Bazı ağaçlar binlerce yıl yaşayabilmektedir. Bunun gerçekleşmesinin nedeni hayvanlardan daha yavaş büyümeleri ve hasarı onarabilen meristemlere sahip olmalarıdır. Bristlecone çam ağacı olan Methuselah, Kaliforniya’nın Beyaz Dağları’nda bir yere gizlenmiş dünyanın en yaşlı ağacıdır ve 48 yüzyıl yaşındadır. Mısır’ın Büyük Piramitleri inşa edildiğinde küçük bir fide halindeyken, insanlık ve medeniyetle birlikte olgunlaşmıştır. Bu ağacın yaşını bir insanın yaşamış olduğu en uzun yaşla karşılaştırıldığında 122 yıla tekabül etmektedir. Bristlecone çamı gibi ağaçları binlerce yıl yaşatırken, hayvanların maksimum ömrü birkaç yüz yıla zorlukla uzanabilmektedir.
Bitkilerde Yaşlanma, Ölüm ve Ömür
Methuselah, iddia edilsede dünyanın en yaşlı ağacı değildir. Dünyadaki en eski olan tekli ağaçtır. 70.000 yılını yenerek ‘Pando’, 75.000 titrek kavak ağacından yapılmış tek bir klonal organizmadır. Bireysel ağaçlar çok yaşlı değil, ama hepsi eski bir tekil kök sistemi ile birbirine bağlıdır; her ağaç daha büyük koloninin bir parçasıdır. Bitkilerin bu yaş konusu hakkında konuşmak zordur çünkü yaşlanma kelimesinin anlamı, bu özel bağlamda yaşlanmanın ne anlama geldiğini tanımlamayı önemli kılan kültürel imalarla doludur.
Birçok kişi için yaş, kırışıklıklar ve ağrıyan eklemlerle eş anlamlıdır. Canlılıkta ve enerjide azalma yaşamaktadırlar. Bununla birlikte, yaş ille de eskimek demek değildir. Birçok hayvan, özellikle çiftleşmeden kısa bir süre sonra ölen böcekler ve bitkiler, özellikle yaşlı görünmemektedir ve yine de hayatlarının sonlarındalardır. Zaman geçtikçe, çevrenin kaçınılmaz saldırısı yaşayan hücrelerin bütünlüğüne zarar vererek yaşlanmaya neden olurlar.
Yaşlanma terimi ise, kırışıklıklar veya başka bir kabuk katmanı gibi yaşa bağlı endişelerle başa çıkmak için daha uygundur. Yaşlanma, hücrelerin hücre ölümü olmadan bölünmesini ve büyümesini durdurmasıdır. Stresörler veya DNA hasarı nedeniyle yaşlanma meydana gelebilir. Hücreler bölünmeden, yeni bir doku oluşmaz, bu da yaşlanmayı kaçınılmaz kılar. İnsanlar yaşlanma eğitimi hakkında konuştuğunda, genellikle yaşlanma eğitimi hakkında konuşurlar. Sadece nasıl daha uzun yaşayacaklarını değil, eşlik eden hastalıklar ve kırışıklıklar olmadan nasıl daha uzun yaşayacaklarını anlamak isterler:
Bu durum ölümün kaçınılmazlığını getirmektedir ve tüm yaşam formları muhtemelen ölecektir. Ölümsüzlük diye bir şey olmasa da, bazı şeyler ona çok yaklaşırlar. Pando biyolojik ölümsüzlüğe en yakın olan canlıdır. Hydra ve ölümsüz denizanası Turritopsis dohrnii gibi diğer yaşamlar da yüzlerce yıl yaşayabilmektedirler. Bunu sırasıyla kök hücre rejenerasyonu ve olgunlaşmamış bir duruma dönerek sağlayabilmektedirler. Diğer hayvanlarda da gözlenen bu mekanizmalar, bireysel ağaçlara uzun ömür veren şey özelliktir.
Yaşamda İstikrar
Hayvanların yaşam boyunca yarış eğilimi vardır. Böcekler sadece birkaç hafta yaşayabilir, daha küçük böcekler içi ise bu daha kısa süre olabilir. WHO’ya göre, insanlar maksimum 122 yıla kadar yaşamayı başarabilmişlerdir, ancak insanlar için ortalama yaşam beklentisi sadece 72 yaş’tır(2016 itibariyle). İnsan yavrularının çoğu bir yıl içinde yürürken, 40 yaşındaki bir kristikon fidesi neredeyse 15 cm (5.9 inç) yüksekliğe ulaşmış olabilir. 40 yaşına gelindiğinde, insanlar orta yaş krizi geçirirler. Ancak bu ağaç türü genç bir büyüme hamlesi bile almayacak. Bir araştırma, eski bir çamın sürgünlerinin kabaca daha genç çamların sürgünleriyle aynı oranda büyüdüğünü tespit etmiştir.
Bitkilerde Meristem Kök Hücreler
Çok fazla bilinmese de bitkiler insanlar gibi kök hücrelere sahiptir. Meristemler olarak adlandırılan bu küçük hücre popülasyonu, bitkilerde anahtar bir rol alarak büyüme davranışlarını değiştirme ve geliştirme yeteneği vermektedir. Bitkinin kök uçlarında, sürgünlerinde ve çevresinde büyüme için meristematik hücreler vardır.
Meristem hücre popülasyonları, çevresel koşullara bağlı olarak büyüleyici bir şekilde bölünebilir veya bölünmeyebilir. Koşullar uygun olduğunda, toprak iyi sulanır ve hava çok sıcak veya soğuk değildir, bitki meristematik hücrelerini aktive eder ve yeni dallar yetiştirir. Bununla birlikte, koşullar kuru ve kurak, çok sıcak veya çok soğuksa, bitki tekrar büyümek için yeterli kaynağa sahip olana kadar bu hücreler uykuda kalabilir. 
Bitki meristematik hücreleri bitkilerin kök hücreleridir. Bu hücreler bitkinin büyümesinden ve hasarın onarılmasından sorumludur. Ghent Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, sakin merkez’adı verilen bir dizi bitki kök hücresinin, bitkinin orijinal DNA’sının yedeği olduğunu tespit etmişlerdir. Bu hücre popülasyonu çok sık bölünmez ve aslında bölünmelerini bastırır. Bir hücre bölündüğünde, DNA’sına girme mutasyonları riski vardır. Hareketsiz merkezdeki hücreler bunun yerine stres uyaranlarına tepki olarak hareket ederler. Temel olarak, bu hücre grubu, organizma için işler zorlaştığında bazı koruyucu fonksiyonlara hizmet edebilir.
Bu esneklik ve uyarlanabilirlik, bitkilerin zor zamanları diğer hayvan türlerinden daha iyi havalandırmasına yardımcı olur. Meristemlerin varlığı, özellikle uçlarda veya hem kökte hem de ateşte, çevreleriyle savaşmalarına izin vermektedir. Hareket edemeyen bitkiler, yüzey alanlarını arttırmaya ve yırtıcıların ve çevrenin verdiği hasara karşı koymaya yönlendirilir. Evrimsel gelişim boyunca, bu modüler bir gelişimsel modele neden olmuşlardır.
Embriyo sonrası aşamadaki hayvanlar tamamen oluşur. Çoğu büyür ve vücut kısımları basitçe büyür veya yetişkin formlarına dönüşürler. Bununla birlikte, bitkiler gerektiğinde yeni dallar ve kökler yetiştirebilir ve ayrıca hasarlı olanları yeniden yetiştirebilir. Bitki gerektiği kadar dal üretebilir ve fizik buna izin verir (bir çeşit). Bu kök sisteminde de olur. Lowa State University göre, bir ağacın kök sistemi taç dörtten yedi kat daha fazla yüzey alanına sahiptir. Büyük ve yaşlı ağaçlar düşünüldüğünde bu önemli bir yüzey alanı olabilir.
2012’de Amerika Birleşik Devletleri Orman Hizmetleri, Methuselah’tan daha yaşlı bir ağaç daha bulduklarını ilan etmişlerdir. Yeni görünen şampiyon 5.062 yaşındadır. Bu ağaçlar yaşlı ve kırışık görünmesine rağmen, Dünya tarihi ve potansiyel geleceği hakkında birçok bilgi tutarlar. Bilim adamları, ağaç halkalarının incelenmesinin geçmiş iklim değişikliği olaylarını nasıl aydınlatabileceğini ve ağaçların çevremizdeki mevcut değişikliklere nasıl tepki verdiğini incelemektedirler. Geniş kök sistemi ve ağaç örtüsü ile yaşlı ağaçlar ekosistemlerin temel parçalarıdır.
Bitkiler hayvanların yaptığı gibi yaşlanmayabilir, ancak bazı hayvanlar da tuhaf yaşlarıdır. Dışarıdan kırışık görünebilirler, ancak hücreleri hala gençtir. Bu antik ağaçlar insanlığa çok büyük bilgiler sağlamaktadır ve Dünya tarihinin önemli birer parçalarıdır. Bu yüzden saygı ve korunmayı fazlasıyla hak etmektedirler.
Kaynakça:
https://www.treesatlanta.org/news/the-oldest-tree-in-the-world/#:~:text=Trees%20can%20live%20anywhere%20from,of%20over%205%2C000%20years%20old.
https://www.livescience.com/29152-oldest-tree-in-world.html
https://www.thelivingurn.com/blogs/news/the-world-s-longest-living-trees, Bristlecone çam aðacý
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu