Son yıllarda, büyüme bozuklukları alanı, fetüslerin, yeni doğanların, çocukluk ve yetişkinlerin sağlığı ve gelişimi üzerindeki zararlı potansiyelinin daha belirleyici işaretlerle birlikte daha da gelişmiştir. Kısaca, büyüme hormonu eksikliği (GHD) ve fetal büyüme kısıtlaması (intrauterin büyüme kısıtlaması (IUGR)) dahil olmak üzere büyüme bozuklukları üzerine etkileri kapsamaktadır. Bu hormonların daha sonra farklı biyolojik sistemler üzerindeki etkilerini bilmek bu hastalıkların yönetilebilmesi açısından değerli bilgiler sunar.
GHD’nin Zararlı Etkileri
GH ve insülin-büyüme faktörü-1’in (IGF-1) sayısız etkisi, bebeklerin, bireyin sağlığı ve gelişiminde önemli bir rol oynar. Gelişim sırasında bu eksendeki / GHD’deki bozukluk, kilo bozukluğu ve gelişimsel bozulma gibi çeşitli komplikasyonlara neden olur. Sistemik bir BHE, postnatal erken dönemde aşırı duyarlılığa (mekanik ve termal) neden olabilir. Ayrıca, GHD kemiklerdeki mineralleri azaltabilir ve yetişkinlerde kemik kırılma riskini artırabilir. GHD’nin zararlı eylemleri, hipopituitarizmin varlığında pekiştirilir.
GHD ve Karaciğer
Karaciğer, GH’nin eylemlerinin gerçekleştiği önemli bir organdır. Örneğin, karaciğere özgü knockout’lu farelerde kritik GH sinyal yollarının kaybı, bu hayvanların ortak bir hepatik steatoz fenotipini paylaşmasına yol açar, bu da GH’nin hepatik trigliserit metabolizmasında önemli bir fizyolojik rol oynadığını gösterir. Steatoz, GH uygulamasıyla düzeltilebilen hepatik dejenerasyona yol açar. Erişkin GHD hastalarında yüksek bir karaciğer disfonksiyon prevalansı bildirilmiştir, GH-replasman tedavisi bu hastalarda serum karaciğer enzim konsantrasyonlarını önemli ölçüde azaltmış ve yağlı karaciğerlerindeki histolojik değişiklikleri iyileştirmiştir. Çocuklarda klinik raporlar, tedavi edilmemiş GHD ile GH replasman tedavisinden sonra düzelen karaciğer steatozu arasındaki aynı ilişkiyi göstermiştir. 
GH’nin karaciğer onarımı üzerindeki bu etkileri ilginçtir, çünkü karaciğer kendi rejenerasyon faktörünü üretir. Sıçanlarda yapılan araştırmalarda ilk önce % 70 hepatektomize sıçanların serumlarında yetişkin sıçan hepatositlerinin bir mitojeni olarak tanımlanan hepatosit büyüme faktörü (HGF) üretilmiştir. Gen yıkım teknikleri, Anti-HGF antikoru veya c-Met kullanan hayvan çalışmalarında HGF’nin hem endokrin hem de parakrin etkilerinin sırasıyla % 70 hepatektomiden sonra karaciğer büyümesinde ve hepatitten iyileşmede rol oynadığını ortaya çıkarmıştır. Karaciğer üretimine ve güçlü karaciğer rejeneratif özelliklerine rağmen, hipofizektomili sıçanlarda, hepatik HGF gen ekspresyonunun ve DNA sentezinin kısmi hepatektomiye yanıtlarının GH ile tedavi ile hızlandığı bulunmuştur. GH’nin HGF’nin transkripsiyonunu uyardığı veya kolaylaştırdığı bilinmemektedir, ancak GH’nin kısmi hepatektomiye tabi tutulan hipofizektomili sıçanların karaciğerinde eksprese edildiğini, bu GH’nin doğrudan veya HGF indüksiyonu yoluyla hepatik rejenerasyonu teşvik ettiği bulunmuştur.
Bu çalışmada, RsaI kısıtlama enzimi ile elde edilen ürünlerin analizi, hepatik GH’nin, hipofiz sıçan GH’sinden elde edilen bantlarla aynı, beklenen moleküler ağırlık pozisyonunda iki banda orijin verdiğini göstermiştir. Bu verilerden, bu organda önemli metabolik işlevler oynamanın yanı sıra, karaciğerin yüksek derecede yenilenme kabiliyetine katkıda bulunan veya bunu belirleyen hepatik bir GH ekspresyonu olduğu açıktır. GHD hastalarında testis durumunda önerildiği gibi, tedavi edilmemiş GHD insanlarda hepatik GH ekspresyonunun var olup olmadığını araştırılmalıdır. Her durumda, GH-replasman tedavisi, alkolik olmayan karaciğer steatozunda ve belki de diğer karaciğer hastalıklarında önemli bir onarıcı işlev görür.
Normal bir karaciğerde GH ekspresyonu vardır, ancak bu organın kendi rejenerasyon faktörü vardır. Tedavi edilmeyen GHD, alkolik olmayan karaciğer steatozuna (sağda) maruz kalabilir ve karaciğer enzimlerinin (transaminazlar) plazma seviyelerinde artış gösterir. GH tedavisi hasarlı karaciğeri kurtarır ve plazma karaciğer enzimleri normal seviyelere geri döner. Tedavi edilmeyen GHD hastaları, GH ve HGF’nin karaciğer ekspresyonuna rağmen sağlıklı bir karaciğeri kurtaramazlar, ancak GH tedavisi hasarlı karaciğerin rejenerasyonuna yol açar. Ve bu rejenerasyonun GH uygulaması, HGF’nin hepatik ekspresyonu veya GH’nin karaciğer üzerindeki doğrudan etkisinden kaynaklanıyor olabilir.
GHD ve Yağ Dokusu
GH, lipolitik bir hormon olarak tanımlanır. Tedavi edilmeyen BHH’li çocuklar ve yetişkinler genellikle yağ kütlesinde, tercihen viseral yağda bir artış gösterirler. Bu GH’nin, lipoliz üzerinde anahtar rol oynayan bir enzim olan hormona duyarlı lipazın aktivitesini artırarak ve insülinin hormon üzerindeki inhibe edici etkisini azaltarak yağ dokusunda lipit depolanmasını inhibe ettiği gerçeğine atfedilmiştir. Hassas lipaz aktivitesi, adiponektin gibi belirli adipokinlerin salgılanmasındaki pozitif değişikliklere rağmen, GHD durumlarında artan adipozite aracıları olarak da ileri sürülmüştür. Yağ dokusu, otokrin, parakrin ve endokrin etkileri uygulayan çeşitli hormonlar ve sitokinler üreten endokrin bir organdır. Bu hormonlardan ikisi, leptin ve adiponektin, organizmada çok önemli roller oynar. Örneğin leptin, gıda alımına yanıt olarak adipositlerden salınan tokluk hormonudur ve toplam yağ kütlesi ile ilişkilidir.
Hipotalamusun kavisli çekirdeğindeki reseptörlerine etki eden işlevi, besin alımını azaltmak ve enerji tüketimini artırmakla ilgilidir. Tersine, adiponektin yağ kütlesi ile negatif ilişkilidir ve insülin duyarlılaştırıcı bir hormon olarak işlev görür. GH’nin yağ dokusu üzerindeki etkilerinin leptin ve adiponektin sekresyonu açısından farklı olması beklenmekle birlikte, aslında bu etkilerin her iki hormonun da adipositlerden salınmasıyla negatif ilişkili olduğu görülmüştür. Örneğin, Laron sendromunda, uzun süreli IGF-I tedavisi sırasında değişmeyen belirgin bir obezite ve adiponektin hipersekresyonu vardır. Her durumda, genellikle GH tedavisi, hipofiz BHH’li çocuklarda ve yetişkinlerde var olan artan yağ oranını geri döndürür, bu nedenle BHE ile artan yağ kütlesi arasındaki ilişkiyi doğrulamaktadır.
GH’nin yağ dokusu üzerindeki etkilerine ek olarak on yayınlar, beyni enerji eksikliği konusunda uyaran ve minimum enerji birikimini korumak için uyarlanabilir yanıtları tetikleyen bir açlık sinyali olarak da görev yaptığını açıklamaktadır. Bu mekanizma, hipotalamik agouti ile ilişkili protein nöronlarını (AgRP) aktive ederek merkezi düzeyde gerçekleşir. GH’nin yağ kütlesi üzerindeki etkileri ve adiposit zarında GHR vardır. Endokrin GH ile etkileşime girdikten sonra, lipazın (mavi ok) aktivitesi artarak lipolizin artmasına neden olur. Ek olarak, GH-GHR etkileşimleri, insülin tarafından indüklenen lipaz aktivitesinin inhibisyonuna yol açar. 
Bu insülin inhibe edici lipaz aktivitesi, adipositler tarafından salgılanan ve yağ kütlesinin artmasından sorumlu bir hormon olan adiponektin tarafından geliştirilmiştir. Tedavi edilmeyen GHD hastalarında aşırı adiponektin salgılanması vardır. Bu hastaların aşırı yağ kütlesi göstermesinin nedeni budur. Ek olarak, GH, AgRP’yi ifade eden hipotalamik nöronlar üzerinde hareket eder ve beyni enerji eksikliği konusunda uyarmak için üretimini uyarır. Diğer faktörlerin yanı sıra, GH salgılanması ergenlik döneminden itibaren aşamalı olarak azaldığından, genellikle yaşlandıkça gözlenen vücut yağındaki artışın, GH’nin yetersiz veya yetersiz salgılanmasıyla ilişkili olması muhtemeldir.
GHD ve GH’nin Diğer Etkileri
GH’nin iyi bilinen metabolik etkilerine ve hormonun vücudun hemen hemen tüm organları ve dokuları üzerindeki etkilerine ek olarak, daha önce gözden geçirilmiş, tedavi görmemiş GHD hastaları başka bazı değişiklikler de sergilemektedir. Örneğin, kan basıncı GHD’li çocuklarda ve yetişkinlerde normal kontrollere göre daha yüksektir. Bu özellikle sistolik kan basıncını etkiler dahası, GHD artan obezite ile ilişkili olduğundan, her iki faktör de gelecekteki kardiyovasküler etkilenme riskinin artmasına katkıda bulunur. Yaşam kalitesi ve psikososyal davranış, BHE’li çocuklarda ve yetişkinlerde etkilenir, genellikle depresyon, yorgunluk ve daha az fiziksel aktiviteden muzdarip 
olmaya daha yatkındırlar ve bunların tümü GH tedavisinden sonra iyileşir.
GH ayrıca, gelişimsel inflamasyon sırasında neonatal aşırı duyarlılığın ve ağrı ile ilgili davranışların anahtar bir modülatörüdür. GHR’nin silinmiş olduğu sıçanlarda, farklı uyaranlara karşı davranışsal ve afferent hipersensitivitenin, özellikle erken gelişim aşamalarında olduğu bulunmuştur. Bu, araştırmacılar GH tedavisinin pediatrik ağrı için terapötik bir silah olabileceğini varsaymalarına yol açmıştır. GH’nin beyin seviyesindeki etkileri ile ilgili olarak, yakın zamanda, GHD’nin temel olarak BHH çocuklarında var olan davranışsal problemlere katkıda bulunabilecek somatosensoriyel, somatik motor ve serebellum ağlarını içeren beyin ağını etkilediği gösterilmiştir.
Kaynakça:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2563724/
https://www.gosh.nhs.uk/conditions-and-treatments/conditions-we-treat/growth-hormone-deficiency/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu