Araştırma çeşitleri
Özelliklerine göre araştırma çeşitleri belli gruplara ayrılabilir. Bunlar;
*Yürütülme amaçları açısından; temel ve uygulamalı, eylem, tarihi, betimsel araştırmalar,
*Yürütüldükleri mekân açısından; kütüphane, laboratuvar ve doğal çevre araştırmaları,
*Yöntemleri açısından; deneysel, durum belirleyici, istatistiksel, alan araştırmalar
1)Temel Araştırmalar
*Teori bulma amacı taşır.
*Mevcut bilgiye yenilerini katma amacı taşır.
*Derlenen bilgilerden seçilmiş olan bir ya da bir kaç olguya açıklık ve yorum getirmeye çalışır.
*Önceden işlenmiş bilgiler farklı bileşenler ile tekrar bir araya getirilip yeni teoriler geliştirilir.
*Problemin çözüme kavuşması değil, daha iyi anlamlandırma esastır,
2)Uygulamalı Araştırmalar
*Mevcut bilgilerden yararlanıp belirli sorunları çözme amacı taşır.
*Sorun hakkında temel bazı bilgiler geliştirilerek elde edilen yararın artırılması amaçlanır.
*Sık sık elde edilen bilgiler için patent hakkı alınır.
Örnek olay araştırmaları, özel durum araştırmaları, aksiyon (eylem) araştırması, etnoğrafik araştırma, gelişimci araştırma, fenomenografik araştırma, deneysel araştırma, tarihsel araştırma ve gömülü teori araştırma çeşitleri vardır.
a)Örnek olay araştırmaları
Görüşme ya da anket gibi veri toplama araçları kullanılmadan önce yapılan bir hazırlık çalışmasıdır. Nasıl, niçin ve ne sorularına cevaplar aranır. Bu sorular ile problemin bir yönünü ayrıntılı ve az zamanda çalışılma olanağı elde edilir.
b)Özel durum araştırması
Günübirlik özel bir konu üzerine odaklanıp derinlemesine yapılan çalışmalardır. Konunun özel bir konu olduğu tarama yönteminin anket ve görüşme metotları ile tespit edilir. Nasıl ve niçin sorularına cevaplar aranır. Özel durum araştırmasının özellikleri:
*Olayların zengin ve canlı bir biçimde tanımlanması
*Olayların kronolojik bir şekilde sıralanarak hikâyelendirilmesi
*Olayların tanımlanması ile analizleri arasında derinlemesine bir tartışmanın kurulması
*Belirgin bireysel aktör ya da aktör gruplarının algıları üstünde yoğunlaşması
*Özel durum içeriğinde bulunan belirgin olaylar üzerine yoğunlaşması
*Araştırmacının özel durumun bir parçası olarak araştırmaya katılımı
*Özel durumu zengin bir şekilde sunulma alternatifleri
-Özel durum araştırma alternatifleri
*Bütüncül tek durum desenleri: Tek bir birey, bir kurum, bir program ya da bir okul araştırmasıdır.
Örnek: Bir okulun, bir bütün ve tek bir eğitim birimi olarak ele alıp araştırmak.
*Tek durum iç içe geçmiş deseni: Tek bir durum içerisinde birden fazla alt tabakanın ya da birimin araştırmasıdır.
Örnek: Bir okulu oluşturan sınıfları ile birlikte araştırmak.
*Bütünsel çoklu durum deseni: Farklı bir takım durumların kendi içinde bütünsel bir şekilde ele alınarak araştırılmasıdır.
Örnek: Farklı okulları sosyal ekonomik düzeylerine (düşük, orta, yüksek) bağlı ele almak.
*İç içe geçmiş durum deseni: Her bir durumun kendi içinde farklı alt birimlere ayrılıp araştırılmasıdır.
Örnek: Sosyal ve ekonomik düzeyleri farklı okullarda zümrelerin başarılı çalışması araştırmasıdır.
c)Aksiyon (Eylem) Araştırmaları
Eğitim ve öğretim sürecinin özel bir zamanında ortaya çıkan problemlerin uygulamada çözülebilmesi için geliştirilmiş olan yöntemlerdir. Eğitim yöneticileri ve öğretmenlerin uygulamalar sırasında karşılaştıkları problemleri çözmek için yaptıkları araştırmalardır. Aksiyon araştırması dört farklı aşamada yapılır.
*Problemin tanımlanması
*Plan yapma
*Planları uygulama
*Uygulamanın etkisinin değerlendirilmesi
Bunun için sosyal bilim insanları;
*Problemi belirlerler.
*Problemi çözmek için birlikte çalışırlar.
*Çözüm için strateji geliştirip uygularlar
*Strateji başarısını değerlendirirler.
*Olumlu olmaz ise yeni bir takım stratejiler geliştirirler.
d) Etnoğrafik Araştırmaları (Kültür)
İnsan topluluklarının; yaşam biçimleri, davranış ve kültürlerini bulundukları doğal ortamı içinde inceleyen ve yorumlayan araştırma dalıdır.
Yaygın olarak antropoloji alanında kullanılır.
Teknikleri;
*Katılımcı gözlem: Gözlem sürdürdüğü ortama müdahalede bulunmada araştırmacının, gözlem ve görüşmeler yaptığı araştırmadır.
*Katılımcı olunmayan gözlem: Küçük topluluklar y da insan nesne ilişkisi gibi konuların araştırılmasıdır.
*Görüşmeci günlükleri: Görüşmecilerden araştırılan konu ile ilgili günlük tutmaları, kayıt altına aldıkları tecrübeler üzerine konuşmalarından oluşan araştırmadır.
e) Gelişimci Araştırmalar
Bir konunun geçmiş gelecek ilişkisini ele alan araştırılmadır. Bu araştırma; birey, grup, kurum, metot ya da materyalleri tanımlamak, karşılaştırmak, sınıflandırmak veya analiz etmek, bunların sonuçlarını yorumlamak amacı ile yapılmaktadır.
Gelişim unsuru: Boylamasına, enlemesine; eğilim ve tahmin itibari ile araştırma incelenir.
f) Fenomen-ografik araştırmalar
Fenomen: Duyular ile kavranabilen, gözlenebilen ve farkına varılabilen her araştırma konusudur.
Eğitim araştırmalarında ki düşünme ve öğrenme hakkında, bir takım sorulara cevap bulmak için geliştirilmiştir.
Başlıca iki temel soruya cevaplar arar;
*Bazı insanların öğrenmede diğerlerine oranla daha iyi olması ne demektir?
*Niçin bazı insanlar öğrenmede diğer insanlara oranla daha iyidirler?
Örnek: Öğrenci ile bilgi edinmeye çalıştığı ders konusu arasında bulunan ilişkinin belirlenmesi öğretmenin uygulayacağı yöntemi belirlemesini sağlar.
g) Deneysel araştırmalar
Etkisi belli ölçütler ile ölçülecek olan etkenin; bazı kurallar ve şartlar çatısında denekler üstünde uygulanması, deneklerin bu etkene verdiği yanıtların ölçülmesi ve açığa çıkan sonuçların karşılaştırılması ile karar alınması işlemlerini içeren araştırmalardır.
Teknikleri;
*Tam deneysel yöntem: Deney ile kontrol grupları arasındaki farkları belirleyen araştırmalardır.
*Yarı deneysel yöntem: Deney ile kontrol gruplarından birine ikaz ile yapılan araştırma çeşididir.
h) Tarihsel araştırmalar
Belli bir tarihten günümüze kadar geçen sürecin araştırılmasında yararlanılan bir yöntemdir. Genellikle tarihçi ve eğitimciler kullanmaktadır. Nerede, niçin, ne zaman, sonuç gibi sorulara cevaplar aranır.
ı)Gömülü teori araştırmaları
Toplanan veriler bağlamında daha önceden bilinmeyen bazı sonuçları birbiri ile olan ilişkisi içinde açıklayan bir modelleme araştırmasıdır. Genellikle sosyoloji alanında kullanılır. Bu araştırmalarda temel mantık; uygulama, gözlem ya da deneyler ile teoriye taban hazırlamak ve yeni teoriler, kavramlar ya da hipotezler keşfetmek veya onları geliştirmektir.
Kaynakça:
https://en.wikibooks.org/wiki/Research_Methods/Types_of_Research
Yazar: Taner Tunç