Kemiğe tutulu olan tendon veya bağ, kırılmış kemiğin bir parçasını yerinden çıkardığında avülsiyon kırılması meydana gelmektedir. Avülsiyon kırıkları vücudun herhangi bir yerinde olabilmektedir, ancak en yaygın olan yerler ayak bileği, kalça, parmak ve ayaklardır. Ayrıca çocuklarda yetişkinlerden daha çok görülen kırılma türüdür, ancak genellikle spor yapan yetişkinleri etkilemektedir. Bu makale de avülsiyon kırıklarının nedenleri ve semptomları, ayrıca avülsiyon kırığı için vücudun farklı bölgelerinde tedavi seçenekleri ve iyileşme yer almaktadır.
Nedenleri
Yetişkinlerde avülsiyon kırığı en çok sporcularda ve dansçılarda görülmektedir, ayrıca avülsiyon kırılmalarına travmalar da neden olmaktadır. Genellikle kemik bir yöne doğru hareket ederken meydana gelirler, tendon veya bağ aniden ters yönde çekilir. Kemik kırılırken, kemiğin bir kısmına bağlanan tendon veya bağ, bu kemik parçasını kemiğin geri kalanından uzağa çeker. Bazı grupların avülsiyon kırığından etkilenme olasılığı daha yüksektir. Bu etkilenme gruplar aşağıdaki gibidir:
• Çocuklar: Büyüme faktörleri bazen avülsiyon kırıklarına katkıda bulunabilmektedir. Büyüme çağındaki çocukların kemiklerinin etrafındaki tendonlar veya bağlar, kemiklerin kırılması için o kadar sert olabilir. Ayrıca spor yapan çocuklar en çok avülsiyon kırığı geçirme riski altındadır.
• Sporcular: Birçok spor dalı yüksek etkili, çok sayıda büküm ve yöndeki hızlı değişiklikleri içermektedir. Kişi bu tür hareketleri yaparken yaralanma veya etki yaşarsa, avülsiyon kırılması meydana gelebilmektedir.
• Dansçılar: Dansçılar, ayaklarına çok fazla baskı yapma ve ani hareketler yapma eğiliminde olduklarından ayakları etkileyen avulsiyon kırılma riski altındadırlar.
Belirtileri
Avülsiyon kırığı yaşayan kişiler semptomlar geliştirir ve bu semptomlar aşağıdaki gibidir:
• Travmanın meydana geldiği şiddetli ve ani ağrı
• Şişme
• Morarma
• Kemiği veya eklemi hareket ettirmede sorun
• Hareket etmeye çalışırken ağrı
Teşhisi
Bazen avülsiyon kırığı kas gerilmesi olarak yanlış teşhis edilebilmektedir, bu nedenle doğru tanıyı konması önemlidir. Doktor oluşan kırığı inceleyerek ve röntgen çekerek tanı koymaktadır. Amerikan Araştırma Ortopedi Cerrahisi Akademisi Dergisi’ndeki notlar da, yanlış tanı yanlış tedavi gören kişilerin uygunsuz egzersizlere yol açmasına neden olduğunu bildirmiştir. Yanlış tanı kişi de bazı sorunlara neden olmaktadır. Bu sorunlar aşağıdaki gibidir:
• Sinir tahrişi
• Kronik ağrı
• Yürüme sorunları
Tedavi
Avülsiyon kırığı bölgesine buz torbası uygulanması ve istirahat ettirmek tedavi seçenekleridir. Kemik parçası, genellikle olduğu yerden birkaç santimetre uzağa çekildiyse, ameliyat gerekmektedir. Bununla birlikte, çoğu zaman, avülsiyon kırığı ameliyat gerektirmez. Avülsiyon kırıkları tipik olarak tedavi edilmektedir ve bu tedaviler aşağıdaki gibidir:
• Etkilenen alanın dinlenmesi
• Buz paketleri uygulama
• Kasları güçlendirmek, hareketi geliştirmek ve kemiğin iyileşmesine yardımcı olmak için egzersizler yapmak
Bu adımlar, etkilenen kemiğin doğal olarak normal pozisyonuna dönmesine yardımcı olmaktadır. Vücudun farklı bölgelerinde avülsiyon kırıkları özel tedaviler gerektirir. Özel tedaviler gerektiren vücut bölgeleri aşağıdaki gibidir:
Kalça veya pelvis: Kişi kalça veya pelvisinde avülsiyon kırığı yaşadığında, hareketleri sınırlanır. Bu yaralanmayı tedavi etmenin en iyi yollarından biri dinlenmektir. 2015 yılında yapılan bir çalışmaya göre, dinlenme ve antienflamatuar ilaçların bir kombinasyonunun pelvis avülsiyon kırıklarının etkili bir şekilde iyileşmesini sağladığını göstermiştir. Ayrıca farklı tedaviler de kalça veya pelvisinde avülsiyon kırığı tedavisinde yardımcı olmaktadır. Bu tedaviler aşağıdaki gibidir:
• Koltuk değneği kullanarak kalça veya pelvis ağırlığını uzak tutmak
• Yaraların ilk birkaç günü kalçaya günlük olarak buz torbası uygulanması
• Doktor tarafından önerildiği gibi, kalça veya pelvis germek ve güçlendirmek için egzersizler yapmak
Bu tedavilerin ardından bol miktarda dinlenmek genellikle kemiğin doğal olarak orijinal konumuna geri dönmesini sağlamaktadır. Kemik birbirinden ayrılmış kalırsa, yeniden birleşmelerini sağlamak için pim veya vida takmak için ameliyat gerekmektedir.
Beşinci metatarsal ayak parmağı: Küçük parmağın dibindeki kemik olan ayaktaki beşinci metatars, avülsiyon kırılmalarına karşı savunmasızdır. Dansçılar genellikle bu tür yaralanmalar yaşamaktadırlar. Amerikan Ortopedi Cerrahisi Akademisi Dergisi’nde yayınlanan bir araştırmaya göre, beşinci bir metatarsalın avülsiyon kırığı için tedavi, sert tabanlı ayakkabı giymeyi içermektedir.
Parmak: Parmakta olan avülsiyon kırılmaları için, hareketi önlemek ve iyileşme sürecine yardımcı olmak için atel önerilmektedir. Parmağa karşı avülsiyon kırığına genellikle jarse parmağı denmektedir. Bu tip yaralanma yaşayan kişilerin el uzmanına göstermesi tavsiye edilmektedir. Bunun nedeni, etkilenen tendonun geri çekilme ve uzun süreli hasara yol açma riski olduğudur. El uzmanı en iyi tedavi yöntemini önerir. Bu, yaralı parmağı düz şekilde tutmak için ateli kullanarak ve iyileşmesini sağlamaktadır. Nadiren, kemiği bir arada tutmak için pimler yerleştirmek için ameliyat gerekmektedir.
Ayak bileği: Ayak bileği avülsiyon kırığı, kalça ya da pelvis avülsiyon kırığı ile aynı şekilde, dinlenme ve buzla tedavidir. Ek olarak, başka tedavilere ihtiyaç duyulabilmektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Ayak bileği sabit tutmak için bir çizme veya döküm
• Ayak bileği ağırlığını korumak için koltuk değneği
• Gücü ve hareketi geliştirme çalışmaları
Bununla birlikte kemik bu tedavilerle doğal olarak iyileşmezse, ayak bileğini yeniden hizalamak için ameliyat gerekmektedir.
İncik kemiği: Yüksek güçlü atlamanın sonucu olarak spor yaparken, shinbone’de (tibia) avülsiyon kırılmaları meydana gelmektedir. Bu kırılma şeklinin tedavileri aşağıdakiler gibidir:
• Dinlenme
• Buz
• Sıkıştırma
• Yükseklik
Ayrıca yukarıdaki tedavi seçenekleri kemiğin iyileşmesi sağlanamazsa, ameliyat gerekmektedir.
Avülsiyon kırığı her zaman ciddi değildir ve en iyi tedavi dinlenmedir. Bununla birlikte, belirtiler ortaya çıkarsa tıbbi yardım alınmalıdır. Daha şiddetli kırığı olan kişinin kemiğin iyileşmesini sağlamak için 6 ile 8 hafta etkilenen bölgenin alçı da kalması gerekebilir. Kırıkların iyileşmesi genellikle 3 ile 12 hafta sürmektedir. Bu süre zarfında, etkilenen kemiği dinlendirmek ve iyileşirken ağırlık vermekten uzak tutmak önemlidir. Doktor herhangi bir güçlendirme egzersizi önerdiyse, uzun vadeli hasar riskini azaltmak için düzenli olarak bunları uygulamak önemlidir.
Kaynakça:
sportsinjuryclinic.net
aafp.org
nih.gov
boneandspine.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu