Basketbol oyunu yüz yirmi yıl önce Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bir YMCA merkezinde, fiziksel eğitmen olan Dr. James Naismith tarafından bulunan bir oyundur. Bu eğitmen dışarıda yağmur yağdığı sırada spor salonu sınıfının boş durmasını istememiş, birkaç fikir ürettikten sonra basketbol oyununu bulmuştur. 13 bir dizi kural geliştirmiş ve ilk maçı 21 Aralık 1891 tarihinde düzenlenen Springfield Koleji’nde dokuz oyuncu ile oynanmıştır.
Basketbol oyununun kuralları zaman içerinde kuralları biraz değiştirilmiştir, zamanla daha iyi ve daha ilginç hale getirmek için birçok kural eklenmiştir. Önceleri gerçekte oyun top sürmeye izin verilmemiş, kapalı sepetler kullanılmış ve daha küçük bir salonda oynanmıştır. Oyun başlangıçta YMCA spor salonlarında oynanmıştır. YMCA, oyunu Amerika’nın diğer bölgelerine yaymaya yardımcı olmuş ve oyun YMCA üyeliklerini de artırmıştır. Kablolu televizyonlar tarafından popüler hale getirilmiş ve I. Dünya Savaşı’nda savaşan Kuzey Amerikalı askerler tarafından dünyanın diğer bölgelerine yayılmıştır.
Basketbolun temel amacı basket atmak ve puan kazanmaktır, topu basket veya potaya atılarak basket yapılmaktadır. Her takım sadece bir gol atmaya çalışmamalı aynı zamanda karşı takımın topu kontrol altına almasını engellememelidir. Ve basketleri kendi sahasında korumaya ve rakibin gol atmasını engellemeye çalışmalıdır.
Oyun Ortamı
Basketbolun birçok çeşidi bulunmaktadır, bazıları iç bazıları ise dış mekânlarda da, bazıları daha büyük alanlarda oynanmaktadır ve bazı takımlarda daha fazla oyuncu olabilmektedir. Bu oyun herhangi bir düz yüzeyde oynanabilmektedir, ancak FIBA organizasyon kuruluşu bir basketbol sahası için bazı kurallar koymuştur. Uluslararası basketbol sahası, 50 feet × 94 feet boyutlarında kapalı, dikdörtgen bir korttur fakat okullardaki salonlar daha küçük olabilmektedir. Salon her takım için birer tane olmak üzere iki simetrik yarıya bölünmüştür. Sahada çeşitli işaretler boyanmıştır. Merkezde bir daire bulunmaktadır, serbest atış yarı daireler, kısıtlı alanlar ve salonun her iki tarafında üç nokta çizgileri ve potanın hemen altında yarı dairesel alan işaretleri bulunmaktadır.
Takım büyüklüğü ise her takımda on iki oyuncu bulunmaktadır. Her takımın bir koçu ve bir yardımcı koçu yanında ayrıca her takımın farklı sorumlulukları olan beşten az oyuncu olmayan bir grubu olabilmektedir. Bu grup içerinde genellikle yönetici, doktor, fizyo terapist, istatistikçi ve tercüman bulunmaktadır. Bir takımdan beş oyuncu sahada oynayabilmekte ve oyun sırasında belirlenen kurallar çerçevesinde oyuncu değişikliği yapılabilmektedir. Bu değişiklik maç anında oyun durduğunda ya da devre arasında hakemin onayıyla yapılmaktadır.
Basketbol Nasıl Oynanır?
Oyuna başlamak için top havaya atılmaktadır, oyunculardan biri takım arkadaşına göndermektedir. Topu korumak ve basket atmak için top karşı takımdan alınmaya çalışılır ve takım arkadaşları arasından geçer. Her takım, rakibin sahasında basket atmaya çalışırken kendi tarafındaki golleri korumaya çalışmaktadır. Bir oyuncu faul yaptığında, diğer takım serbest atış yapma veya topa giriş şansı bulmaktadır. Her gol iki puan ve her serbest atış bir puandır. Böylelikle yüksek puanı alan takım oyunu kazanmaktadır. Uluslararası sporda, her oyun dört 10 dakikalık süreye ayrılmaktadır ancak, takımlar arasında bir beraberlik varsa, 5 dakikalık fazladan bir süre boyunca oynanmaktadır.
İlk periyottan sonra ve üçüncü periyottan sonra oyuncular 2 dakikalık bir ara vermektedirler. İkinci periyottan sonra oyuncular 15 dakikalık bir ara ve pota değişikliği olmaktadır. Bir aradan sonra, topu tutan son oyuncu topu atar ve bir sonraki periyodu başlatmaktadır. Faul yapılırsa oyun süresi uzayabilmektedir ve bu gibi durumlarda, zaman aşımına rağmen serbest atış yapılmaktadır. Eğer bir oyuncu zaman geçmeden topu atarsa, ancak zamanlayıcı kalktıktan sonra top potadan aşağı düşerse, hedef hala dikkate alınmaktadır.
Oyunun Kuralları
Basketbol on üç kuralla çıkarılmış olsa da, bazı kurallar değiştirilmiştir, oyuncuların daha hızlı oynamasına ve oyunu izleyiciler için daha ilginç hale getirmesine yardımcı olmak için birçok kural eklenmiştir. Uzun boylu oyuncuların yükseklik avantajını en aza indirmek için bazı kurallar getirilmiştir. Oyunun farklı yerlerde birçok çeşidi bulunmaktadır ve bu dallar, oyun kurallarını formüle eden yönetim organlarına sahiptir. Basketbol oyunun bazı kuralları aşağıdaki gibidir:
Oyunu hakem yönetmektedir ve her devreden sonra saha değişimi mutlaka olmaktadır. Ayrıca konuk takımın saha seçme avantajı bulunmaktadır.
Basketbol maçlarında sahanın orta çizgisinde her takımdan bir oyuncu gelerek hava atışında yükselen topun kendi takım arkadaşlarına çelmeye çalışmasıyla oyun başlamaktadır. 
Oyun dörder periyotluk bölümlerden oluşmaktadır ve her periyot 10 dakikadır.
4 periyot arasında 15 dakikalık devre olmaktadır yani 2. periyot ile 3. periyot arasındadır.
Topa sahip olan takım 8 saniye içinde kendi yarı sahasını geçmek zorundadır ve topa hücum ederken 24 saniye sahip olabilmektedir. Bu sürenin doğru kullanılmadığı durumlarda top karşı takıma geçmektedir.
Basketbol takım oyunudur ve 5 kişiden oluşmaktadır ve bunlar: 2 tane forward, 2 tane guard ve 1 tane posttur.
Oyun esnasında oyuncular pas atma, şut atma ve top sürme yetkileri bulunmaktadır fakat oyuncular topu eline alıp durmaları doğru değildir yani takım arkadaşlarına şut ile atış yapmalıdır.
Profesyonel basketbol maçlarında 1 başhakem ve 1 yardımcı hakem bulunmaktadır.
Basketbol maçlarında 54 faul yapmış bir oyuncu oyundan çıkmaktadır ve maça bir daha girememektedir. Bir takımın toplam olarak 4 tane takım faulü olduysa karşı takım serbest atış hakkı kazanmaktadır.
Potaya atılan sayılar 3 sayı çizgisinden ise haneye 3 sayı, 2 sayılık bölümden ise haneye 2 sayı yazılmaktadır.
Oyuncuların kural dışı hareketlerinden dolayı oluşan serbest atışlarda top çemberden geçtiğinde 1 sayı yazılmaktadır.
Maç esnasında oyuncuların yaptığı faullerin sonuçları farklı olabilmektedir. Bununla birlikte sporcunun faulü nerede ve nasıl yaptığı oldukça önemlidir.
Bir takım veya oyuncu belirtilen kurallardan herhangi birini ihlal ederse, takım topu kaybetmektedir ve top rakip takıma verilmektedir. Rakip takım onu saha kenarından atmaktadır ve buna topu oyuna sokma denmektedir. Kadınlar için kurallar, oyuncuların zorluğunu azaltmak için biraz değiştirilmiştir. Ayrıca kadınlar için basketbolu tanıtan Clara Baer, 1895 yılında kadın oyuncular için bir dizi kural yayınlamıştır.
Basketbol, takım halinde oynanan bir oyundur, elle ve topla oynanmakta ve her bir takımda beş kişi bulunmaktadır. Oyunun amacı ise 3,05 metre yükseklikte olan potadan topun basket atılmasıdır. Zaman geçtikçe gelişen bir spor dalı haline gelmiş ve günümüzde ise profesyonel olarak oynanan spor dalıdır.
Kaynakça:
https://www.realbuzz.com/articles-interests/sports-activities/article/top-10-tips-for-starting-out-in-basketball/
https://www.nba.com/magic/How-to-Play-Basketball
https://www.rulesofsport.com/sports/basketball.html
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu
Basketbol sadece oyun değil, aynı zamanda da bir yaşam tarzı. Uzun yıllardır basketbolla ilgilenmeme rağmen bilmediğim birçok yeni bilgi öğrendim.