Solunum yollarına havanın ilk giriş yolu burundur. Burun boşluklarının içi, mukoza dediğimiz bir örtü ile kaplıdır. Burun boşlukları, kılcal kan damarları bakımından zengindir. Kılcal damarlar yüzeye yakındır. Bu nedenle de burun kanamaları sık görülür. Kılcal kan damarları ısı ve nem sağlar. Böylece hava akciğere nemli ve ısınmış olarak gider.
Burun kanamasına epistaksis denir. Kanama, kılcal damar çatlamasından kaynaklanabileceği gibi genel bir hastalık nedeni ile de olabilir. Kılcal damar çatlamasına bağlı kanamalar burnun ön bölümünde oluşur. Yaşlılık, tansiyon yüksekliği, damar sertliği gibi durumlardan kaynaklanan kanamalar ise daha çok burnun arka bölümünde görülür.
Kuru hava, burun karıştırılması, üst solunum yolu iltihapları, tahriş edici gazlar, ani basınç değişimleri (uçak yolculuğu gibi), burun içinde tümör olması, burun iç kemiği eğriliği, burna darbe almak burnun ön kısmında kapamaya sebep olur. Arka kısım kanamalara ise damar sertliği, yüksek tansiyon, kumadin veya aspirin gibi kan inceltici ilaçlar kullanmak, hemofili gibi kanın pıhtılaşma hastalıkları, K vitamini eksikliği, karaciğer hastalıkları, alerjiler, alkol kullanımı neden olur.
Bulgu, Belirti Ve Yakinmalar
Burun kanamalarının çoğu burnun ön tarafındandır. Miktar olarak azdır. Çocuklarda ve yaz aylarında görülen bu tür kanamalar tedaviye gerek kalmadan durabilir. Tekrarlayan kanamalarda doktora başvurulmalıdır.
Hastanın kullandığı ilaçlar sorgulanır. Ülkemizde doktora danışmadan aspirin kullanılmaktadır. Genel bir hastalığı varsa hemofili gibi vücutta çürükler, başka kanamalarda eşlik eder.
Tansiyon yüksekliğine bağlı bir kanamada ise tansiyon yüksek çıkacaktır.
Tıbbi Tedavi
Hasta mutlaka dik pozisyonda oturtulur. Yatmak, kanın akciğerlere kaçmasına sebep olarak solunumun durmasına kadar gidebilir. Burun kanatlarına birkaç dakika süreyle el baş ve işaret parmağı arasında sıkıca baskı uygulamak kanamayı durdurur. Bu şekilde kanama durdurulmazsa burun boşluğuna tampon konarak kanama durdurulur. Burun arka boşluğunda olan kanamalarda özel tamponlar kullanılır. Tekrarlayan kanamalarda kimyasal madde uygulanarak kanamanın durdurulması, damar yakılması olarak bilinir. Hastanın hayatını tehdit edecek kanamalarda ise ameliyatla damarlar bağlanır. Yüksek tansiyon hastalarında tansiyon kontrol altına alınır. Pıhtılaşma bozukluğuna bağlı kanamalarda ise kan pıhtılaşma faktörleri ya da trombosit verilir.
Diyet Değişiklikleri
C vitamini, yara iyileşmesini hızlandırır. Sık burun kanaması geçirenler C vitamininden zengin tatlı sarı biber, tatlı kırmızı veya yeşilbiber, su teresi, brokoli, karnabahar, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kivi, çilek, portakal, limon, domates, fasulye ve papaya gibi gıdaları tüketmelidir.
K vitamini pıhtılaşmayı sağlar, kan durdurucudur. Kurutulmuş mercanköşk, kurutulmuş kişniş, adaçayı, kuru kekik, taze veya kurutulmuş maydanoz, kurutulmuş ya da taze fesleğen, taze Frenk soğanı gibi gıdalar günde 1-2 tatlı kaşığı gıdalara katılmalıdır. Ispanak, hardal, pazı, pancar, turp, şalgam, brokoli, kereviz, karahindiba ve lahana gibi gıdalar haftada 3-4 porsiyon tüketilmelidir. Tere, su teresi, hindiba, kırmızı-yeşil marul, roka ve salatalık her gün salatalarda tüketilmelidir.
Alkol ve sigara tüketimi varsa kesilmelidir. Sarımsak, zencefil, ginkgo, ginseng, omega-3 gibi kanamayı artırabilecek destekler alınıyorsa kesilmelidir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Kuru iklimde veya kış aylarında burun içinin kurumasına bağlı olarak kanama sıklığı artar. Kış aylarında veya kuru iklim şartları olan bölgelerde sürekli olarak nemlendirici kremler kullanılmalıdır. Kuruyan burun içini nemlendirmek için günde birkaç kez tuzlu sprey kullanılmalıdır. Burun kanaması esnasında kanın boğaza ve akciğere kaçıp boğulma riskini artıracağı için baş geriye eğilmemeli, öne doğru eğilmelidir. Kanama durana kadar baş hafif öne eğik bir şekilde burun kanatları üzerine birkaç dakika basılmalıdır. Eller burun içine sokulmamalıdır.
Ev ortamında kuruluk ve klima da burun kanamasına neden olabilir. Bu durumda özellikle gece yatılırken soğuk buhar yayan bir nemlendirici cihazın kullanılması yararlıdır. Bulunulan ortamın sık olarak havalandırılması, aşırı sıcaktan kaçınılması gereklidir.
Önerilen Besin Takviyeleri
• A vitamini: Vücut boşluklarının örtücü hücre tabakasının desteklenmesinde ve enfeksiyona karşı direnç kazanmasında görev alır. A vitamini eksikliğinde mukoza isimi verilen örtücü tabakada kolay hasar ve kanama gelişir. Sık burun kanaması geçirenlerde A vitamini, K vitamini ve B vitaminlerini içeren destekler birkaç ay kullanılabilir.
• K vitamini: Karaciğer, yeşil yapraklı sebzeler, soğuk sıkım sızma zeytinyağı ve yeşil çayda bol bulunur. Eksikliği nadir olup kanamaya eğilim yaratır. Karaciğer hastalığı, yağ emilim bozuklukları, kistik fibroz, pankreas yetmezliği ve pıhtılaşmayı önleyici ilaç alanlarda eksikliği sıktır. Günlük ihtiyaç erkeklerde 120 mcg, kadınlarda 75-90 mcg’dır. Bir çay fincanı pişmiş brokolide 220 mcg, çiğ lahanada ise 547 mcg K vitamini vardır. Eksikliği düşünülürse, doktor önerisine göre desteklenebilir.
• B12 vitamini: Eksikliğinde kalp-damar hastalıklarına neden olan ve kanamaya eğilim yaratan homosistein maddesinin kanda yükselmesine neden olur. Vejetaryenlerin B12 içeren hayvansal gıdaları almaması nedeni ile kalp-damar hastalıklarına yakalanma riski bulunmaktadır. B12 eksikliği düşünülüyorsa, tercihen enjeksiyon yoluyla tamamlanmalıdır.
Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
• Civanperçemi: Kanamayı durdurmak amacıyla hemoroid, yara ve burun kanamalarında bitkinin taze yapraklarından sıkılarak elde edilen öz suyundan kompres şeklinde yararlanılır.
• Tıbbi nergis (Aynısafa, Calendula officinalis): Antimikrobik ve yara yerinin iyileşmesinde yardımcı olup kreminin sabah ve akşam burun içine uygulanması burun mukozasına destek olur.
• Ratanya kökü: Ratanya (Krameria lappacea) köklerinden hazırlanan tentür içine steril bir pamuk daldırılır ve burun deliklerine tampon yapılır.
• Aloe Vera: Jeli, burun içinin nemlendirilmesinde yararlıdır. Sabah ve akşam ince bir tabaka halinde burun içine sürülebilir.
Yazar : Fatih Bolleli