiği iddia edilmektedir)
• Nikotinamid Ribosid
• Folat
• Moleküler hidrojen
• Sarımsak
• Yabanmersini Antosiyaninler
• İnositol
• L Plantarum
• Ursolik asit
• Myricetin
Hormonlar (Deneysel)
Bazı hormonlar oldukça deneyseldir. Araştırmacılar SOD2 ile ilgili biyokimyasal yolları daha iyi anlamak için araştırmaktadırlar. Bu hormonlar aşağıdaki gibidir:
• Melatonin
• Progesteron (CuZnSOD) ve Progestin (SOD2, SOD1)
• DHEA
• Kortizol/Glukokortikoidler
• Testosteron
• Östrojen
• DHT
Bununla birlikte doktora gitmeden hormon veya ilaç alınmamalıdır. Hormonlar progesteron, östrojen ve testosteron dahil ve ilaçlar kortikosteroidler gibi sadece doktor reçetesi ile kullanılabilmektedir. Tıbbi gözetim olmadan hormonlar veya diğer reçeteli ilaçları almak son derece tehlikeli olmaktadır. Ek olarak, Pregnenolon ve Androstenedion de SOD’u etkilemek için araştırılmıştır. Her ikisinden de kaçınılmalıdır. Pregnenolon, FDA tarafından yüksek zarar potansiyeli olan onaylanmamış yeni bir ilaç olarak sınıflandırılırken, androstenedion yasadışı bir anabolik hormondur.
Süperoksiti Neler Artırabilir?
Süperoksit radikali potansiyel olarak zararlı bir reaktif oksijen türü olduğu için bu faktörler antioksidan dengesini bozmaktadır. Süperoksiti artıran faktörler aşağıdaki gibidir:
Yaşam tarzı
Antioksidan savunmasını zayıflatabilecek sigara, fast food, aşırı yemek, çok fazla stres altında olmak ve çok fazla içmek gibi sağlıksız alışkanlıklardan kaçınmak her zaman iyi bir fikirdir. Düzenli egzersiz, yeterli besin, uyku ve sağlıklı bir sirkadiyen ritim tutmaya çalışılmalıdır. Ayrıca uyku apnesi veya aralıklı hipoksi süperoksit birikmesine neden olmaktadır.
Hormonlar
Bazı hormonların süperoksiti artırmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Tiroid hormonları
• Büyüme Hormonu (HGH)
• Prolaktin
Bununla birlikte, bu hormonların hepsi vücutta önemli roller oynamaktadır. Bu hormanlar vücuda normal miktarlarda gerekmektedir. Unutmayın, süperoksitin vücutta bazı iyi rolleri bulunmaktadır. Bilim adamları, bazı durumlarda, bu hormonların dengeli seviyelerinin süperoksit radikalinin bakterileri öldürmesine yardımcı olduğunu düşünmektedirler. Doğal olarak üretilen hormonların yanı sıra bazı araştırmacılar, hayvanlarda yapılan deneylere dayanarak kronik Östrojen maruziyetinin (doğum kontrolünde olduğu gibi, HRT) süperoksiti aşırı derecede arttırdığını varsaymaktadır. Bu henüz insanlarda doğrulanmamıştır.
SOD2 Geni
Birçok SNP vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
En önemli SOD2 SNP: RS4880 (SOD2) GG
Diğer SOD2 SNP’leri: RS10370 (SOD2) TT, RS2758331 (SOD2) AA, RS2758339 (SOD2) CC ve RS2758346 (SOD2) TT
Kaynakça:
researchgate.net
publications.com
nature.com
uccs.edu
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu