Günümüzde araçlar ve kullandıkları motor çeşitleri çok farklı biçimlerde kullanıcıların karşısına çıkıyor. Teknoloji bir yana dursun, motor alanındaki gelişmeleri takip etmek dahi ayrı bir uğraş gerektiriyor. Motor teknolojisinde hedef, daima daha çevreci, uzun ömürlü, ekonomik ve aynı zamanda da üzerine yüklenecek görevi de yerine en iyi şekilde getirebilecek şekilde dizaynlar ve iyileştirmeler yapmaktır. Bu yazımızda değineceğimiz “Supap zamanlaması” ve “avans” ilişkisi de, ekonomi ve performans açısından düşünülmüş güzel bir uygulamadır.
Klasik 4 zamanlı, içten yanmalı, sıralı 4 silindirli (şahin, doğan vb. araç motoru buna birer örnektir) bir motoru teorik olarak incelediğimizde; 4 zamanlı bir çevrimin tamamlanıp motordan güç elde edilebilmesi için krankın bir çevrim boyunca 2 tur ve buna bağlı egzantirik milinin ise 1 tur dönmesi gerekmektedir. Ancak teoride farz edilen bu genellemeler, gerçek motorda biraz farklıdır.
Yandaki şekilde 
görüleceği üzere emme supabı tam olarak piston Ü.Ö.N. (üst ölü nokta)’de iken değil de, ondan birkaç derece önce açılar. Bundaki amaç, emme manifoldunda hazır bekleyen karışım veya havanın atalet momentinden dolayı harekete geçme gecikmesini telafi etmektir. Pistonun Ü.Ö.N.’ye gelmeden belirli bir derece öncesinde açılan emme supabı sayesinde gazlar, henüz Ü.Ö.N.’ye ulaşmış ve A.Ö.N. (alt ölü nokta)’ye doğru harekete geçmiş olan pistonun üstünde kalan hacme dolmaya başlar. Böylece emme zamanında yaşanması kaçınılmaz olan atalet kaynaklı gecikme telafi edilmiş olur. Bunun sonucunda motorun volümetrik verimi artar. Günümüzde kullanılan motorlar düşünüldüğünde yüksek devirlerde çok yaralı bir uygulamadır.
Yine benzer biçimde, diyagramda görüldüğü üzere egzoz zamanlamasında da avans ve gecikme vardır. Egzoz supabına avans verilmesindeki amaç, yine benzer sebeple atalet momenti etkisinden kurtularak, yanma zamanı sonucu silindir içindeki zararlı gazların azami şekilde dışarı atılmaya çalışılmasıdır.
Sonuç olarak, avans kavramı vazgeçilmez bir uygulama olarak kabul görmüş ve motor üreticilerinin hepsi tarafından uygulanır olmuştur. Bu konuda farklı teknolojiler de geliştirenler olmuştur. VTEC, VVTİ, vanos vb. değişken supap zamanlamalı sistemleri barındıran motorlar vardır.
Herkese kazasız sürüşler dilerim.
Kaynakça:
http://www.otobil.net/blog/otobil-video/supap-zamanlamasi-video/
Yazar:Cem Armutcu