Derinin alerjik iltihabıdır. Atopik dermatit de denir. Bebek ve çocuklarda da görülür. Astım, saman nezlesi gibi alerjik hastalıklara sahip kişilerde daha sık rastlanır.Tozlar, akarlar, polenler, makyaj malzemeleri ve deterjanlardaki kimyasallar, gıda katkı maddeleri, hava kirliliği, iklim değişiklikleri, klorlu sular, sabunlar, hayvan kılları, işyerlerinde çeşitli kimyasal maddelere (makine yağı, bor yağı vb) maruziyet, stres egzamanın şiddetini artırır.Genellikle çocukluk döneminde başlar.
Bulgu, Belirti Ve Yakinmalar
Şiddetli kaşıntı mevcuttur. Kaşıntıya bağlı deride kanamalar ve gece kaşınma nedeni ile uykusuzluk görülür. Egzama uzun sürerse deri kalınlaşır ve rengi koyulaşır. Deride çatlaklar oluşur. El sırtı, ayaklar, el-ayak parmakları, yüz, boyun, sırt, üst kollar, derinin kıvrım yaptığı yerler sıklıkla tutulur. Yünlü giyecek giyilmesi ile şikayetler artar.
Kanda alerji varlığında yükselen IgE bakılır. Dermatolog muayenesi ile tanı ve ayırıcı tanı lezyonun durumuna göre değerlendirilir.
Tıbbi Tedavi
Deri kuruluğu uygun nemlendiricilerle giderilir.Kortizon içeren kremler, tutulan bölgeye göre etki gücü değerlendirilerek verilir. Rastgele kullanmak yan etki yönünden sakıncalıdır. Kortizonlu kremler, losyonlar çok fazla kullanılırsa ciltte inceleme, beyazlaşma, sivilce, mikrobik deri iltihabı, cilt yırtıklarına sebep olabilir. Güneşe çıkarken kullanılırsa ciltte lekeler oluşabilir. Kortizonlar deri yolu ile emilip vücuttaki kortizon dengesini bozabilir, cushing sendromuna sebep olabilir. Fototerapi (ışık tedavisi) mevcuttur. Bağışıklık sistemini baskılayan kortizon gibi ilaçlar şiddetli egzamada kullanılabilir.Hastaya ve lezyonlara göre tedavi seçimi yapılır.
Şiddetli kaşıntıyı gidermek için antihistaminikler (levosetirizin, sentirizin vb) kullanılır.
Diyet Değişiklikleri
Egzama sıklıkla alerji nedeni ile tetiklenir. Çoğunlukla da gıda alerjisi ile ilişkilidir. Gıda alerjisinin tipinin değerlendirilmesi yararlıdır. Gıda alerjilerinin en sık nedenleri olan inek sütü, yumurta, tahıl ve kuru yemiş gibi gıdalar çoğunlukla egzama ile ilişkili değildir. Duyarlı insanlarda çok farklı tetikleyici madde rol oynamakta olup, tespit edilebilirse bunlardan sakınılması ile egzama atakları azalmaktadır. Histamin salisilat, benzoat gibi gıda katkı maddeleri ile sebze, meyve ve baharatlarda bulunan aromatik bileşenler tetikleyici olabilmektedir. Eğer egzaması olan kişi yoğun kahve tüketiyorsa, bunu kestiğinde egzama yakınmaları azalabilmektedir. Bazı insanlar kafeine alerjisi olmadan kahve alerjisine sahip olabilir.
Kahve, çay, çikolata, biftek, limon, yumurta, alkol, buğday, fıstık, domates gibi gıdalar egzama ataklarında kesilmelidir. Kahve alerjisi olanlarda kafeini alınmış gıdalar bile alerjiye neden olur, alınmamalıdır. Koruyucu madde içeren gıdalar, katkı maddeleri, böcek öldürücü ilaçlar, gıda renklendiriciler ve işlenmiş gıdalar egzamayı tetikleyebileceği için uzak durulmalıdır.
Bağırsak florasını destekleyen sarımsak, soğan, fasulye, yulaf, muz, tekesakalı ve enginar gibi gıdalar tüketilmelidir.
Hafta 3 gün yağlı balıklar (somon, sardalye, ringa, hamsi ve tuna balığı gibi) dönüşümlü olarak bir avuç ayası miktarında tüketilmelidir. Böylece ciltteki iltihabi sürecin iyileşmesi hızlanır.
Ataklar esnasında armut veya portakal suyu günde bir bardak tüketilmelidir. Ruşeym yağı ve avakado cilt için gerekli E vitamininden zengindir. Ruşeym yağı hem ağızdan 1-2 çay kaşığı tüketilebilir, hem de cildin üzerine günde 3 defa sürülebilir.
Salatalar için işlenmemiş zeytinyağı, susam yağı tercih edilmelidir.
İnek sütüne karşı eşek veya keçi sütü iyi bir alternatiftir, daha az alerjeniktir. Cildin tamiri için gerekli çinko ve protein deniz ürünlerinde bol miktarda bulunmaktadır.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Stres, egzama yakınmalarını artırabileceği için uzak durulmalı ve stres ile mücadele için psikolog yardımı alınmalıdır. Meditasyon gibi gevşeme teknikleri stres ile mücadelede yararlıdır. Yürüme, yüzme ve bisiklete binme gibi daha hafif egzersizler de strese karşı yararlıdır. Özellikle egzersiz esnasında aşırı terlememeye dikkat edilmeli, hafif ve hava alan bir kıyafet tercih edilmelidir.
Organik ve kimyasal içermeyen sabun veya şampuanlar tercih edilmelidir.
Yağlarla arometrapi masajları deriyi beslerken gevşemeye yardımcı olur.
Aşırı sıcak veya yoğun egzersiz egzama ataklarını tetikleyebilir.
Hayvan tüyleri, özellikle de kedi tüyü egzamayı artırabilir.
Önerilen Besin Takviyeleri
Balık yağı: İçindeki omega-3 (w-3) yağ asitleri enflamasyonu baskılamaktadır. Günde 1-3 gram alınması önerilir. Yüksek dozlarının (10 g’a kadar) hekim tavsiyesi ve kontrolünde kullanımı önerilir.
Probiyotikler: Yararlı bakteriler bağışıklık sistemini destekler ve sindirime destek olarak vücutta gelişebilecek alerjik reaksiyonları da en aza indirebilir. Günde 1-3 kapsül alınması önerilir.
Gamma linolenik asit (GLA): Egzama tanısı konulmuş kişilerde GLA düzeyleri düşük olabilir. GLA kaynağı olarak eşek otu yağı (ışıldak otu, Oenothera biennis, (evening primrose oil), hodan (baraj) yağı ve siyah frenk üzümü çekirdeği yağı önerilir. Önerilen kullanım dozu günde 0.5-3 gramdır.
E vitamini: 8 hafta boyunca 400 IU E vitamini verilen hasta grubunun %60’ında iyileşme gözlenmiştir. Egzama tedavisinde E vitamininin antioksidan ve antienflamatuvar etkili olarak A vitamini ile birlikte akne ve egzama tedavisinde kullanılması önerilir.
Çinko (Zn): Çinko, esansiyel yağ asitlerinin metabolize edilmesi açısından önemli rol oynamaktadır. Linoeik asidin gamma linolenik aside dönüşmesini sağlayan delta-6-desatüraz enziminin üretiminde çinko gereklidir. Genellikle egzama görülen hastalarda çinko düzeyleri düşüktür. Günde 45-60 mg alınması önerilir.
Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
Meyan kökü: Egzama tedavisinde dahilen ve haricen etkili olabilecek bir bitkisel kaynaklı destektir. Meyan kökü dahilen önleyici ve antialerjiktir. Haricen kullanımda meyan kökünün ana etkin maddesi olan gliseretinik asidin kullanılması önerilir. Gliseretinik asit haricen kullanıldığında, lildrokortizon etkisine benzer bir etki oluşturmaktadır. Gliseretinik asit yanında papatya ve cadı fındığı (Hamamelis) ekstrelerini içeren kremler de egzamada iltihap ve kaşıntıyı azaltmak için önerilir.
Evening primrose yağı: Gamma linolenik asit, linoleik ve oleik asit içermektedir. İltihap önleyici özelliği nedeniyle çocuklara 2-4 gram, yetişkinlere ise 3-4 gram önerdir. En az 3 ay boyunca kullanılmalıdır.
Tıbbi Çaylar
Tıbbi nergis (Calendula offıcinalis): 2 çay kaşığı drog ( 1-2 gram), 1 bardak kaynar su içinde ağzı kapalı olarak 10 dakika demlenir, süzülür. Gün içinde birkaç kez kompres halinde tatbik edilir. Yumuşatıcı ve kaşıntı önleyici etkiye sahiptir.
Hercai menekşe: Egzama ve akne tedavisinde kullanılır. Hercai menekşenin toprak üstü kısımları (5 gram) 1 su bardağı kaynar su içinde 5-10 dakika demlenir, süzülür. Haricen kompres şeklinde uygulanır. Dahilen de gün içinde 2-3 çay fincanı tüketilir.
Cadıfındığı (Harnametis virginiana): Yaprak ve kabukları kullanılır. Dokuda büzücü etki oluşturur. 1 yemek kaşığı (540 gram) drog üzerine 1 bardak su ilave edilir ve 20 dakika kısık ateşte kaynatılıp süzülür. Tek başına veya papatya ve tıbbi nergis ile birlikte kullanılır.
Meşe kabuğu: 10 gram meşe kabuğu 500 ml suda kaynatılır. Soğuyunca süzülür ve kompres halinde tatbik edilir. Ayrıca, hazırlanan çaydan banayo şeklinde de yararlanılır. Kullanılacağı zaman taze hazırlanmalıdır.
Papatya ekstresi veya meşe kabuğu dekoksiyonu, egzama olan bölgeye günde 3 kez soğuk yaş kompres şeklinde 1-2 saat süreyle uygulanır. Kompres ısınmaya ve kurumaya başladığı zaman yenisi ile değiştirilmelidir. Kompres gevşek bağlanmalıdır.
At kuyruğu (kırkkilit otu, equisetum arvense, horsetail) 1 litre suya 5 tatlı kaşığı kurutulmuş atkuyruğu yaprağı konarak 10 dakika demlenir ve süzülür; haricen kompres yapılarak egzamalı sahalara uygulanır.
Sarı kantaron yağı: 100 gram sarı kantaron çiçeği, 250 gram zeytinyağı içinde, şeffaf cam şişede 15 gün güneşte bekletilir. Bekletme sonunda şişe içindeki yağ kırmızı renk alır, süzülür. Koyu renkli cam şişe içinde saklanır. Yara, yanık ve çıbanlara hazırlanan yağ ile pansuman yapılır. Uyarı: Uygulamadan sonra güneşe çıkılmamalıdır, ciltte ışığa karşı hassasiyet ve beyaz lekeler oluşmasına neden olabilir.
Aromaterapi Uygulamaları
Papatya, lavanta, günlük, limon, neroli ve ardıç uçucu yağlarının, badem yağı gibi bir taşıyıcı yağ içinde masaj olarak veya aromatik banyo şeklinde uygulanması önerilmektedir.
Akıntılı egzaman için karışım:
Ardıç uçucu yağı, 6 damla
Buğday ruşeymi yağı, 5 damla
Tatlı badem yağı, 10 ml
Karışım hazırlanır ve hemen uygulama yapılır, sargı bezi ile gevşek olarak sarılır. 4 saat ara ile uygulama tekrar edilir.
Yazar: Fatih Bolelli