Dişler çenenin yapısı içerisinde konuşma, yemek yeme ve görünüş de olmak üzere önemli rol oynarlar. Ne yazık ki, çoğu kişi dişlerin bu önemli rolünü göz ardı ederek iyi bir ağız hijyeni uygulama konusunda özen göstermezler. Ya da önemini kavradıkları anda genellikle çok geç kalırlar. Aşağıda dişlerin türleri, şekilleri ve işlevi hakkında bilgiler bulunmaktadır:
Diş Türleri Nelerdir?
Dişler özgürce gülümsemenin en vazgeçilmez parçasını oluşturur. Bu dişleri neyin oluşturduğunu ve nasıl koruyacağını bilmek için daha da önemli hale getirir. Dişler kalsiyum ve fosfor gibi minerallerden oluşur. Dişlerin ana bileşeni, dentin adı verilen kalsifiye bir dokudur. Dentin, emaye olarak bilinen sert ve parlak bir tabaka ile kaplanmıştır. Bu, dişlerin en dış tabakasını oluşturur ve bakıldığında dişin görünen kısımdır.
Dişler yemeğin çiğnenmesinde olduğu gibi kapsamlı bir şekilde konuşmaya da yardımcı olurlar. Ağızdaki diş sayısı kişi büyüdükçe değişir ve dişlerin patlama süreci titiz ve karmaşıktır. Bebekler dişsiz doğarlar ve ilerleyen yaşlarda tek tek çıkmaya başlarlar. Çocukların 20 primer dişinin tamamı 3 yaşında tamamlanır. Bu dişlere süt dişi denir. Yaş ilerledikçe 6 ila 12 yaş arasında, bu süt dişleri düşer ve yerine kalıcı dişleri çıkar. Genellikle, 21 yaşındayken, kalıcı dişlerinin tümü tamamlanır. Diş türleri aşağıdaki gibidir:
Çocuklar aşağıdaki süt dişlerine sahiptir:
• 4 kesici
• 2 köpek
• 4 azı dişi
Diş etlerinden çıkan ilk dişler genellikle kesici dişlerdir. Yetişkinlerin 32 kalıcı veya ikincil dişi vardır. Bu dişler şunlardır:
• 8 kesici
• 4 köpek
• 8 küçük azı(premolar)
• 8 büyük azı dişi
• 4 bilgelik diş(20 yaş dişi)
Aşağıda bu diş türleri hakkında detaylı bilgiler yer almaktadır:
Öncü (Kesici) Dişler
Kesici dişler çenenin ön kısmında bulunan dişlerdir. Bir yetişkinde, her biri dört üst ve alt çenelerde sekiz kesici diş bulunur. Yemeğin ısırılmasına yardımcı olmak için keskin kenarlı keskiler şeklindedirler. Bunlar, bir bebeğin çenesinde ilk görünen dişlerdir. İlk önce 6 aylıkken ortaya çıkarlar ve daha sonra 6 ila 12 yaşları arasında düşerler. Ve yerine yetişkin kesici dişler çıkar.
Köpek Dişler
Tipik olarak herkesin dört köpek dişi vardır. Köpek dişleri, öncü dişlerden hemen sonra yetişen ikinci diş kümesidir. Üst çenede iki, alt çenede iki köpek diş bulunmaktadır Köpek 
dişler, yiyecekleri parçalama da yardımcı olacak şekilde tasarlanmıştır. Keskin, sivri bir şekil onları karakterize eder. Birincil köpekler 16-20 aylık yaşta çıkarlar. İlk önce üst köpek dişlerinin büyüdüğü ve daha sonra küçüklerin içeri girdiği gözlenmiştir. Ancak bu, kalıcı köpeklerin içeri girmesiyle tersine çevrilmektedir. Düşük olanlar, 9 yaş civarında, üst köpekler ise 11 ve 12 yaş civarında çıkmaktadır.
Premolar (Küçük Azı) Dişler
Bir sonraki diş kümesi premolarlar genellikle sekiz numaradalardır. Üst çenede dört, alt çenede dört premolar vardır. Bu küçük azı dişleri boyutlarına göre karşılaştırıldığında, premolar hem köpek dişlerinden hem de öncü dişlerden daha büyüktür. Sırtları ile karakteristik düz bir şekle sahiptirler. Bu dişler yutmayı kolaylaştırarak yiyeceği ezmeye ve öğütmeye yardımcı olurlar. Çocuklarda süt dişi, küçük azı ile değiştirilen dişlerdir. Premolarlar 10-12 yaşına kadar ortaya çıkmazlar.
Büyük Azı Dişleri
Her yetişkinin 12 büyük azı dişi vardır. Bunlar setin en büyük ve en güçlü dişleridir Üst çenede altı büyük azı ve alt çenede altı büyük azı dişi bulunmaktadır. 12 büyük azıdan sekizi 6 ila 12 yaşları arasında çıkmaktadır. Azı dişleri, yiyecek öğütmeye yardımcı olan geniş bir yüzey alanı ile karakterize edilir. Yemek yerken, dilin yiyeceği ağzın arkasına doğru itmesine yardımcı olurlar. Daha sonra azı dişleri daha kolay yutmaya yardımcı olmak için yiyeceği daha küçük parçalara bölerler.
Yirmilik Dişler (Bilgelik dişler)
Son çıkan yirmilik dişleridir ve bilgelik dişleri de olarak da anılmaktadır. Bunlar içeri giren son azı dişleridir. 17 ila 25 yaşları arasında çıkarlar. Bazı kişilerde bilgelik dişleri için ağızlarında yeterli yer olmayabilir. Bu, bilgelik dişlerinin etkilenmesine ve diş etlerine takılmalarına neden olabilir. Bu problem ağırlaşırsa, bilgelik dişi uzman tarafından alınmalıdır.
Dişlerin ve diş etlerinin sağlığını korumak için sıkı bir oral hijyen rutini uygulamak gerekir. Diş hekimine yapılan periyodik ziyaretler, çürüksüz dişler ve sağlıklı diş etlerini korumak için yapılması gerekenler hakkında genel bir fikir verecektir. Her diş dizisinin farklı bir rolü ve işlevi olduğu için tüm dişler önemlidir. Ancak, tüm yetişkinlerde 32 kalıcı diş yoktur. Diş kaybı, tıbbi veya kozmetik amaçlardan dolayı yaşanabilir.
Tipik olarak yetişkinlerin 32 dişi vardır. Çürük dişler veya ağız yapısında aşırı kalabalık görünme gibi estetik konular söz konusu olduğunda, dişlerden birkaçının çıkartılması gerekebilir. Bu gibi durumlarda, yetişkinler en az 28 dişe sahiptir. Yapılan çalışmalar, birinci azı dişlerinin üç kök olduğunu göstermektedir.
Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov
dentalhealth.ie
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu