Perikardit, kalbi çevreleyen ve hareketlerini kolaylaştıran çift duvarlı bir kese olan perikardın iltihaplanması anlamına gelir. Kısaca kalp kası iltihaplanması da denilebilir. Az bir miktar sıvı, katmanları ayrı tutar ve böylece aralarında sürtünme olmaz. Perikarditin en sık görülen belirtisi, kesenin tabakalarının iltihaplanması ve muhtemelen kalbe sürtünmesinden kaynaklanan göğüs ağrısıdır. Bu ağrı kalp krizi ağrısıyla karıştırılabilir.
Perikardit, viral, bakteriyel, fungal ve diğer enfeksiyonlar dâhil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır. Bu rahatsızlığın diğer olası nedenleri arasında kalp krizi veya kalp ameliyatı, diğer tıbbi durumlar da ise, yaralanmalar ve ilaçlar gelebilir. Bu hastalık, genellikle aniden ortaya çıkarak birkaç ay boyunca süren akut tarzında kendini gösterirken tipik olarak uzun sürmeyen tarzda da seyredebilir. Veya zamanla ortaya çıkan ve uzun süreçte tedavi gerektiren kronik şekilde de yaşanması muhtemeldir. Her iki perikardit türü de kalbin normal ritmini veya fonksiyonunu bozabilir. Nadir durumlarda yaşanmış olsa bile perikardit, ölüme bile yol açan çok ciddi sonuçlar doğurabilir.
Bu hastalığı tanımlarken kullanılan diğer isimler arasında idiyopatik perikardit, akut perikardit, kronik perikardit, tekrarlayan perikardit vardır.
Hastalığın Seyri
Perikardit hastalığında, çoğu zaman hafif derece de ağrılar olur ve dinlenme ya da basit bir tedavi ile kendi kendine düzelir. Bazen, komplikasyonları önlemek için daha yoğun bir tedaviye ihtiyaç duyulur. İyileşme süreci birkaç gün ila haftalar hatta aylar bile sürebilir.
Perikardit Nedenleri
Perikarditin nedeni sıklıkla bilinmemekle birlikte, viral enfeksiyonlardır. Genellikle solunum yolu enfeksiyonu sonrası ortaya çıkar. Kronik veya tekrarlayan perikardit, genellikle lupus, skleroderma ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıkların bir sonucudur. Bunlar vücudun bağışıklık 
sisteminin yanlışlıkla vücudun dokularına veya hücrelerine saldıran antikorlara yaptığı rahatsızlıklardır.
Diğer Olası Nedenleri
• Kalp krizi ve kalp ameliyatı
• Böbrek yetmezliği, HIV / AIDS, kanser, tüberküloz ve diğer sağlık sorunları
• Kazalar veya radyasyon tedavisi sonucu yaralanmalar
• Bazı ilaçlar, epilepsi nöbeti ilaçları, kan inceltici ilaçlar ve düzensiz kalp ritim bozukluğu tedavisinde kullanılan ilaçlardır.
Kimler Risk Altındadır?
Perikardit, her yaştan insanı etkiler, ancak 20 ila 50 yaş arasındaki erkeklerin, diğerlerinden daha fazla perikardit geçirme olasılığı vardır. Akut perikardit için tedavi edilenler arasında, yüzde 15 ila 30, tekrarlayan bir durum yaşayabilir ve sonuçta az sayıda kronik perikardit gelişir.
Perikardit Belirtileri
Akut perikarditin sık görülen bir belirtisi, genellikle hızlı bir şekilde ortaya çıkan, keskin ve bıçak batırıldı hissi veren bir göğüs ağrısıdır. Genellikle göğsün ortasında veya sol tarafındadır ve bir veya iki omuzda ağrı olabilir. Ayağa kalkmak ve öne eğilmek gibi eylemler acıyı hafifletme eğilimindedir, uzanırken ve derin nefes alırken daha da kötüleşir. Bazı insanlar ağrıyıdonuk bir ağrı veya göğsündeki basınç olarak tanımlar. Akut perikarditin başka bir yaygın semptomu da ateştir. Diğer belirtileri ise halsizlik, nefes almada zorluk, öksürük ve çarpıntıdır; bu da kalbin çok sert veya çok hızlı çarpmasından kaynaklandığı belirtilmiştir.
Kronik perikardit genellikle yorgunluk, öksürük ve nefes darlığına neden olur. Ayrıca bu tip perikarditte göğüs ağrısı genellikle yoktur. Şiddetli kronik perikardit vakalarında ise midede ve bacaklarda şişmeye ve hipotansiyona (düşük tansiyon) neden olabilir.
Perikardit Komplikasyonları
Perikarditin iki ciddi komplikasyonu vardır: Bunlar kalp tamponadı ve kronik konstriktiftir. Kalbe baskı uygulayarak kese içinde çok fazla sıvı toplandığında kalp tamponadı meydana gelir. Bu, kalbin düzgün bir şekilde kanla dolmasını önler, böylece daha az kan kalpten çıkar ve kan basıncında keskin bir düşüşe neden olur. Tedavi edilmeyen kalp tamponadı ölümcül olabilir.
Kronik konstriktif perikardit gelişmesi, zaman alan nadir bir hastalıktır. Kalbin etrafındaki kese boyunca yara benzeri doku oluşumuna yol açar. Kese sertleşip düzgün bir şekilde hareket edemediğinde, yaralı doku kalbi sıkıştırmaya ve iyi çalışmasını engellemeye başlar.
Perikardit Teşhisi
Doktor; tıbbi geçmişe, fiziki muayeneye ve test sonuçlarına göre perikardit tanısı koyar. Bu hastalıkla ilgili uzmanlar aile hekimleri, dâhiliye uzmanları veya çocuk doktoru gibi birinci basamak doktorları sıklıkla perikardit tanısı koyar ve tedavi eder. Hastanın yaşına ve tıbbi durumuna bağlı olarak bir kardiyolog, bir pediatrik kardiyolog veya bulaşıcı hastalıklar uzmanı görev alabilir. Tıbbi geçmişle ilgili doktarların soracağı birkaç soru vardır. Bu sorular şu şekildedir:
• Doktorunuz olup olmadığı
• Yeni bir solunum yolu enfeksiyonu veya grip gibi benzeri bir hastalık geçirip geçirilmediği
• Son zamanlarda kalp krizi veya göğüs de yaralanma olup olmadığı
• Başka tıbbi durumlar olup olmadığını, şayet varsa göğüs ağrısı, ağrının nerede olduğu, nasıl hissedildiğini ve yatıldı zaman kötüleşip kötüleşmediğini, nefes alıp vermede veya öksürürken ağrı olup olmadığını soracaktır.
Fiziki Muayene
Perikard iltihaplandığı zaman kesenin iki doku tabakası arasındaki sıvı artar, böylece doktorun gözlemleyebileceği şekilde göğüs de aşırı sıvı belirtileri arar. Ortak bir işaret olarak perikardiyal ovma, perikardın sesi kalbin dış katmanına sürtünme sesidir. Doktor bunu göğse bir stetoskop yerleştirerek dinleyecektir.
Doktor, perikard (perikardiyal efüzyon) veya akciğerlerde (plevral efüzyon) sıvının işareti olan diğer göğüs seslerini duyabilir. Her ikisi de perikarditle ilgili daha ciddi problemlerdir.
Teşhis Testleri
Doktor durumu ve ciddiyetini teşhis etmek için testler önerebilir. En yaygın testler:
• EKG (elektrokardiyogram). Bu, perikardit öneren bazı EKG sonuçları ile kalbin elektriksel aktivitesini algılar ve kaydeder.
• Göğüs röntgeni. Bu röntgen, kalbi, akciğerleri ve kan damarları dâhil, göğsün iç kısımlarının fotoğraflarını çeker. Resimler, perikard da aşırı sıvı belirtisi olabilen genişletilmiş bir kalbin olup olmadığını gösterebilir.
• Ekokardiyografi (PDF). Bu test, kalbin resimlerini oluşturmak, boyutunu, şeklini ve ne kadar iyi çalıştığını göstermek için ses dalgaları kullanır. Perikard da sıvının birikip birikmediğini gösterebilir.
• Kardiyak BT (bilgisayarlı tomografi). Kalbin ve perikardın net ve ayrıntılı bir resmini çeker ve diğer göğüs ağrısı nedenlerini elemede yardımcı olan bir X-ışınıdır.
• Kardiyak MRG (manyetik rezonans görüntüleme). Bir kardiyak MRG organların ve dokuların detaylı resimlerini oluşturmak için mıknatıslar ve radyo dalgaları kullanır. Perikardda ki değişiklikleri gösterebilir.
• Doktor ayrıca kalp krizi geçirip geçirilmediğini, perikarditin nedenini ve perikarddaki iltihaplanmanın derecesini öğrenmek için kan testleri de önerebilir.
Perikarditin Önlenmesi ve Tedavisi
Tedavinin amaçları şunlardır:
• Acı ve iltihabı azaltmak
• Eğer biliniyorsa, altta yatan sebebi tedavi etmek
• Komplikasyonların kontrol edilmesi
Özel Tedavi Tipleri
Öncelikle, doktor daha iyi hissedene ve ateş düşene kadar dinlenmeyi tavsiye edebilir. Ağrı ve iltihabı azaltmak için reçetesiz satılan anti-enflamatuar ilaçları alınmasını söyleyebilir. Şayet ağrı şiddetliyse daha güçlü bir ilaç gerekebilir. Doktor çeşitli romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanılan bir ilacı, bağışıklık sitemi ilgili hastalıklarda kullanılan bir ilacı ya da steroid içeren ilaçlar yazabilir.
Bir enfeksiyon perikardite neden oluyorsa, doktor bir antibiyotik veya başka bir ilaç yazacaktır. Tedavi sırasında hastanede kalınması gerekebilir, böylece doktor hastayı komplikasyonlar açısından kontrol edebilir. Akut perikardit belirtileri birkaç günden üç haftaya kadar sürebilir. Kronik perikardit ise birkaç ay sürebilir.
Diğer Tedavi Türleri
Perikarditin ciddi komplikasyonları varsa hastanede kalmayı gerektiren tedavilere ihtiyaç olabilir. Kardiyak tamponad perikardiyosentez adı verilen bir prosedürle tedavi edilir, burada perikardiyumdaki fazla sıvıyı çekmek için kateter adı verilen bir iğnenin veya tüpün göğüs duvarına takılmasıyla yapılır. Bu işlem kalp üzerindeki baskıyı hafifletir. Konstriktif perikardit ile tek tedavi perikardiyumu çıkarmak için perikardiyektomi olarak bilinen cerrahidir.
Perikardit Önlenebilir mi?
Genellikle akut perikardit önlenemez. Başka bir akut atak geçirme, komplikasyon olma veya kronik perikardit olma şansını azaltmak için adımlar atılabilir. Bu adımlar, hemen tedaviye başlamak, tedavi planını izlemeyi ve doktorun önerdiği şekilde devam eden tıbbi bakımı almayı içerir.
Perikarditle Yaşamak
Perikardit ağrıları genellikle hafiftir ve kendi kendine geçer. Bazı vakalar tedavi edilmezse, kronik perikardit ve kalbi etkileyen ciddi sorunlara yol açabilir. Perikardit iyileşmesi haftalar veya aylar alabilir. Dinlenme ve devam eden bakımda tam iyileşmesi olasıdır ve bu, tekrar olma riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Kaynakça:
https://www.heart.org/en/health-topics/pericarditis/what-is-pericarditis
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu