Ruh Sağlığı ve Dissosiyatif Amnezi

Dissosiyatif amnezi, disosiyatif bozukluklar adı verilen bir grup durumdan biridir. Dissosiyatif bozukluklar, hafıza, bilinç, farkındalık, kimlik veya algı bozulmalarını içeren zihinsel hastalıklardır. Bu işlevlerden biri veya daha fazlası kesintiye uğradığında semptomlar ortaya çıkabilir. Bu semptomlar, bir kişinin sosyal, iş faaliyetleri ve ilişkileri dâhil genel işleyişine müdahale edebilir. Dissosiyatif amnezi yaşayan kişi, genellikle stresli veya travmatik bir olayla ilişkilendirilen ve önemli kişisel bilgileri hatırlayamamasına neden olan belirli bilgileri bloke ettiğinde ortaya çıkar. Bu bozuklukta, hafıza kaybının derecesi normal unutkanlığın ötesine geçer ve uzun süreli hafıza boşluklarını veya travmatik olayı içeren anıları içerir. Bu yazıda dissosiyatif amnezi , türleri ve belirtileri hakkında bilgiler bulunmaktadır.

Dissosiyatif Amnezi Nedir?

Dissosiyatif amnezi, tipik olarak sıradan unutmayla kaybolmayan önemli kişisel bilgileri hatırlayamamayı içeren bir tür disosiyatif bozukluktur. Genellikle travma veya stresten kaynaklanır ve tanı, diğer amnezi nedenleri dışlandıktan sonra geçmişe dayanır. Tedavi psikoterapidir, ayrıca bu tedavi bazen hipnozla veya ilaçla yapılan görüşmelerle birleştirilir. Dissosiyatif amnezide, kaybedilen bilgi normalde bilinçli farkındalığın bir parçası olur ve otobiyografik hafıza olarak tanımlanır. Unutulan bilgiler bilinç için erişilemez olsa da, bazen davranışları etkilemeye devam eder örneğin, asansörde tecavüze uğramış bir kadın, tecavüzü hatırlayamasa bile asansörlere binmeyi reddeder.
Dissosiyatif amnezi muhtemelen yeterince fark edilmemiştir. Küçük bir toplum çalışmasında, 12 aylık yaygınlık erkeklerde % 1; kadınlarda % 2.6 toplam % 1,8’dir. Hafıza kaybı, maruz kalınan, tanık olunan travmatik veya stresli deneyimlerden (örneğin, fiziksel veya cinsel taciz, tecavüz, savaş, soykırım, doğal afetler, sevilen birinin ölümü, ciddi mali sorunlar) veya muazzam iç çatışmalardan (örneğin, suçlu dürtüler veya eylemler, görünüşte çözülemez kişilerarası zorluklar, suçlu davranışlar) kaynaklanır. Ayrıca kadınlarda erkeklerden daha yaygındır. Disosiyatif amnezi sıklığı, savaş zamanı veya bir doğal afet sonrası gibi stresli veya travmatik dönemlerde artma eğilimindedir.

Dissosiyatif Amnezi Belirtileri

Disosiyatif amnezinin birincil semptomu, geçmiş deneyimleri veya kişisel bilgileri aniden hatırlayamamaktır. Bu bozukluğa sahip bazı kişiler de kafası karışık görünebilir, depresyon veya anksiyeteden mustarip olabilir. Nadiren, disosiyatif amneziye , füg adı verilen (Latince fugere “kaçmak” kelimesinden gelen) amaçlı seyahat veya şaşkın dolaşma eşlik eder. Disosiyatif amnezinin ana semptomu, normal unutkanlıkla tutarsız olan hafıza kaybıdır. Bununla birlikte farklı amnesi türleri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Lokalize amnezi
Lokalize amnezi, belirli bir olayı veya olayları veya belirli bir süreyi hatırlayamamayı içerir; hafızadaki bu boşluklar genellikle travma veya stresle ilgilidir. Örneğin, hastalar çocukken istismara uğradıkları ayları, yılları veya yoğun çatışmalarda geçirdikleri günleri unutabilirler. Amnezi, travmatik dönemden sonra saatler, günler veya daha uzun süre ortaya çıkmayabilir. Genellikle, dakikalardan on yıllara kadar değişebilen unutulmuş zaman periyodu açıkça sınırlandırılmıştır. Tipik olarak, hastalar bir veya daha fazla hafıza kaybı dönemi yaşarlar.
Seçici amnezi
Seçici amnezi, belirli bir süre boyunca olayların yalnızca bazılarını veya travmatik bir olayın yalnızca bir kısmını unutmayı içerir. Hastalarda hem lokalize hem de seçici amnezi olabilir.
Genelleştirilmiş amnezi
Genelleştirilmiş amnezi, hastalar yaşam geçmişlerini tanımlamayı unuturlar, örneğin, konuştukları kişiye gittiklerini, söylediklerini, deneyimlelerini, düşündüklerini ve hissettiklerini unuturlar. Bazı hastalar artık iyi öğrenilmiş becerilere erişemez ve dünya hakkında önceden bilinen bilgileri kaybedebilir. Genelleştirilmiş disosiyatif amnezi nadirdir; Savaş gazileri, cinsel saldırıya uğramış kişiler ve aşırı stres veya çatışma yaşayan kişiler arasında daha yaygındır, ayrıca başlangıç genellikle ani olur.
Sistematize amnezi
Sistematize amnezi, hastalar örneğin belirli bir kişi hakkında veya onların ailesi hakkında tüm bilgiler gibi, belirli bir kategoride bilgiyi unuturlar.
Sürekli amnezi
Sürekli amnezide kendiliğinden meydana gelir ve yeni olaylar unutulur. Çoğu hasta, hafızasında boşluklar olduğunun kısmen veya tamamen farkında değildir. Yalnızca kişisel kimlikleri kaybolduğunda veya koşullar farkına vardığında, örneğin başkaları onlara hatırlayamadıkları olayları anlattığında veya sorduğunda farkına varırlar.
Amnestik hale geldikten kısa bir süre sonra görülen hastaların kafası karışmış görünebilir. Bazıları çok sıkıntılı; diğerleri kayıtsızdır. Amnezinin farkında olmayan kişiler psikiyatrik yardım için gelirse, bunu başka nedenlerle yapabilirler. Hastalar ilişki kurma ve sürdürmede zorluk çekerler. Bazı hastalar, travma sonrası stres bozukluğunda (TSSB) olduğu gibi, geriye dönüşler rapor eder; geri dönüşler, geri dönüşlerin içeriği için hafıza kaybı ile değişebilir. Bazı hastalar, özellikle amnezilerini tetikleyen travmatik veya stresli olayların farkına vardıklarında daha sonra TSSB geliştirirler. Depresif ve fonksiyonel nörolojik semptomlar, intihar ve diğer kendine zarar verici davranışlarda olduğu gibi yaygındır. Amnezi aniden düzeldiğinde ve hastalar travmatik anılardan bunaldığında intihar davranışı riski artabilir.

Ayrışan Füg

Dissosiyatif füg, bazen disosiyatif amnezide ortaya çıkan nadir bir durumdur. Dissosiyatif füg genellikle bazı belirtiler ortaya çıktığında belli olur ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Evden uzakta ani, beklenmedik, amaçlı seyahat
• Şaşkın dolaşırken
Alışılmış kimliklerini kaybeden hastalar, ailelerini ve işlerini terk ederler. Füg saatlerden aylara, bazen daha uzun sürebilir ve bu durum kısa ise, sadece bazı işleri kaçırmış veya eve geç gelmiş gibi görünebilirler. Birkaç gün veya daha uzun sürerse, hayatlarındaki herhangi bir değişikliğin farkında olmadan evlerinden uzaklara gidebilir. Ayrıca yeni bir isim, kimlik alabilir ve yeni bir işe başlayabilirler. Pek çok füg hastası, gizli bir istek yerine getirmeyi veya özellikle katı bir vicdanı olan insanlar için ciddi sıkıntı veya utançtan kaçmanın izin verilen tek yolunu temsil ediyor gibi görünüyor. Örneğin, mali açıdan sıkıntılı bir yönetici telaşlı bir hayatını bırakarak bir çiftlik işçisi olarak yaşar.
Füg sırasında, hastalar normal görünebilir ve davranabilir veya sadece hafif kafaları karışabilir. Bununla birlikte, bu durum sona erdiğinde, hastalar aniden kendilerini yeni durumda bulduklarını, oraya nasıl geldiklerine veya ne yaptıklarına dair hiçbir anıları olmadan bildirirler. Genellikle utanç, rahatsızlık, keder veya kendilerini depresyonda hissederler. Bazıları özellikle füg sırasında ne olduğunu hatırlayamazlarsa korkarlar. Bu belirtiler onları tıbbi veya yasal makamların dikkatine sunabilir. Çoğu kişi sonunda geçmiş kimliklerini ve yaşamlarını hatırlar, ancak bu uzun bir süreç olabilir, Ayrıca çok azı sonsuza kadar geçmişleri hakkında hiçbir şey ya da neredeyse hiçbir şey hatırlamazlar.
Çoğunlukla, hastalar aniden füg öncesi kimliklerine dönünceye ve kendilerini alışılmadık koşullarda bulmaktan rahatsız olana kadar bir durum teşhis edilemez. Teşhis genellikle yolculuktan önceki koşulların, seyahatin kendisinin ve alternatif bir yaşamın kurulmasının belgelenmesine dayanarak geriye dönük olarak yapılır.

Kaynakça:
mayoclinic.org/diseases-conditions/dissociative-disorders/symptoms-causes
mercy.com/health-care-services/behavioral-mental-health/conditions

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu