Mastektomi, meme kanserini tedavi etmenin veya önlemenin bir yolu olarak tüm meme dokusunu memeden çıkarmak için yapılan ameliyattır. Meme alma operasyonu olarak da anılan cerrahi işlem, erken evre meme kanseri olanlar için, bir tedavi seçeneği olabilirken, memeden sadece tümörün çıkarıldığı lumpektomi de başka bir seçenek olabilir. Bazı durumlarda mastektomi ve lumpektomi arasında karar vermek zor olabilir. Her iki operasyon da meme kanserinin tekrarlamasını önlemek için aynı derecede faydalıdır. Ancak lumpektomi, meme kanseri olan herkes için bir seçenek değildir ve mastektomi yapılması gerekebilir. Bunun yanında günümüzde daha yeni mastektomi teknikleri, göğüs derisini koruyabilir ve işlem sonrası daha doğal bir meme görünümünü sağlayabilir. Bu aynı zamanda cilt koruyucu mastektomi olarak da bilinir. Memenin yeniden şekillendirilmesi için yapılan meme ameliyatına da meme rekonstrüksiyonu denir. Bu mastektomi ile aynı zamanda veya daha sonraki bir tarihte ikinci bir ameliyat sırasında da yapılabilir.
Mastektominin Uygulandığı Durumlar
Meme kanseri olan veya gelişme riski çok yüksek olan kişilerde, tüm meme dokusunu çıkarmak için mastektomi tekniği kullanılır. Bir memeyi (tek taraflı mastektomi) veya her iki memeyi (bilateral mastektomi) çıkarmak için mastektomi yaptırılabilir. Mastektomi, aşağıdakiler dahil birçok meme kanseri türü için bir tedavi seçeneği olabilir:
• Yerinde duktal karsinom (DCIS) veya invazif olmayan meme kanseri
• Birinci ve ikinci evrede (erken evre) meme kanseri
• Evre III (yerel olarak ilerlemiş) meme kanseri (kemoterapi sonrası)
• İnflamatuar meme kanseri (kemoterapi sonrası)
• Paget hastalığı
• Lokal olarak tekrarlayan meme kanseri
Aşağıdaki durumlarda doktor lumpektomi yanında artı radyasyon yerine mastektomi de önerebilir:
• Memenin ayrı bölgelerinde iki veya daha fazla tümör varsa
• Göğüs biyopsisinden sonra kanser olduğu belirlenen meme genelinde yaygın veya kötü görünen kalsiyum birikimi (mikrokalsifikasyonlar) varsa
• Daha önce meme bölgesine radyasyon tedavisi görüldüyse ve meme kanseri memede nüksetti ise
• Kişi hamile ve radyasyon doğmamış bebek için kabul edilemez bir risk oluşturursa
• Kişi lumpektomi geçirdiyse, ancak ameliyat edilen bölgenin kenarlarında (marjında) hala kanser varsa ve memenin başka yerlerine yayılan kanserle ilgili endişeler yaşanıyorsa
• Göğüste ikinci bir kanser geliştirme riski yüksek olan bir gen mutasyonu taşınıyorsa
• Göğsün genel boyutuna göre büyük bir tümör varsa. (Lumpektomiden sonra kabul edilebilir bir kozmetik sonuç elde etmek için yeterli sağlıklı doku kalmamış olabilir.)
• Skleroderma veya lupus gibi bir bağ dokusu hastalığı varsa ve radyasyonun cilde olan yan etkilerini tolere edememediği durumlarda
Meme Kanserini Önlemek İçin Mastektomi
Hastada göğüs kanseri yoksa ancak hastalığa yakalanma riski çok yüksekse mastektomi yapılması düşünülebilir. Önleyici (profilaktik) veya risk azaltıcı bir mastektomi, her iki göğsü de çıkarmayı içerir ve gelecekte meme kanseri gelişme riskini önemli ölçüde azaltır. Profilaktik mastektomi, çok yüksek meme kanseri riski olan kişiler için tasarlanmıştır ve bu, güçlü bir meme kanseri öyküsü veya meme kanseri riskini artıran belirli genetik mutasyonların varlığı ile belirlenir.
Mastektomi Riskleri
Mastektominin riskleri şunları içerir:
• Kanama
• Enfeksiyon
• Ağrı
• Aksiller düğüm diseksiyonunu varsa kolda şişme (lenfödem) olduğunda
• Cerrahi bölgede sert skar dokusu oluşumu
• Omuz ağrısı ve sertliği
• Lenf nodunun çıkarılmasından kaynaklanan özellikle kolun altında uyuşma
• Cerrahi bölgede kan birikmesi (hematom)
Mastaktomi İçin Nasıl Hazırlanılır?
Ameliyatından önce hastanın tıbbi geçmişi gözden geçirilir ve anestezi planını belirlenir. Hasta ameliyatın nedenleri ve riskleri de dahil olmak üzere prosedürü hakkında doktorlardan tam bilgi almalı ve kafasındaki endişeleri silmelidir. Meme rekonstrüksiyonu yaptırıp yaptırmayacağını ve ne zaman olacağı konusuna ancak bu şekilde karar verebilir. Anestezi altındayken, mastektomiden hemen sonra rekonstrüksiyonun yapılması da alternatif bir seçim olabilir. Göğüs rekonstrüksiyonu şunları içerebilir:
• Salin veya silikon implantlarla meme genişleticilerin kullanılması
• Vücudun kendi dokusunu kullanarak otolog doku rekonstrüksiyonu
• Doku rekonstrüksiyonu ve implantların bir kombinasyonunun kullanılması
Meme rekonstrüksiyonu, aynı zamanda rekonstrüktif cerrah olarak da adlandırılan bir plastik cerrah tarafından gerçekleştirilen karmaşık bir prosedürdür. Mastektomi ile aynı zamanda meme rekonstrüksiyonunu planlanıyorsa ameliyattan önce plastik cerrah ile görüşmelidir. Ameliyattan önce herhangi bir kısıtlama ve bilinmesi gereken gerekenler şu şekilde sıralanabilir:
• Doktora alınan ilaçlar, vitaminler veya takviyeler hakkında bilgi verilmelidir. Çünkü bazı maddeler ameliyatı etkileyebilir ve etkileşim yapabilir.
• Aspirin veya diğer kan inceltici ilaçlarının alımı bırakılmalıdır. Ameliyattan bir hafta veya daha uzun bir süre önce, aşırı kanama riski artırabileceğinden, hangi ilaçlardan kaçınılması gerektiği konusunda doktorla görüşülmelidir. Bunlar arasında aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin IB, diğerleri) ve diğer ağrı kesiciler ve warfarin (Coumadin, Jantoven) gibi kan inceltici ilaçlar (antikoagülanlar) bulunur.
• Ameliyattan 8-12 saat önce yemek yenmemeli veya içilmemelidir. Ameliyat sonrası hastanede yatacak şekilde hazırlık yapılmalıdır. Ne kadar süre kalınacağı konusunda önceden bilgi alınmalı ve hastanede daha rahat olunmasına yardımcı olacak şekilde hazırlanılmalıdır.
Mastektomi İşlemi ve Türleri
Mastektomi, bir veya iki memeyi çıkarmak için çeşitli teknikler için kullanılan genel bir terimdir. İlave olarak, cerrah kanserin yayılıp yayılmadığını görmek için yakında olan lenf düğümlerini de alabilir. Bir aksiller düğüm diseksiyonu sırasında cerrah, tümörün yanındaki koltuk altından bir dizi lenf düğümünü çıkarır. Sentinel lenf nodu biyopsisinde, cerrah sadece tümörün aktığı ilk birkaç düğümü (sentinel düğümler) çıkarır. Mastektomi esnasında alınan lenf düğümleri kanser olup olmadığını belirlemek için test edilir. Kanser yoksa başka lenf düğümlerinin çıkarılmasına gerek yoktur. Kanser varsa, cerrah koltuk altına radyasyon gibi tedavi seçenekleri uygulanabilir. Yapmaya karar verilen durum buysa, başka lenf düğümlerinin çıkarılmasına gerek kalmayacaktır.
Tüm meme dokusunun ve lenf düğümlerinin çoğunun çıkarılmasına modifiye radikal mastektomi denir. Günümüzde nispeten yeni olan mastektomi teknikleri daha az lenf nodu ve doku çıkarılmasını içerir. Diğer mastektomi türleri şunları içerir:
• Total mastektomi: Basit mastektomi olarak da bilinen total mastektomi, meme dokusu, areola ve meme başı dahil olmak üzere tüm memenin çıkarılmasını içerir. Total mastektomi sırasında sentinel lenf nodu biyopsisi yapılabilir.
• Deri koruyucu mastektomi: Deri koruyucu mastektomi, tüm göğüs dokusunun, meme ucunun ve areolanın çıkarılmasını içerir, ancak göğüs derisinin çıkarılmasını içermez. Sentinel lenf nodu biyopsisi de yapılabilir. Mastektomiden hemen sonra meme rekonstrüksiyonu yapılabilir. Deri koruyucu mastektomi, nispeten büyük tümörler için faydalı olmayabilir.
• Meme ucu koruyucu mastektomi: Meme ucu veya areola koruyucu mastektomi, sadece meme dokusunun çıkarılmasını içerirken, cilt, meme ucu ve areola korunur. Sentinel lenf nodu biyopsisi de yapılabilir. Hemen ardından meme rekonstrüksiyonu yapılır.
Mastektomi Prosedüründen Önce
Rekonstrüksiyonsuz bir mastektomi genellikle bir ila üç saat sürer. Ameliyat genellikle ayakta tedavi prosedürü olarak yapılır ve çoğu kişi ameliyatın aynı günü eve çıkmaktadır. Her iki göğüs aldırılıyorsa (çift mastektomi), ameliyatta daha fazla kalınabilir ve ameliyattan sonra hastane de uzun süre yatılabilir. Mastektomiyi takiben meme rekonstrüksiyonu geçiriyorsa, prosedür de daha uzun sürer ve birkaç gün daha hastanede kalınabilir. Sentinel düğüm biyopsisi yapılıyorsa, ameliyatdan önce tümörün etrafındaki alana veya tümörün üstündeki deriye bir radyoaktif izleyici ve mavi boya enjekte edilir. İzleyici ve boya sentinel düğüme veya düğümlere giderek doktorun nerede olduklarını görmesine ve ameliyat sırasında bunları çıkarmasına izin verir.
Mastektomi Prosedürü Sırasında
Mastektomi genellikle genel anestezi altında yapılır, bu nedenle hasta ameliyat sırasında farkında değildir. Cerrah, göğsün çevresine eliptik bir kesi yaparak işe operasyona başlar. Göğüs dokusu çıkarılır ve prosedüre bağlı olarak memenin diğer kısımları da alınabilir. Sahip olunan mastektomi tipine bakılmaksızın, çıkarılan meme dokusu ve lenf düğümleri analiz için bir laboratuara gönderilir. Mastektomi ile aynı zamanda meme rekonstrüksiyonu yapıyorsa, plastik cerrah, ameliyat sırasında uygun olması için meme cerrahıyla koordine edecektir.
Göğüs rekonstrüksiyonu için bir seçenek, göğüse geçici doku genişleticiler yerleştirmeyi içerir. Bu geçici genişleticiler yeni göğüs höyüğünü oluşturur ve ameliyattan sonra radyasyon tedavisi alacak kadınlar için bir seçenek, göğüs derisini yerinde tutmak için göğse geçici doku genişleticiler yerleştirmektir. Bu, radyasyon tedavisi sonrasına kadar nihai meme rekonstrüksiyonunun ertelenmesini sağlar. Ameliyattan sonra radyasyon tedavisi almayı planlanıyorsa, ameliyattan önce bir radyasyon uzmanı ile görüşülerek faydaları ve riskleri hakkında bilgi alınmalıdır. Ameliyat tamamlandığında kesi ya eriyen ya da sonradan alınan dikişlerle (dikişlerle) kapatılır. Ayrıca göğsün çıkarıldığı yere bir veya iki küçük plastik tüp yerleştirebilir. Tüpler, ameliyattan sonra biriken sıvıları boşaltacaktır. Tüpler yerine dikilir ve uçlar küçük bir drenaj torbasına tutturulur.
Mastektomi Prosedürü Sonrası
Ameliyattan sonra genellikle şu adımlar izlenir:
• Hasta kan basıncı, nabzı ve nefesinin izlendiği bir gözlem odasına alınır.
• Ameliyat yeri üzerine bir pansuman (bandaj) uygulanır
• Koltuk altı bölgesinde biraz ağrı, uyuşma ve sıkışma hissi yaşanabilir
• Kesi ve drenlerin bakımı, enfeksiyon belirtilerinin fark edilmesi ve aktivite kısıtlamalarının anlaşılması dahil olmak üzere evde nasıl bakılacağına dair bilgilendirme yapılır
• Hastanın ne zaman sütyen kullanılabileceği veya meme protezi takmaya devam edeceği konusunda sağlık ekibinden bilgi verilir
• Ameliyat sonrası hastaya ağrı kesici ilaçlar ve muhtemelen bir antibiyotik reçete edilir.
Patoloji Sonuçları
Patoloji raporunun sonuçları, mastektomiden sonraki bir veya iki hafta içinde hazır olmaktadır. Hastanın daha fazla tedaviye ihtiyacı varsa, doktor tarafından şu yönlendirmeler yapılabilir.
• Hastada, büyük bir tümör veya kanser için pozitif test edilen birçok lenf nodu, cilde veya meme ucuna yayılmış kanser veya mastektomiden sonra kalan kanser varsa radyasyon tedavileri yapılması gerekebilir.
• Ameliyattan sonra, hasta kemoterapiye duyarlıysa diğer tedavi yöntemlerini tartışmak için tıbbi bir onkologa yönlendirme yapılabilir
• Meme rekonstrüksiyonu düşünülüyorsa plastik cerrahi önerilebilir.
• Hastanın göğüs kanseriyle baş etmesine yardımcı olacak bir danışman veya destek grubuna dahil olma önerilebilir.
Mememin cerrahi olarak çıkarılma işlemi olan mastektomi; hastalığın durumuna göre birkaç şekilde uygulanabilir. Hasta doktoru ile bu ameliyatın riskleri ve alternatif tedaviler hakkında bilgi alarak avantaj ve dezavantajları konusunda bilinçli olmalıdır. Bu şekilde bu operasyon konusunda kafasındaki tüm endişeleri gidererek bu işlemi yaptırması ve memnun kalması daha olası bir durum olacaktır.
Kaynakça:
https://www.breastcancer.org/treatment/surgery/mastectomy/what_is
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/mastectomy/about/pac-20394670
https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer/treatment/surgery-for-breast-cancer/mastectomy.html
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu