Displazi, dokular veya organlar içindeki hücrelerin anormal gelişimini ifade eden geniş bir terimdir. Ve bu anormal büyüme; doku doku büyümesini veya kanser öncesi hücreleri içeren çok çeşitli koşullara yol açar. Gelişimsel displazi çocuklarda yaygındır ve iskelet dâhil vücudun birçok bölümünü etkiler. Yetişkinlerde displazi olduğunda, bu genellikle anormal hücre büyümesi (örneğin kanser öncesi bir artış) olduğu anlamına gelir. Farklı displazi türleri farklı risk faktörlerine sahiptir. Ne yazık ki, her tür displaziyi önlemek mümkün değildir, ancak bazı durumlarda bazı risk faktörlerinden kaçınmak yardımcı olur.
Yayın Displazi Türleri
Displazi, vücudun herhangi bir bölgesinde ortaya çıkar ve diğer rahatsızlıklara da eşlik edebilir. Bunun yanında yüzlerce farklı displazi türü olsa da çocuklarda ve yetişkinlerde en yaygın bazı displazi türleri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir.
Developmental displazi
Çocuklarda displazi genellikle çocuğun gelişimini etkiler ve hatta doğumdan önce bile görülür. Birçok displazi durumunda erken teşhis hızlı tedavi açısından önemlidir.
Kalça displazisi
Kalça ekleminde oluşan bir sorun bazı çocuklarda doğumdan itibaren kalça displazisi olduğu anlamına gelir. Bazı çocukların kalça displazisi veya kalçanın gelişimsel displazisi (GKD) denen bir durumu vardır ve bu durum kalçada oluşan bazı durum sorunları ifade eder. Bu sorunlar aşağıdaki gibidir:
• Kalça eklemi yanlış konumda olduğunda,
• Kalça soketi bacak kemiğini örtmek ve desteklemek için doğru yerde olmadığında,
Sonuç olara, kalça ekleminin her bölgesinde daha fazla aşınma ve yıpranmaya neden olur. Amerikan Ortopedik Cerrahlar Derneği (AAOS) göre, kalça displazine sahip çocuklar gözle görülür sorunlar oluşur ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Farklı uzunluklarda bacaklar
• Alışılmadık bir yürüyüş
• Bir tarafta daha az esneklik
Çocuklarda displazi tedavisi, kalçaya kayış takılması veya ameliyat yapılması gerekir. Yenidoğan ve 3 aydan 6 aya kadar kalçalarını yerinde tutmak için yumuşak bir kayış takılır ve bu çoğu kalça displezi sorunlarında olumlu sonuçlar verir. Bununla birlikte, bu kemer takılması işe yaramazsa, daha sıkı malzemeden yapılmış bir destek takılır. Fakat çocuğa vücut alçısı uygulanmadan önce uyluk kemiğini yavaşça yeniden konumlandırılması gerekir. Ayrıca 6 ay ile 2 yaş arasındaki bebeklerde, uyluk kemiğinin yeniden konumlandırılmasından sonra alçı gerekir ya da kemiğin yuvaya geri yerleştirilmesi için açık ameliyat yapılır.
İskelet displazisi
İskelet displazisi, kemik deformiteleri, büyüme yetersizliği ve çok kısa boy dahil olmak üzere birçok bozukluklara neden olur. Genetik bir mutasyondan kaynaklanırlar ve teşhisi genellikle doğumdan önce veya bebeklik döneminde konur.
Ektodermal displazi
Ektoderma displazileri tırnakları, saçı, cildi ve ter bezlerini etkileyen bir hastalıktır. Ektodermal displazi Ulusal Vakfı (NFED) göre, 150’den fazla ektodermal displazi tipi bulunmaktadır. Bunlardan bazıları doğumda görülür, ancak diğer tipler için doğru tanı konması yıllar alabilir. Ayrıca ektodermal displaziler kalıtsaldır ve ebeveynler genetik değişiklikleri çocuklarına aktarabilirler.
Yetişkinlerde displezi
Yetişkinlerde görülen displazi hastalığı çoğunlukla doku veya hücrelerin anormal büyümesini anlamına gelir. Bu hücreler büyümeye devam ettiklerinde tümör oluşturabilirler. Displazi vücuttaki herhangi bir sayıda dokuyu etkiler, ancak bazı formlar diğerlerinden daha yaygındır.
Servikal displazi
Anormal hücreler, ilerleyen günlerde kanserin sonraki gelişeceğinin bir işareti olabilir ve tedavisi mümkündür. Ayrıca servikal displazi, serviksin yüzeyindeki anormal hücreleri ifade eder. Bu durumda iki tipi vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Düşük dereceli servikal displazi: Bu tip yavaş ilerler ve genellikle kendi kendine iyileşir.
• Yüksek dereceli servikal displazi: Bu tip rahim ağzı kanserine yol açabilir.
Miyelodisplastik sendromlar
Miyelodisplastik sendromlar (MDS), kemik iliğinde bir tür displazi türüdür ve bazı durumlarda lösemiye neden olur. Bu anormal büyüme, kemik iliğinin normal vücut fonksiyonları için yeterince sağlıklı kan hücresi üretmediği anlamına gelir. MDS Vakfı’na göre gençleri etkiler, ancak genellikle yaşlı yetişkinlerde ve özellikle 65 yaşın üzerindeki kişilerde görülür.
Yetişkinlerde kalça displazisi
Yetişkin kalça displazisi teşhisi konan kişiler, büyük olasılıkla çocukluktan beri bu duruma sahiptirler. Uluslararası Kalça Displazi Enstitüsü tahmini göre her yıl kalça displazi nedeniyle 35.000 kalça protezi takıldığını bildirmektedir.
Displezi Nedenleri
Displazinin nedenleri karmaşıktır ve tam olarak bilinmemektedir. Ektodermal ve iskelet displazi gibi bazı türler, gelişme döneminde ki fetüsün DNA’sında bulunan mutasyonlardan kaynaklanır. Bununla birlikte, mutasyonlara neyin neden olduğu belirsizdir. Yetişkinlerdeki displazi için diyetle de bir bağlantı olabilir, ancak araştırmalar bunu doğrulamamıştır. Ayrıca belirli displazi türleri için bazı olası risk faktörleri vardır.
Kalça displazisi
Uluslararası Kalça Displazi Enstitüsü göre, bu durumun aile öyküsü olduğunda 12 kat daha fazla kalça displaziye sahip olunduğunu bildirmektedir. Bununla birlikte kalça displazisi bazı durumlarla bağlantılıdır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kadın olmak
• Bebeklerin uygunsuz kundaklanması
• Bebeğin ters doğumu,
Ayrıca bu duruma genler de bir rol oynuyor gibi görünse de, doğrudan bir neden olmayabilir. Çünkü genetik faktörler kişiyi daha duyarlı hale getirir, ancak bu kişilerde semptomlara yol açan çevresel faktörlerdir.
Servikal displazi
Servikal displazi rahim ağzı kanserine yol açar, bilim adamları buna neyin sebep olduğu tam olarak bilmeseler de araştırmaya devam etmektedirler. Ortak bir bağlantı, bir tür insan papilloma virüsünün (HPV) varlığı gibi görünmektedir ve bu, genital siğillere neden olanla aynı HPV türü değildir. Ayrıca bağışıklık sistemi de bir rol oynayabilir, ayrıca bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde servikal displazi riski daha yüksektir. Sigara içenlerden gelen servikal sıvılar, sigara dumanından yüksek konsantrasyonlarda kimyasallar içerir. 2008’de yayınlanan bir çalışmanın yazarları, bunun bu hücrelerin anormal olma riskini artırabileceğini öne sürmüşlerdir.
MDS
Radyasyon ve kemoterapi ile tedavi MDS’ye yol açar. Bu tür tedavileri alan kişiler, 10 yıla kadar MDS geliştirme riski daha yüksek olabilir.
Displezi Semptomları
Kalça displazisi semptomları geliştiren yetişkinler, çocukluktan beri fark etmeden bu sorunu yaşamış olabilirler. Displazi vücudun birçok bölgesini etkileyebilir ve görünen semptomlar dipslezi türüne bağlı olarak değişir. Semptomların doğru bir şekilde belirlenmesi, daha hızlı bir teşhis ve daha etkili bir tedavi şansı anlamına gelir. Bununla birlikte displezi türüne göre semptomlar aşağıdaki gibidir:
Servikal displazi
Servikal displazide genellikle hiçbir belirti yoktur. Oluşan genital siğiller HPV’ye belirtilerinden biridir, fakat bu, displazi ile bağlantılı olan farklı bir HPV çeşididir. Pap testi sırasında servikal displazi belirlenir ve bu, kişinin kanser olduğu anlamına gelmez, ancak gelecekte kanser geliştirme olasılığını arttırır.
Kalça displazisi
Kalça displazisinin en yaygın belirtisi kalça ağrısıdır. Ayrıca kalçada çatırtı sesi veya kasıkta aylarca süren ağrılar da neden olur.
MDS
MDS bu displezide hiçbir belirti olmayabilir, ancak rutin bir kan testi düşük alyuvar sayısı, trombosit sayısı veya beyaz kan hücresi sayısı gösterir.
Ektodermal displazi
Ektodermal displazi farklı ektodermal displazi türleri saçları, dişleri, tırnakları, cildi ve ter bezlerini farklı şekillerde etkiler. Belirtiler arasında kırılgan saçlar, anormal dişler, renksiz ayak tırnakları, kuru ve pullu cilt yer alabilir.
İskelet displazisi
İskelet displazisi cücelik, kişi kısa boy veya yavaş büyüme, alışılmadık derecede büyük bir kafa, kısa uzuvlar, eklem sertliği, kavisli kemikler ve kalabalık dişlere sahip olabilir. Diğer tipleri ise vücudu farklı şekillerde etkiler.
Dipslezi Teşhis ve Tedavisi![Displazi Türleri Nelerdir?]()
Dipslezi teşhis ve tedavisi, displazi tipine bağlı olarak değişmektedir ve bu uygulanan çoğu tedavi semptomları azaltmaya odaklanır. Dipslezi türüne göre uygulanan bazı yaygın tedaviler vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
İskelet displazisi tedavisi
İskelet displazisi tedavisinde uygulanan tedavi yöntemleri aşağıdaki gibidir:
• Büyüme hormonları
• Diş çarpıklığını iyileştirmek için diş telleri
• Omurga eğriliğini iyileştirmek için sırt desteği
• Ameliyat
Ektodermal displazi tedavisi
Ektodermal displazi tedavi seçenekleri aşağıdaki gibidir:
• Düzenli diş hijyeni uygulamak
• Cilt semptomları için topikal kremler kullanmak
• Antibakteriyel kafa derisi tedavileri uygulamak
• Kuru burun için tuzlu su spreyleri veya gözler için göz damlaları kullanmak
Servikal displazi tedavisi
Servikal displazi tedavisi için cerrahi seçenekler aşağıdaki gibidir:
• Anormal servikal dokuyu yok etmek için lazer ameliyatı
• Anormal hücreleri yok etmek için aşırı soğuk sıcaklıklar kullanan kriyokoterizasyon
• Bir doktorun servikste görünen anormal hücreleri kazımak için ince bir halka tel kullandığı döngü elektrocerrahi eksizyonu (LEEP)
Kişi, her seçeneğin doğurganlığını nasıl etkileyebileceğini ve gelecekte çocuk sahibi olmayı umuyorsa bu sorunu çözmenin yollarını bilmesinde yarar vardır.
MDS tedavisi
Kök hücre nakli, MDS için mevcut tek tedavidir. Ayrıca bu bir seçenek değilse, kişi kan nakli ve kan hücresi büyüme faktörleri gibi destekleyici yöntemlere deneyebilir.
Displazi Önleme
Bazı yaşam tarzı değişikleri önlenebilir bazı displazi türleri geliştirme olasılığını azaltabilir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Sağlıklı bir diyet ve yaşam tarzı sürdürmek
• Tütün veya sigara içmekten kaçınmak
Bunun yanında, displazi bazılarının genetik nedenlerinden dolayı bir dizi durumu kapsar. Displazi riskini azaltabilecek herhangi bir yaşam tarzı veya diğer değişiklikleri destekleyen hiçbir kanıt bulunmamaktadır.
Kaynakça:
nfed.org/index.php/about_ed/about-ectodermal-dysplasias
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2224590/
hipdysplasia.org/developmental-dysplasia-of-the-hip/causes-of-ddh/
orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/developmental-dislocation-dysplasia-of-the-hip-ddh/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu