B-12 Vitamini vücudun düzgün çalışmasını sağlayan temel bir besindir ve bu vitamin eksikliğinin belirtileri yorgunluk, düşük ruh hali ve sinir problemleridir. Vücut B-12 vitamini oluşturmamaktadır, bu yüzden kişiler bu besinleri diyetlerinden almalıdırlar. DNA ve kırmızı kan hücreleri üretmek için çok önemlidir ve sinir sistemini desteklemeye yardımcı olmaktadır. B-12 Vitamini, kan hücrelerinin üretiminde hayati rol oynamaktadır. B-12 vitamin eksikliği belirtilerinin birçoğu, sağlıklı kan hücrelerinin bulunmamasına neden olduğu için ortaya çıkmaktadır. Vücudun etrafından oksijen alması ve organları sağlıklı tutması için bol miktarda bu hücreye ihtiyaç duymaktadır. Bununla birlikte B-12 vitamini eksikliği hem fiziksel hem de psikolojik sorunlara neden olmaktadır.
B-12 Vitamini eksikliği, kişilerin yüzde 1,5 ila 15,0’ını etkilemektedir. Bu eksiklik, kişinin zihinsel ve fiziksel sağlığını etkileyen çok çeşitli belirtilere neden olmaktadır. Vücut, B-12 vitaminini depolayamaz, bu nedenle düzenli olarak içeren yiyecekleri tüketmek önemlidir. Yetişkinler günde 2,4 mikrogram (mcg) B-12 vitaminine ihtiyaç duymaktadır. B-12 Vitamini, suda çözünebilir ve hayvansal gıdalarda bulunan bir vitamindir. Hayvansal gıdalara örnekler aşağıdaki gibidir:
• Kırmızı et
• Kümes hayvanları
• Yumurta
• Mandıra
• Balık
Eğer kişi hayvansal ürünler yemezse, diyetlerine vejeteryan ve vegan B-12 vitamini kaynakları eklemeleri gerekmektedir. Bunlara müstahkem tahıllar, bitki sütleri, ekmek ve beslenme mayası dâhildir. B-12 vitamini eksikliği, diğer beslenme eksiklikleri ve sağlık koşulları ile birçok semptomu paylaştığı için, kişilerin bunu fark edememesi veya tanı koyamaması mümkündür. Ayrıca tüm işaretlerin farkında olmak, kişilerin eksikliği tanımlamasına ve tedavi aramasına yardımcı olmaktadır. B-12 vitamini eksikliğinin başlıca nedenleri aşağıdaki gibidir:
Ellerde veya Ayaklarda Karıncalanma
B-12 Vitamini eksikliği, ellerde veya ayaklarda karıncalanmaya neden olmaktadır. Bu belirti, vitaminin sinir sisteminde çok önemli bir rol oynaması nedeniyle oluşmaktadır ve yokluğu kişilerin sinir iletimi problemleri veya sinir hasarı geliştirmelerine neden olmaktadır. Sinir sisteminde, B-12 vitamini, miyelin adı verilen bir madde üretmeye yardımcı olmaktadır. Miyelin, sinirleri koruyan ve duyularını iletmelerine yardımcı olan koruyucu bir kaplamadır. B-12 vitamini eksikliği olan kişiler sinirlerini kaplayacak kadar miyelin üretemezler ve bu kaplama olmadan, sinirler zarar görmektedir. Periferik sinir denilen el ve ayaklardaki sinirlerde problemler daha yaygındır. Periferik sinir hasarı, vücudun bu kısımlarında karıncalanmaya neden olmaktadır.
Yürüme Sorunu
Zamanla, B-12 vitamin eksikliğinden kaynaklanan periferik sinir hasarı hareket sorunlarına neden olmaktadır. Ayak ve uzuvlardaki uyuşukluk, kişinin desteksiz olarak yürümesini zorlaştırmaktadır. Ayrıca kas zayıflığı ve azalan refleksler de yaşanmaktadır.
Soluk Cilt
Sarılık olarak adlandırılan soluk veya sarı cilt, B-12 vitamini eksikliğinin belirtisi olmaktadır. Sarılık, kişinin vücudu yeterince kırmızı kan hücresi üretemediğinde gelişmektedir. Derinin altında dolaşan kırmızı kan hücreleri normal rengini sağlar. Bu hücrelerin yeterince olmamasından dolayı, cilt soluk görünmektedir. Çünkü B-12 Vitamini kırmızı kan hücrelerinin yapımında rol oynar. Bu vitaminin eksikliği, sarılık ile ilişkisi olan kırmızı kan hücrelerinin veya megaloblastik aneminin eksikliğine neden olmaktadır. Ayrıca bu tip anemi vücudun daha çabuk parçalandığı kırmızı kan hücrelerini de zayıflatmaktadır ve karaciğer kırmızı kan hücrelerini parçaladığında bilirubini serbest bırakır. Bilirubin, cildin sarılık özelliği olan sarımsı tonunu veren kahverengimsi bir maddedir.
Yorgunluk
B-12 vitamin eksikliğine bağlı megaloblastik anemi, kişinin yorgun hissetmesine neden olmaktadır. Kişi vücudun etrafında oksijen taşımak için yeterli kırmızı kan hücresi olmadığından dolayı kendini aşırı yorgun hissedebilmektedir.
Hızlı Kalp Atış Hızı
Hızlı kalp atış hızı B-12 vitamini eksikliğinin bir belirtisidir. Vücuttaki azalmış kırmızı kan hücrelerinin sayısının artması için kalp daha hızlı atmaktadır. Anemi, vücuda daha yüksek miktarda kan akıtmak ve daha hızlı üretmek için kalbe baskı uygular. Bu tepki, vücudun yeterli miktarda oksijenin tüm vücut sistemlerinde dolaşmasını ve tüm organlara ulaşmasını sağlamaya çalışmanın yoludur.
Nefes Darlığı
B-12 vitamin eksikliğinden kaynaklanan anemi, kişinin nefes darlığı hissetmesine neden olmaktadır. Bunu kırmızı kan hücrelerinin eksikliği ve hızlı bir kalp atışı ile ilişkilendirmek mümkündür. Nefes almakta güçlük çeken herkes derhal doktora görünmelidir.
Ağız Ağrısı
B-12 Vitamini ağız sağlığını etkilemektedir. Sonuç olarak, B-12 vitamini eksikliği, ağız sorunlarına neden olmaktadır. Bu sorunlar aşağıdaki gibidir:
• Şişmiş, pürüzsüz, kırmızı bir dile neden olan glossitis
• Ağız ülseri
• Ağızda yanma hissi
Ayrıca bu semptomlar, B-12 vitamin eksikliğinin, kırmızı kan hücresi üretiminde azalmaya neden olması ve böylece dile daha az oksijene ulaşmasıyla sonuçlanmaktadır.
Düşünme ya da Akıl Yürütme Sorunları
B-12 Vitamini eksikliği, doktorların bilişsel bozulma olarak adlandırdığı düşünce problemlerine neden olmaktadır. Bu sorunlar arasında düşünme zorluğu veya muhakeme ve hafıza kaybı sayılmaktadır. Yapılan bir çalışmaya göre, düşük B-12 seviyeleri Alzheimer hastalığı, vasküler demans ve Parkinson hastalığı riskinde artışla ilişkilendirilmiştir. Beyne ulaşan oksijen miktarının azalması, düşünme ve akıl yürütme sorunlarını ortaya çıkarmaktadır.
Sinirlilik
B-12 vitaminin eksik olması, kişinin ruh halini etkiler, potansiyel olarak sinirlilik veya depresyona neden olmaktadır. B-12 vitamini ve ruh sağlığı arasındaki bağlantı konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bir teoriye göre, B-12 vitamininin homosistein denilen bir beyin kimyasının parçalanmasına yardımcı olduğudur. Beyinde çok fazla homosistein bulunması zihinsel sağlık sorunlarına neden olmaktadır.
Bulantı, Kusma ve İshal
B-12 Vitamini eksikliği sindirim sistemini etkilemektedir. Kırmızı kan hücrelerinin olmaması, yeterli oksijenin bağırsağa ulaşmadığı anlamına gelmektedir. Buradaki yetersiz oksijen, kişinin hem bulantı hissetmesine hem de hasta olmasına ve aynı zamanda ishale de neden olmaktadır.
İştah Azalması ve Kilo Kaybı
Bulantı gibi sindirim sorunlarının sonucu olarak, B-12 vitamin eksikliği olan kişiler iştahlarını kaybedebilirler. İştahta azalma, uzun vadede kilo kaybına neden olmaktadır.
Nedenleri
Kişi diyetinde yeteri kadar B-12 vitamini alsa bile, bazı altta yatan sağlık koşulları bağırsakta B-12 vitamininin emilimini etkilemektedir. Bu sağlık koşulları aşağıdaki gibidir:
• Crohn hastalığı
• Çölyak hastalığı
• Atrofik gastrit
• Pernisiyöz anemi
Bazı faktörler, kişinin B-12 vitamini eksikliği yaşama olasılığını arttırmaktadır. Bu faktörler aşağıdaki gibidir:
• Yaşlanma, çünkü kişi yaşlandıkça B-12’yi daha az absorbe etmektedir
• Vejeteryan ya da vegan diyeti yemek
• Uzun süre boyunca anti-asit ilacı kullanmak
• Kilo vermek için ameliyat veya sindirim sisteminin B-12 vitaminini emilimini etkileyen diğer mide ameliyatları
Tedavi ve Korunma
Çoğu kişi yeterli miktarda B-12 vitaminini diyet kaynaklarından almaktadır. Alamayanlar için, doktorlar B-12 takviyeleri reçete etmekte veya önermektedirler. Ayrıca kişiler eczanelerden veya çevrimiçi markalar arasında B-12 takviyesi seçim yapabilirler. Çoğu multivitamin B-12 vitaminini içermektedir. Kişiler B-12 takviyelerini oral tabletler, dilaltında çözünen dilaltı tabletler veya enjeksiyonlar şeklinde alma imkanları bulunmaktadır. Doktor bu vitaminin doğru dozu konusunda tavsiye verebilmektedir. B-12 vitaminini emmede güçlük çeken kişiler, eksikliklerini gidermek için vitamin çekimlerine ihtiyaç duymaktadır. Doktor, kişilere diyet seçimlerine ve sağlıklarına bağlı olarak B-12 vitamin eksikliğini önlemenin en iyi yolunu önerebilmektedir.
Vücudun, B-12 vitaminine, kırmızı kan hücreleri yapmayı da içeren çeşitli vücut fonksiyonları için ihtiyacı duymaktadır. B-12 vitamini eksikliği, sinir problemleri, yorgunluk ve zorlukla düşünme gibi fiziksel ve psikolojik semptomlara neden olmaktadır. Çoğu kırmızı kan hücrelerinin eksikliği nedeniyle B-12 vitamin eksikliği semptomları oluşmaktadır, bu da vücudun yeterli oksijen alamadığı anlamına gelmektedir. Vücudun oksijen kaynağı, sağlığın birçok yönü için çok önemlidir. Diğer besinlerde olduğu gibi, çoğu kişi için B-12 vitaminini almanın en iyi yolu diyettedir. Kişi normal diyetinden yeterince alamazsa, takviye edilmiş gıdalar ve diğer besin takviyeleri kişiye yardımcı olabilmektedir. Çoğu durumda, doktorlar B-12 vitamin eksikliğini tedavi edebilmektedir. Bununla birlikte, uzun süreli eksikliği olan kişilerin sinir hasarı gibi uzun süreli etkileri olmaktadır. B-12 vitamini eksikliğinin belirtilerini erkenden tespit etmek ve doğru tedaviyi görmek kişinin bakış açısını iyileştirmektedir.
Kaynakça:
nih.gov
e-cnr.org
bestpractice.bmj.com
ods.od.nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu