Doğa çok enteresan ve bir o kadar da mucizeler ile dolu pek çok enstrümana sahiptir. Bu mucizevi enstrümanlar arasında ise bulutlar da yer alır. Günlük hayatta sıradan bir şey gibi bahsedilen, ancak oluşumunda niteliklerine kadar çok farklı noktalara sahip olan bulutların nasıl oluştuğunu biliyor musunuz?
Gökyüzünde yer alan herhangi bir orta büyüklükteki bulut, yaklaşık olarak 1 kilometre çapında olabilir. Bu çapta bir bulutun hacmi ise yaklaşık olarak 4 milyar metreküptür. Söz konusu bulut neredeyse 1 milyon ile 5 milyon kilogram arasında değişen bir su kütlesine sahiptir. Ancak tuhaf olan, bu denli fazla bir su kütlesinin yeryüzüne doğrudan boşalmıyor oluşu ve bu denli ağır bulutların havada asılı duran vaziyetleridir.
Bulutların hepsinin şekli ve hacmi kendine özgüdür. Yani bulutlar bu yönleri ile birbirlerine benzemezler. Bunun nedeni ise bulutların oluşumlarında doğrudan etkisi bulunan etmenlerin farklılıklar gösterebileceğidir. Örnek olarak hava akımları, basınç, toz kitleleri ya da sıcaklık bu etmenler arasında sayılabilir. Bu denli devasa bir atmosferde tüm bu etmenleri eşit olarak denk getirmek ve bunun sonucunda da birbiri ile eşit bulutları tespit etmek imkansızdır.
Bulutların Oluşumu
Yeryüzünün ısınması ile buharlaşan su kütleleri, su buharı formunda olacak şekilde gökyüzüne doğru yola çıkarlar. Göklere çıkan su buharları çok yüksek noktalarda basıncın fazlası ile azalması ve havanın da soğuması ile minik su damlalarına dönüşürler. İşte bu damlalar da bir araya gelerek bulutları oluştururlar. Bulutlardaki su damlacıkları aslında çok küçük olsalar da milyonlarca damlacığın bir araya gelmesi ile bulutların oluştuğu anlaşılabilir. Örneğin bir su damlacığının çapı birkaç mikrometredir. Kıyaslamak için insan saçının yaklaşık 100 mikrometre olduğu akla getirilebilir. İşte bu denli küçük damlacıkların milyonlarcası bir bulutu oluşturmaktadır.
Bulutların ağır olmasına sebebiyet veren söz konusu damlacıklar, aynı zamanda bulutların gökyüzünde havada durmasının da sebebidirler. Çünkü su damlaları oldukça küçüktürler ve bundan dolayı da bulutlar havada asılıdırlar. Daha açık bir ifade ile anlatmak gerekirse, 1 kilometre çapındaki ortalama bir bulutta 1000 ton su var ise, aynı hacme sahip bir hava takribi olarak 1.000.000 tondur. Hacimsel oranlar söz konusu olunca aynı çaptaki havanın sudan çok daha ağır olduğu anlaşılabilir. Bulutların çapına göre hafif olması onların hava akımları ile yer değiştirmelerine de ortam hazırlar. Yeteri kadar ağırlaşmayan bulutlar yağış haline gelmeden gezinebilirler.
Bulutlar oluştuğu sırada ilk oluşan su damlaları son derece küçüktür. Bu damlalar öylesine küçüktürler ki kendi üzerlerine gelen güneş ışığını direkt olarak yansıtırlar. İşte bu bulutlar da bembeyaz görünen bulut türleridir. Yani gün içinde oldukça beyaz şekilde görünen bulutların yeni oluşmaya başladıkları söylenebilir. Fakat su damlalarının artması ve bulut içinde bu damlaların birleşmeleri bulutun da kalınlaşmasına sebebiyet verir. Kalın hale gelen ve sıklaşan bulutlar ışığı da haliyle az yansıtırlar. İşte bu tarz bulutlar da ışığı az kırdıkları için koyu gri, siyah arası bir renk alırlar. Üstelik bulutların alt kısmında su damlacıklarının yoğun olmasından dolayı kimi bulutların alt kısımlarının üst kısımlarına göre daha koyu oldukları da fark edilebilir.
Yatay eksende havadaki sıcaklık genel olarak aynı kabul edilir. Bundan dolayı da yatay eksendeki su damlacığı yoğunluğu benzerdir; fakat hava sıcaklığı alt ve üst katmanlarda değiştiği için su damlacık yoğunluğu bu kısımlarda değişkenlik gösterir. Bulutların alt kısımlarının daha düz, üst kısımlarının daha yuvarlak ya da kıvrımlı olmasının sebebi de hem bu yoğunluk, hem de su damlacığı üretimlerinin üst kısımlarda daha çok devam etmesidir.
Bulut Sınıfları Nelerdir?
Genel anlamda 3 ana gruba ayrılan bulutlar, bu şekilde kategorilendirilmelerini de şekil ve yükseklik farklarına borçludurlar. Söz konusu ana gruplar sirüs, kümülüs ve stratus isimleri ile bilinir. Sirüs ince, parça parça ve küçük bulutlara verilen kategori ismidir. Kümülüs kümeler halindeki bulutlardır. Ufukta ince bir tabaka olarak görülen bulutlar ise stratus ismini alır.
Eğer bulut yerden 2 km ile 6 km arasında bir yükseklikte ise ön isim olarak alto kullanılır. 6 km’den daha yüksek noktalardaki bulutlara da sirro ön ismi verilir. Yağmur bulutları ise nimbo ya da nimbus gibi isimler ile anılırlar.
Kaynakça:
Tamer Korugan – Lüzumsuz Bilgiler Ansiklopedisi 1
Yazar:Baran Akçok