Çaylak, günlük hayatta hepimizin sıkça kullandığı kelimelerden biridir. Çaylak dediğimizde aklımıza ilk gelen bir işte acemi olan, işin ehli olmayan kişidir. Bir kuş türü olarak düşündüğümüzde Çaylak ise; Kartalgillerden, uzun kanatlı, çengel gagalı, esmer tüylü, altmış cm. boyunda yırtıcı bir kuştur.
Çaylağın, Kara Çaylak Kızıl Çaylak ve Mısır Çaylağı gibi türleri vardır. Ülkemizde genellikle Kara Çaylak ve Kızıl Çaylak türleri görülür.
Çaylaklar, etobur hayvanlardır ve daha çok leş yiyiciliği ile tanınırlar. Açık arazilerde ve durgun su kenarlarında yaşamayı severler. Özgürlüklerine çok düşkün bir kuş türüdür. Uçmayı çok severler, çok iyi uçucular’dır. Uçarken çok tatlı ve zarif bir görünümleri vardır. Uçtukları zaman onları izleyenleri kendilerine adeta hayran bırakırlar. Çaylaklar, çok hızlı öterler ve sesleri de tiz ve çatlak bir çığlıktır. Suya fazla gereksinim duymazlar, çok az su tüketirler. Diğer kuş türlerinden eşsiz özellikleriyle ayrılırlar. Çaylaklar uyurken havada durabilirler. Hem uyuyup hem de uçabilme özelliğine sahiptirler. Bu özellik onlara yüce yaratıcı tarafından ihsan edilmiştir.
Çaylaklar ile ilgili rivayetlerden bir tanesine göre, bir çaylak yılın ilk yarısı erkek, diğer yarısı dişi olabiliyormuş. Halk arasında çaylak onurlu bir kuş olarak bilinir ve saygı duyulur. Toplumda kabul gören bir inanışa göre; çaylak, açlıktan öleceğini bilse bile yavru kuşlara asla dokunmaz, yavru kuşlara saldırıp onları korkutmazmış.
Toplumlarda kendine yer edinen Çaylak çoğunlukla şiirlerde de kendisinden bahsettirmiştir. Çaylak, divan şiirinde genellikle Zegan olarak anılır. Klasik şiirde Çaylağın olumsuz yönü üzerinde durulmuştur. Yenilgiye uğrayıp kaçan düşman askerleri de Çaylağa benzetilmiştir.
Yazar:Hamza Hatipoğlu