İnsanın vücut hücreleri 46 kromozomdan oluşurken erkek sperm hücresi ve kadın yumurta hücresi 23 kromozomlu genlerden oluşur. Erkek cinsiyetinde etkili olan kromozom genomunun yapısı 46XY olarak tanımlanırken, kadının cinsiyetini belirleyen genomun yapısı 46XX şeklinde tanımlanmaktadır. Erkek ve kadın arasındaki farklılıkların temelinde bu Y kromozomunun etkili olduğu ortaya konmuştur. Erkek ve kadın üreme hücresi olarak sperm ve yumurtada 23 kromozom bulunmaktadır. Üreme hücrelerin neslin devamlılığını sağlamak adına yeni bir birey oluşturması için başka bir üreme hücresi ile birleşerek kromozom sayısını ikiye katlaması şarttır.
İki farklı üreme hücresinin bir araya gelmesi sonucunda oluşan yeni hücrenin kromozom sayısı vücut hücreleri kromozom sayısı olan 46’dır. Cinsiyet belirleyici kromozom olarak kadın yumurta hücreleri daima “X” taşırken erkek sperm hücrelerinin yarısı “X”, diğer yarısı da “Y” kromozomu taşımaktadır. “X” kromozomu içeren kadın yumurta hücreleri, “X” ya da “Y” kromozomu içeren erkek spermlerinden sadece bir tanesi ile birleşebilmektedir. Yumurta eğer “X” kromozomu içeren bir sperm ile birleşir ise, yeni oluşacak hücrenin kromozom yapısı 46XX şeklinde olur ve bir kız çocuğu olacağı öngörülür. Ancak, yumurta “Y” kromozomunu içeren bir sperm ile birleşir ise, meydana gelen yeni hücrenin genetik yapısı 46-XY oluyor ve erkek çocuk embriyosu oluşuyor.
Dişinin yumurtasını iki tip spermden hangisinin dölleyeceği tamamen şans faktörüne bağlıdır. Erkek iki tip spermi de eşit sayıda ürettiğinden dolayı, yumurtaya ulaşan ve onu dölleyen bir spermin X ya da Y kromozomu içerme ihtimali eşit kabul edilmektedir. Yapılan bir takım araştırmalar kız ya da erkek embriyo meydana gelme oranlarında %1 ya da %2’lik farklar olabileceğini gösterse de, çocuğun erkek ya da dişi olma ihtimali genel olarak aynı kabul ediliyor. Cinsiyetin erkeklerde taşınan genler tarafından belirlenmesi bütün hayvan türlerinde geçerli değildir. Kuş ve kelebekler spermlerinde kromozom bakımından benzer özellikler var fakat iki farklı tipte kromozomları taşıyan hücreler dişi yumurtasındadır. Bu nedenle, yavruların cinsiyeti bu tip hayvanlarda dişi tarafından belirleniyor.
Kaynakça:
http://www.who.int/genomics/gender/en/index1.html
Yazar: Taner Tunç