Ön çapraz bağ (ACL) yırtığı en sık spor veya atletik etkinlikler sırasında dizde ortaya çıkan bir sorundur. ACL yırtılmalarının yaklaşık% 80’i başka bir sporcu ile temas olmadan meydana gelmektedir ve en çok görülen nedeni, dizin aniden yön değiştirmesidir (kesme veya dönme).Ve dizin vücudunun altından çıktığı hissi verir. ACL yırtığı yaşayan kişiler genellikle yaralanma anında dizlerinde bir çıtırdama sesi duyduklarını bildirirler. Çoğu insan bunun ne kadar gürültülü olabileceğine şaşırır ve birçok seyirci bu sesi bir futbol ya da basketbol maçı izlerden kenardan duymuştur. Bu ses duyulmasa bile, genellikle kişiler eklemdeki ani değişikliği hissetmektedirler.
ACL Yırtığının Belirtileri
Dizi yaralandıysa ACL’nin burkulduğunu gösterebilecek birkaç belirti ve semptom vardır. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir, fakat sadece bu belirtilerle sınırlı kalmayabilir:
• Diz ağrısı
• Dizinde şişlik
• Dizinizi bükme veya düzeltme zorluğu
• Yürümekte güçlük çekmek veya ağırlığınızı bacağınıza koymak
• Dizinizin dışarı çıkması hissi
ACL yırtığından şüpheleniyorsa, hemen doktora veya bir sağlık uzmanına göstermek gerekebilir. Bu sayede diz yaralanmasının ciddiyetini belirlemek için gerekli testler yapılabilir.
Diz Dengesizliği
ACL, diz ekleminin stabilitesi için kritiktir ve bir ACL yırtığı meydana geldiğinde, eklem genellikle dengesizdir. Bu, diz ekleminin dışarı çıkma eğiliminde olduğu anlamına gelmektedir. Vazgeçme veya dengesizlik genellikle birçok sporda yaygın olan kesme veya dönme hareketleriyle oluşmaktadır. Bununla birlikte, ön çapraz bağ yırtığı olan bazı hastalarda yürürken veya arabaya binerken basit hareketlerle bile dengesizlik meydana gelebilir.
Diz Şişliği ve Ağrı
Ön çapraz bağ yırtığı olan hemen hemen tüm hastalarda diz ekleminin şişmesi görülür. Bu şişme genellikle oldukça büyüktür ve yaralanmanın ardından dakikalar içinde hızla ortaya çıkmaktadır. Bu bağ yırtıldığında, bağı besleyen damarlar eklem boşluğunu hemartroz olarak bilinen bir durum olan kanla doldurabilir. Hemartroz semptomları eklemde şişme, kızarıklık, sıcaklık, morarma ve köpürme hissini içerir. Bir ACL yırtığı ile ilişkili ağrı yaygındır, ancak diz eklemindeki ve çevresindeki ilgili hasara bağlı olarak değişebilir. Bir ACL yırtığındaki ağrının çoğu eklemin şişmesinden kaynaklanır.
Kişi Kendisi ACL Yırtığını Nasıl Anlar?
Kişi diz ACL’sinin burkulmuş olup olmadığına karar vermesi için evde bazı testler yapabilir. Testi gerçekleştirmek için, bir arkadaşı veya aile üyesi gibi başka birinin yardımını alması gerekmektedir. Sonrasında şunları uygulayarak ön bir tanı koymaya çalışabilir:
• Yaralı diz bükülmüş ve ayağı yerde düz olacak şekilde sırt üstü yatılmalıdır
• Arkadaşının ayağına nazikçe oturması sağlanmalı, böylece ayağın hareket etmesi önlenmelidir.
• Arkadaşının başparmakları, dizin önünde olmak kaydıyla parmaklar dizin arkasında tutarak dizi kavraması sağlanmalıdır. Ve kişinin parmakları dizinizin bükülmüş kısmına sokulmalı ve başparmakları üst bacağın ön kısmında olmalıdır.
• Parmakların ne kadar ileri gittiği izlenerek kaval kemiğini yavaşça öne doğru çekmesi sağlanmalıdır.
• Test sağlıklı diğer dizde de tekrarlanmalıdır.
Eğer incik kemiği, yaralanmamış dize kıyasla yaralı dizde önemli ölçüde daha fazla kayarsa, ACL burkmuş veya yırtmış olabilir. Şüphe varsa doğrulamak için derhal doktora görünmek gerekir.
Fiziksel Muayenede Anormallik
Doktor diz bağlarını özel testlerle değerlendirebilir. ACL yırtığının varlığını belirlemek için en yaygın olarak kullanılan testler şunlardır:
• Lachman testi: Lachman testi, tibianın anormal ileri hareketini değerlendirmek için yapılır. Tibia’yı öne doğru çekerek, cerrah tarafından varsa ACL yırtığı hissedebilir. Diz hafifçe bükülmüş olarak (yaklaşık 20-30 derece) tutulur ve diğer yandan tibia kaydırılırken bir yandan uyluk kemiği sabitlenir.
• Pivot shift manevrası: Pivot shift’i ofiste yapmak zordur, genellikle anestezi altındaki bir hasta ile ameliyathanede daha yararlıdır. Pivot kaydırma manevrası, bir ACL yırtığı olduğunda diz ekleminin anormal hareketini algılar.
• Çekmece testi: Çekmece testi, diz 90 derecelik bir bükülme ile tutularak yapılır. Tibia, sağlam bir ACL’yi (öne doğru çekerek) ve sağlam bir PCL’yi (geri itme) değerlendirmek için ileri ve geri kaydırılır.
Bu spesifik testleri yapmanın yanı sıra, cerrah dizde şişlik, hareketlilik ve güç açısından da incelemektedir. Diğer büyük diz bağları da değerlendirilebilir. Doktor ayrıca olası herhangi bir kırığı değerlendirmek için diz röntgenlerini değerlendirecektir ve bağ veya kıkırdak hasarını değerlendirmek için bir MRI istenebilir. Bununla birlikte, bir ACL yırtığını teşhis etmek için MRI çalışmalarına ihtiyaç olmayabilir. Aslında, bir ACL yırtığının teşhisinde fizik muayene ve geçmiş bir MRI kadar iyidir. Bir MRI, menisküs yırtıkları ve kıkırdak hasarı gibi ilişkili yaralanmaları teşhis etmek için özellikle yararlı olabilir.
ACL Yırtığını Onaylamak için Sonraki Adımlar
Yapılan ön testler pozitifse, yani bir ACL yırtılmasından şüpheleniyorsa, doktora gidilmesi gerekir. Teşhisi onaylamak veya reddetmek için daha spesifik testler yapabilir. ACL yırtığını doğrulamak (veya dışlamak) için yapılabilecek testler şunları içerebilir:
• Kırık aramak için bir röntgen
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)
• Bilgisayarlı tomografi (CT) taraması
Bir ACL yırtığını doğrulamak için altın standart test bir MRI’dır. MRI’dan alınan resimler, kaslar ve bağlar gibi yumuşak doku yapılarını göstermektedir. ACL (ve diğer bağlar) görselleştirilebilir ve resimler muhtemelen bağın durumunu gösterecektir. Doktor ön testleri yaptıktan ve bir MRI ile ACL yırtılma teşhisini onayladıktan sonra, kişi için en iyi tedaviyi önerebilir. Bir ACL burkulması için çeşitli tedavi seçenekleri şunları içerir.
• ACL onarım ameliyatı
• Fizik Tedavi
• Dizlik kullanmak
Bu seçeneklerden fizyoterapiste gitmek, problemin tedavisinde makul bir ilk adımdır. Çünkü diz hareket açıklığını (ROM) ve gücü iyileştirmek için size stratejiler verebilir ve yürüme, koşma ve zıplama yeteneğini geliştirmek için çalışmalar önerebilir. Ameliyat olma seçiliyorsa, işlemden sonra dizi iyileştirmeye yardımcı olmak için fizik tedaviden büyük olasılıkla faydalanılabilir. Kişi için doğru tedaviye karar vermeye yardımcı olması için doktorla müzakere yapılmalıdır.
![Ön Çapraz Bağ (ACL) Yırtılması Nedir, Tanı Nasıl Koyulur?]()
Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
Bir ACL hasarının belirti ve semptomları her zaman aynı değildir, bu nedenle aşağıdakilerden herhangi biriyle karşılaşırsa bir doktora görünmek önemlidir:
• 48 saatten uzun süren diz ağrısı veya şişlik
• Etkilenen dizde ayakta durma veya yürüme zorluğu
• Etkilenen diz üzerinde ağırlığınızı destekleyememe
• Ağrısız tarafa kıyasla dizin bir tarafının deforme veya tuhaf görünümü
Kaynakça:
https://www.physiopedia.com/Anterior_Cruciate_Ligament_(ACL)_Injury
https://www.sports-health.com/sports-injuries/knee-injuries/anterior-cruciate-ligament-acl-tears
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu