Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Çölleşme Nedir ve Çölleşme Nerelerde Olur?

0 657

Çölleşme, bir tür arazi bozulmasıdır ve kurak alanlar giderek daha kurak veya çöl gibi hale geldiğinde ortaya çıkar. Çölleşme, su kıtlığı olan bu bölgelerin mutlaka çöl iklimlerine dönüşeceği anlamına gelmez, sadece toprakların doğal üretkenliğinin kaybolduğu, yüzey ve yeraltı su kaynaklarının azaldığı anlamına da gelir. Klimatolojik bir çölün oluşabilmesi için bir yerin yıllık olarak aldığı yağmur veya karın tamamını buharlaştırması gerekir. Kurak alanlar aldıkları yağışın %65’inden fazlasını buharlaştırmamalıdır, elbette çölleşme şiddetli ve kalıcı ise, bir bölgenin iklimini etkileyebilir. Çölleşme yeterince erken ele alınırsa ve hafifse, tersine çevrilebilir, ancak topraklar bir kez ciddi şekilde çölleştiğinde, onları eski haline getirmek son derece zor ve maliyetli bir iştir.
Çölleşme önemli bir küresel çevre sorunudur, ancak geniş çapta tartışılmamaktadır. Bunun olası bir nedeni, çöl kelimesinin dünyanın ve risk altındaki nüfusların bölgelerini yanlış temsil etmesidir. Ancak, Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli’ne (IPCC) göre, kurak alanlar Dünya’nın kara alanının yaklaşık %46’sını ve Amerika Birleşik Devletleri’nin %40 kadarını kaplamaktadır. Teorik olarak bu, dünyanın kabaca yarısının ve ulusun yarısının yalnızca çölleşmeye değil, aynı zamanda olumsuz etkilerine de duyarlı olduğu anlamına gelir. Çorak toprak, bitki örtüsü kaybı, yaban hayatın kaybı ve kısacası çölleşme biyoçeşitlilik(Dünyada ki yaşamın çeşitliliği)azalması bu sonuçlardan sadece bazılarıdır.

Çölleşmeye Ne Sebep Olur?

Çölleşme Nedir ve Çölleşme Nerelerde Olur?Çölleşme, kuraklık ve orman yangınları gibi doğal olayların yanı sıra kötü arazi yönetimi ve küresel ısınma gibi insan faaliyetlerinden de kaynaklanmaktadır. Çölleşmeye neden olan unsurlar aşağıdaki gibidir:
Ormansızlaşma
Ağaçlar ve diğer bitki örtüsü, ormansızlaşma olarak bilinen bir eylem olan ormanlardan ve ormanlık alanlardan kalıcı olarak yok olduğunda, çıplak kalan arazi çok daha sıcak ve daha kuru hale gelebilir. Bunun nedeni, bitki örtüsü olmadan evapotranspirasyonun (bitki yapraklarından havaya nemi taşıyan ve aynı zamanda çevredeki havayı soğutan bir süreç) artık gerçekleşmemesidir. Ağaçları kaldırmak, toprağı birbirine bağlayan kökleri de yok eder ve bu nedenle toprak, yağmurlar ve rüzgârlar tarafından yıkanma veya savrulma riski altındadır.
Toprak erozyonu
Tüm toprak türleri aşınır ya da uzağında humus (yüzeye en yakın uzanan ve bitkileri için gerekli besinleri içeren bir tabaka halinde) ile kaplanır, toz ve kum yüksek infertil karışım geride bırakarak uzaklaştırılır. Kum sadece daha az verimli olmakla kalmaz, aynı zamanda daha büyük, daha iri taneleri nedeniyle diğer toprak türleri kadar su tutmaz ve bu nedenle nem kaybını artırır.
Ormanların ve otlakların tarım arazisine dönüştürülmesi, toprak erozyonunun en büyük kaynaklarından biridir. Küresel olarak, toprak bozunma oranları, toprak oluşumundan daha yüksek olmaya devam etmektedir.
Hayvanların aşırı otlatılması
Aşırı otlatma da çölleşmeye yol açabilir ve hayvanlar sürekli olarak aynı meradan beslenirlerse, tükettikleri ot ve çalılara büyümeye devam etmeleri için yeterli zaman verilmez. Hayvanlar bazen bitkileri köklerine kadar yedikleri, ayrıca fidan ve tohumlarla beslendikleri için bitkiler tamamen büyümeyi durdurabilir. Bu, toprağın elementlere maruz kaldığı, nem kaybı ve erozyona karşı savunmasız kaldığı geniş, açık alanlar ile sonuçlanır.
Kötü tarım uygulamaları
Aşırı ekim (tek bir arazi parçası üzerinde aşırı tarım) ve monokrom (aynı arazide her yıl tek bir ürün yetiştirme) gibi kötü tarım uygulamaları, toprak besinlerinin yenilenmesi için yeterli zamana izin vermeyerek toprak sağlığına zarar verebilir. Aşırı işleme (toprağı çok sık veya çok derin karıştırmak), toprağı sıkıştırarak ve çok hızlı kurutarak toprağı bozabilir.
ABD tarihindeki en büyük çölleşme olaylarından biri olan 1930’lu yıllarda ki Dust Bowl, Great Plains bölgesindeki bu tür kötü tarım uygulamaları tarafından tetiklenmiş ve ayrıca yaşam koşulları bir dizi kuraklık tarafından daha da kötüleşmiştir.
Kuraklık
Kuraklık, uzun süreli (aylar ila yıllar) az yağmur veya kar, su kıtlığı yaratarak ve erozyona katkıda bulunarak çölleşmeyi tetikleyebilir. Bitkiler susuzluktan öldükçe toprak çıplak kalır ve rüzgârla daha kolay aşınır. Yağış geri döndüğünde, toprak da su tarafından daha kolay aşınmasına yol açar.
Orman yangınlarıÇölleşme Nedir ve Çölleşme Nerelerde Olur?
Büyük orman yangınları, bitki yaşamını öldürerek çölleşmeye neden olabilir. Buda toprak nemini azaltan ve erozyona karşı hassasiyetini artıran kavurucu toprağı ve yanmış araziler yeniden tohumlandığında ortaya çıkan yerli olmayan bitkilerin istilasına izin vererek gerçekleşir. ABD Orman Servisi’ne göre, biyoçeşitliliği önemli ölçüde azaltan istilacı bitkiler, yanmış arazilerde yanmamış arazilere göre 10 kat daha fazladır.
İklim değişikliği
Dünyanın küresel ortalama hava sıcaklığı, sanayi öncesi zamanlardan bu yana yaklaşık 2 Fahrenhayt derece ısınmıştır. Ancak okyanuslar veya atmosferdekinden daha hızlı ısınan kara sıcaklığı, aslında 3 derece Fahrenheit kadardır. Bu toprak ısınması çeşitli şekillerde çölleşmeye katkıda bulunur. Birincisi, bitki örtüsünde ısı stresine neden olur ve küresel ısınma, kuraklık ve sel gibi erozyona katkıda bulunan aşırı hava olaylarını da kötüleştirir. Daha sıcak bir iklim, topraklardaki organik maddelerin ayrışmasını da hızlandırır ve onları besin açısından yetersiz hale getirir.

Çölleşme Nerede Gerçekleşir?

Çölleşme noktaları arasında Kuzey Afrika, Güneydoğu Asya (Orta Doğu, Hindistan ve Çin dahil), Avustralya ve Latin Amerika (Orta ve Güney Amerika artı Meksika) bulunur. Bunlar arasında Afrika ve Asya, topraklarının büyük çoğunluğunun kurak olması nedeniyle en büyük tehditle karşı karşıyadır. Aslında Nature dergisinde yayınlanan bir rapora göre, bu iki kıta dünyadaki kurak alanların yaklaşık %60’ını oluşturmaktadır. Ayrıca Batı Amerika Birleşik Devletleri, özellikle Güneybatı da çölleşmeye karşı oldukça savunmasızdır.
Afrika
Topraklarının %65’i kurak alan olarak kabul edildiğinden, Afrika’nın çölleşmeden en çok etkilenen kıta olması şaşırtıcı değildir. Dünya Kaynakları Enstitüsü’ne göre, Afrika’daki çölleşme o kadar aşırı ki, kıta 2025 yılına kadar nüfusunun dörtte birinden fazlasını besleyemeyez hala gelecektir. Kuzeydeki kurak Sahra çölü ile güneydeki Sudan savanlarının kuşağı arasındaki geçiş bölgesi olan Sahel, kıtanın en bozulmuş bölgelerinden biridir. Hem Sahel hem de Güney Afrika, şiddetli kuraklık koşullarına eğilimlidir ve kıtadaki çölleşmenin diğer nedenleri arasında iklim değişikliği ve geçimlik tarım yer almaktadır.
Asya
Hindistan’ın neredeyse dörtte biri, büyük ölçüde musonlardan kaynaklanan su erozyonu, kentleşme, aşırı otlatmadan kaynaklanan bitki örtüsü kaybı ve rüzgar erozyonu nedeniyle çölleşme yaşanmaktadır. Tarım, Hindistan’ın gayri safi yurtiçi hasılasına (GSYİH) çok önemli bir katkıda bulunduğundan, bu toprak verimliliği kaybı ülkeye 2014-15 GSYİH’sının %2’sine mal olmuştur.
Arap Yarımadası’ndaki toprakların yüzde doksanı kurak, yarı kurak ve kuru yarı nemli iklimlerde yer alır ve bu nedenle çölleşme riski altındadır. Petrol gelirleri sayesinde dünyadaki en yüksek yıllık nüfus artış oranlarından birine sahip olan Yarımada’nın nüfus artışı, zaten su kıtlığı olan bir bölgede gıda ve su talebini artırarak arazi bozulmasını hızlandırmıştır. Koyun ve keçilerin aşırı otlatma ve arazi araçları tarafından toprağın sıkışması (suyun topraktan süzülmesini daha az yapar ve böylece bitki örtüsünü yok eder) en ciddi şekilde etkilenen İsrail, Ürdün, Irak, Kuveyt ve Suriye gibi bazı Arap ülkelerinde çölleşme sürecini hızlandırmaktadır.
Çölleşme Nedir ve Çölleşme Nerelerde Olur?Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre, Çin’de çölleşme ülkenin kara alanının yaklaşık %30’unu kapsıyor ve çölleşmenin neden olduğu ekonomik kayıpların yılda 6,8 milyar ABD doları olduğu tahmin edilmektedir. Kuzey Çin, özellikle Loess Platosu yakınlarındaki bölgeler, özellikle savunmasızdır ve buradaki çölleşme, büyük ölçüde rüzgâr erozyonu veya su erozyonu tarafından yönlendirilmektedir.
Avustralya
Avustralya’nın çölleşmesi, çok yıllık otlarının ve çalılarının kaybıyla kendini belli ediyor. Kuraklık ve erozyon, kurak bölgelerinin genişlemesinden sorumlu ana faktörlerdir. Toprak tuzluluğu, toprak toksisitesini artıran ve bitkilerin suyunu çalan toprakta tuz birikimi aynı zamanda Batı Avustralya’daki önemli bir arazi bozulması biçimidir.
Latin Amerika
Latin Amerika genelinde, arazi bozulmasının ana nedenleri arasında ormansızlaşma, tarımsal kimyasalların aşırı kullanımı ve aşırı otlatma yer alır. Biotropica dergisindeki bir araştırmaya göre, ormansızlaşmanın %80’i sadece Brezilya, Arjantin, Paraguay ve Bolivydört ülkelerinde meydana gelmektedir. İklim değişikliği, göç ve güvenlik raporu, çölleşmenin her yıl 400 mil kare Meksika tarım arazisini talep ettiğini ve tahmini 80.000 çiftçinin çevre göçmeni olmasına yol açtığını tahmin edilmektedir.

Kaynakça:
carbonbrief.org/ desertification-and-the-role-of-climate-change
usgs.gov/special-topic/ dryland-ecosystems?qt-science_ center_objects
ipcc.ch/srccl/chapter
ncdc.noaa.gov/cag/global/ land_ocean/ytd/12/1880-2020

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku