Aort, kanı kalpten vücudun tüm bölümlerine taşıyan ana arterdir. Kan kalbi aort kapaktan terk ettikten sonra aorttan geçerek beyne, kaslara ve diğer hücrelere oksijen bakımından zengin kanı dağıtmak için diğer ana arterlerle bağlanan eğri bir boru sistemidir. Aort, bazı yerlerde 2,5 santimden fazla genişliktedir ve iç katman (intima), orta katman (ortam) ve dış katman (adventitia) olmak üzere üç katmana sahiptir. Aortta bir problem meydana geldiğinde, kalp ve tüm vücudun kanlanması tehlikeye girebilir.
Aort Problemleri Ne Zaman Oluşur?
Bir aort anevrizması aort duvarında zayıflamış veya şişkin alandır. Aort ile ilgili bir problem hızla ciddi bir acil tıbbi durum haline gelebilir. Aort Anevrizması, göğüste veya aort boyunca karın bölgesinde daha düşük herhangi bir yerde oluşabilir ve ani gelişen sırt, göğüs, karın ağrısına sebep olan ve nadir görülen ölümcül olan aort diseksiyonuyla ilgili ciddi sorunları içerebilir.
Aort Anevrizması Nedir?
Bir aort diseksiyonu, kalpten gelen kanı tutan aort tabakaları arasında bir bölünmedir. Aort anevrizması, aort duvarı uzunluğu boyunca herhangi bir yerde oluşabilecek zayıflamış veya şiş bir alandır. Aort anevrizmalarından kaynaklanan problemler yırtılma ve diseksiyon olarak iki şekilde gerçekleşir. Yırtılma, zayıflamış veya balonlanmış bölgede, yırtılma denilen, kanın vücuda sızmasına veya patlamasına izin veren bir delik gelişebilir. Diseksiyon da ise aorttan zorla pompalanan kan, arter duvarının katmanlarını bölebilir ve böylece kan birikmesinin sürekli olarak damar duvarına bölen bir boşluk bırakmasına neden olur.
Anevrizma nedir?
Anevrizma, bir arter duvarının bir kısmı zayıfladığında cildin anormal 
şekilde şişmesine veya genişlemesine izin verir. Anevrizmaların asıl nedenleri bilinmemektedir ve bazıları doğuştan olabilir. Ayrıca anevrizmaya da aort hastalığı veya yaralanma da neden olabilir. Ailede anevrizma öyküsü, anevrizma gelişme riskini artırabilir. Diğer risk faktörleri arasında yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve sigara vardır. Anevrizmalar vücudun her yerinde olabilir, ancak en yaygın olanları aort anevrizması, beyin anevrizması, popliteal arter anevrizması, mezenterik arter anevrizması ve splenik arter anevrizmasıdır.
Anevrizma Çeşitleri
Karın, pelvis ve bacaklara kan sağlayan büyük kan damarı (aort) anormal derecede büyük olduğunda veya dışa doğru balon aldığında abdominal aort anevrizması meydana gelir. Bu tür anevrizma; en sık 60 yaşın üzerindeki erkeklerde, amfizem, aile öyküsü, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, obezite ve sigara gibi en az bir veya daha fazla risk faktörüne sahip olanlarda bulunur. Abdominal aort anevrizmasının rüptürü acil bir tıbbi durumdur ve hastaların sadece yüzde 20’si hayatta kalır. Karında veya sırtta geçmeyen aşırı ağrı varsa derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
Beyin Kanaması
Nüfusun yaklaşık yüzde 5’ini etkileyen serebral anevrizmalar, beyindeki bir kan damarı duvarı zayıfladığında ve şişerken ortaya çıkar ve birden fazla anevrizma türü vardır. En sık görülen, “dut anevrizması” yetişkinlerde daha yaygındır. Boyutu birkaç milimetreden ya da santimetreden daha fazla olabilir. Ailede çoklu dut anevrizması öyküsü riskini artırabilir. Ateroskleroz, travma veya enfeksiyon da dahil olmak üzere kan damarı duvarlarını yaralayan veya zayıflatan durumlar da beyin anevrizmalarına neden olabilir. Diğer risk faktörleri arasında polikistik böbrek hastalığı, aortun daralması ve endokardit gibi tıbbi durumlar 
bulunur. Diğer anevrizma tipleri gibi, serebral anevrizmaların herhangi bir semptomu olmayabilir. Belirtileri şiddetli baş ağrısı, çift görme, görme kaybı, baş ağrısı, göz ağrısı, boyun ağrısı ve boyun tutulmasını içerebilir
Torasik Aort Anevrizması
Torasik aort anevrizması, aort bölümünün göğsünden geçen anormal bir şişkinlik veya şişmesidir. En yaygın neden ateroskleroz veya atardamarların sertleşmesidir. Diğer risk faktörleri arasında yaşlanma, marfan sendromu gibi genetik durumlar, aort iltihabı, düşme veya diğer travma nedeniyle yaralanma, frengi hastalığı vardır. Anevrizması olan bir hasta, anevrizma yakındaki dokuya kan “sızdırmaya” başlayana veya genişlemeye başlayana kadar herhangi bir semptom yaşamayabilir. Torasik aort anevrizmasının belirtileri arasında ses kısıklığı, yutma problemleri, yüksek solunum, boyunda şişlik, göğüs veya üst sırt ağrısı, nemli cilt, mide bulantısı ve kusma, hızlı kalp atışı ve karışık duyguları içerir.
Belirtiler ve Tanı
Anevrizmalar, uzun yıllar boyunca yavaşça gelişebilir ve sık semptomları yoktur. Deri yüzeyinin yakınında meydana gelen bir anevrizma ağrılı olabilir ve görünür bir zonklama kitlesi ile şişliği içerebilir. Anevrizma hızla genişlerse veya yırtılırsa, semptomlar aniden gelişebilir ve ağrı, nemli cilt, baş dönmesi mide bulantısı, kusma, hızlı kalp, şok ve düşük kan basıncı gibi belirtiler gösterir. Doktor anevrizmayı teşhis etmek için anjiyogram, BT taraması veya ultrason testi kullanabilir.
Aort Acil Durumunun Belirtileri Nelerdir?
Göğüs ağrısı ve çene ağrısı gibi semptomların bazıları genellikle kalp krizi ile ilişkilidir, ancak ani bıçaklanma, yayılan ağrı, bayılma, solunum zorluğu ve bazen bir taraftaki ani zayıflıklar da aort olayının semptomlarıdır. Aort, kalbin üstünden göbeğin altına geçtiğinden, bu büyük damar boyunca herhangi bir yerde şiddetli ağrı oluşabilir. Bir rüptürün eşlik eden ek semptomları, nemli cilt, bulantı, kusma veya hatta şok olabilir. Aort anevrizmaları ve diseksiyonları hayati tehlike arz eden şartlardır ve tıbbi acil durum olarak tedavi edilmelidir.
Tedavi ve Korunma
Yırtılmış bir anevrizma tıbbi bir acil durumdur. Acil servis aranmalı ve derhal tıbbi yardım alınmalıdır. Bozulmuş bir anevrizma teşhisi konduysa anevrizmadaki değişiklikleri izlemek için doktorla irtibat kesilmemelidir. Durum anevrizmanın büyüklüğüne ve konumuna bağlı olarak düzenli kontroller gerektirebilir. Bazı anevrizmalar, arter duvarını stent ile güçlendirmek için ameliyat gerektirebilir. Anevrizmanın kan damarı tarafını şişmiş durumlarda, alanı kapatmak için bir sarma işlemi yapılabilir.
Riskini Azaltmak
Anevrizma riskini azaltmak ve sağlıklı kan damarlarını teşvik etmek için yüksek tansiyon kontrol altında tutulmalı, sağlıklı yiyecekler tüketilmeli, düzenli olarak fiziksel aktiviteler yapılmalıdır. Ayrıca sigaradan uzak durmak ve stressiz bir yaşam sürmek gibi yaşam koşullarında iyileştirme yaptığı takdirde anevrizma risklerini ortadan kalkabilir.
Aort Anevrizması veya Diseksiyonu Nasıl Tedavi Edilir?
Aort diseksiyonu ve anevrizması için iki ana tedavi seçeneği vardır: Aortun yaralı bölümünü onarmak ya da değiştirmek için yapılan ameliyat haricinde tansiyonu düşürmek, yırtılma riskini azaltmak için ilaç tedavisi yapılmaktadır. Acil bir durumda ilaçlar bir tedavi seçeneği olmayabilir, ancak bir yırtılma tehlikesinin yakın görünmediği durumlarda uygun olabilirler.
Aort Anevrizması ve Diseksiyonu ile İlgili İstatistikler
Aort diseksiyonu olan kişilerin yaklaşık üçte ikisi erkektir. İleri yaş, genetik veya aile öyküsü yanında, aşağıdaki koşullara sahip kişiler aort anevrizması veya diseksiyonu için daha yüksek risk altında olabilir:
•Yüksek tansiyon: Artan kan kuvveti arter duvarlarını zayıflatabilir
•Marfan sendromu gibi genetik koşullar: Vücudun sağlıklı bağ dokusu oluşturma becerisinde sorunlara neden olabilir.
•Yüksek kolesterol veya ateroskleroz: Plak birikimi, aort ve diğer kan damarlarında ve çevresinde artan inflamasyona neden olabilir
•İltihaplı arterler: Araba kazaları, bazı hastalıklar ve vaskülit gibi durumlar travma vücudun kan damarlarının iltihaplanmasına neden olabilir
•Sigara: Sigara öyküsü olan kişilerin aort anevrizması geliştirme olasılığı 3 ila 5 kat daha fazladır
65-75 yaşları arasında hiç sigara içmeyen erkeklerin abdominal aort anevrizmaları için semptomları olmasa bile ultrason taraması yapması önerilir. Aort hastalığı veya kalp ile ilgili diğer şartlarla yaşayan insanlar, daha uzun ve sağlıklı bir yaşam için şanslarını artırabilir. Bu hastalıktan muzdarip kişiler, herhangi bir semptomlardan biri yaşandığında derhal doktara bildirilmeli, düzenli olarak kontrolleri yapılmalıdır. Ayrıca her zaman genel kalp sağlığına dikkat edilmelidir.
Kaynakça:
Nih
healtline
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu