Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Ensefalit Nedir?

0 416

Ensefalit, beynin aktif hücrelerinin vücudun verdiği otoimmün tepki ve enfeksiyon kaynaklı iltihaplanmasıdır. Enflamasyonda beyin şişerken ense sertleşmesine, zihinsel karışıklığa, baş ağrılarına, ense sertliğine, ışığa duyarlılığa, nöbetlere ve zihinsel karışıklığa sebep olabilir. Bu durum her yıl 100.000 kişide 10-15 kişiyi etkiler ve yalnızca ABD’de son on yılda 250.000’den fazla hasta teşhis edilmiştir. Hastalık herkesi etkileyebilse de daha çok genç kişilerde görülür. Bu yazıda ensefalitin tanımı, nedenleri ve tedavisi ile ilgi bilgiler yer almaktadır.

Ensefalit Nedir?

Ensefalit veya beyin dokusunun iltihaplanması nadir görülen bir hastalıktır ve her yıl yaklaşık 200.000 kişiden birini etkilemektedir. Bu durum oluştuğunda, çok ciddi sorunlara yol açar ve etkilenen beynin bölümüne bağlı olarak kişilik değişikliklerine, nöbetlere, halsizliğe ve diğer semptomlara neden olur. Çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olanlar en savunmasız olanlardır. Hastalığa genellikle birkaç viral enfeksiyondan biri neden olur ve bu nedenle bazen viral ensefalit olarak adlandırılır.
Ensefalit Nedir?Ensefaliti olan birçok kişi en uygun tedavi ile iyileşir, fakat hastanın iyileşme şansı, ilgili virüse ve iltihabın ciddiyetine bağlı olarak değişir. Akut ensefalitte enfeksiyon doğrudan beyin hücrelerini etkiler ve para-enfeksiyöz ensefalitte, beyin ve omurilik viral veya bakteriyel bir enfeksiyona yakalandıktan sonraki bir ila iki hafta içinde iltihaplanır.

Ensefalite Sebepleri

Viral ensefalit, grip, herpes simpleks, kızamık, kabakulak, kızamıkçık, kuduz, suçiçeği ve Batı Nil virüsü dahil arbovirüs enfeksiyonu dahil olmak üzere çeşitli viral hastalıkların herhangi biriyle enfeksiyon sırasında veya sonrasında gelişir. Fakat Herpes simpleks tip 1 virüsü, viral ensefalitin daha yaygın ve ciddi nedenlerinden biridir. Herpes ile ilişkili ensefalit hızla patlayabilir ve nöbetlere veya zihinsel değişikliklere neden olabilir, hatta komaya veya ölüme neden olabilir. Herpes simplex tip 1 virüsü, vücuttan deri yüzeyine hareket etmek yerine beyne gittiğinde ve daha yaygın semptomu olan uçuk ürettiğinde ortaya çıkar. Herpes ensefalitinin erken tanınması ve tedavisi hayat kurtarıcı olabilir, eğer soğuk yaralar varsa ensefalit almak için daha olası değildir.
Arbovirüs ensefaliti, başka bir viral ensefalit türüdür ve bu böcekler tarafından taşınan çeşitli virüslerden (sivrisinekler ve keneler gibi) kaynaklanır. Farklı olarak, herpes, arbovirüs enfeksiyonlar yaz ve erken sonbaharda esas olarak oluşan, mevsimsel ve bu St. Louis ensefalit durumunda olduğu gibi, belirli bölgeleri, kümelenmiştir. Nadir durumlarda, bakteriyel, fungal, parazitik veya riketsiyal enfeksiyonlar, kanser ve hatta bazı ilaçlara veya toksinlere maruz kalma da ensefalite neden olabilir.

Ensefalitin Nedenleri ve Türleri

Ensefalit, vücudun kendi bağışıklık tepkilerinin beyne saldırdığı enfeksiyonlardan veya otoimmün koşullardan kaynaklanır. yapılan kapsamlı testlerle bile, ensefalitin spesifik nedeni vakaların yaklaşık % 30-40’ında bilinmemektedir.
Giderek daha fazla otoimmün nedeni fark edildikçe vakaların artmaya devam etmesi muhtemeldir. Zika, chikungunya ve Powassan virüsleri gibi yeni ortaya çıkan enfeksiyonlar da bu eğilime neden olur.

Bulaşıcı Ensefalit

Enfeksiyöz ensefalit tipik olarak viral bir enfeksiyondan kaynaklanır. Kızamık, kabakulak, kızamıkçık ve suçiçeği aşıları, bu hastalıklardan kaynaklanan ensefalit oranını azaltmıştır, ancak diğer virüsler neden olabilir. Viral ensefalitin en yaygın nedenleri herpes simpleks virüsü tip 1 ve 2’dir, ayrıca gastrointestinal hastalığa neden olan, suçiçeği zoster virüsü ve enterovirüslerdir. Ensefalit bunun yanında, kene, sivrisinek, keneler ve bazı hayvan ya da böceklerin taşıdığı vürüslerden geçebilir. Bununla birlikte bu virüsler aşağıdaki gibidir:
• Batı Nil Virüsü
• Japon ensefalit virüsü
• La Crosse virüsü
• St. Louis virüsü
• At virüsleri
• Powassan virüsü
• Zika
• Chikungunya
Ayrıca bakteriler, mantarlar ve parazitler gibi diğer bulaşıcı mikroorganizmalar da nadiren de olsa ensefalite neden olabilir.

Otoimmün Ensefalit

Otoimmün ensefalit, kişinin kendi antikorları veya bağışıklık hücreleri beyne saldırdığında ortaya çıkar. Antikorlar, beyindeki bu ensefalit tipini belirleyen spesifik proteinleri veya reseptörleri hedefleyebilir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Anti-NMDA reseptör ensefalitinde, bağışıklık sistemi beyindeki NMDA reseptörlerini hedefler.
• Bağışıklık sistemi VGKC-kompleks antikor ensefalitinde LGI-1 ve CASPR2 alt türlerinin içinde bulunduğu VGKC beyin proteinine hodaklanmaktadır.
• GABA-A ve GABA-B reseptörleri de hedefleyebilir.
Otoimmün ensefalitin sebebi kesin olarak bilinmese de bazı durumlarda bir tümörden kaynaklanabilir. Akut dissemine ensefalomiyelit (ADEM) gibi bazı otoimmün ensefalit türleri, tipik olarak bir enfeksiyon (enfeksiyon sonrası ensefalit) tarafından tetiklenir.

Ensefalitin Belirtileri

Ensefalit semptomları genellikle ani ve şiddetli olarak ortaya çıkar. Bu semptomlar aşağıdaki gibidir:
• Ateş
• Uyuşukluk ve muhtemelen koma
• Baş ağrısı
• Kişilik değişiklikleri, sinirlilik veya duygusal patlamalar
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
• Vücudun bir veya daha fazla bölgesinde halsizlik
• Nöbetler
• Bebeklerde şişkin yumuşak noktalar
Akut ensefalit, günler ve haftalar içinde kötüleşen semptomların başlangıcı ile ortaya çıkar. Enfeksiyöz ensefalit genellikle grip benzeri semptomlar veya baş ağrısıyla başlar, değişen zihinsel duruma, düşünme, hatırlama ve muhakeme ile ilgili sorunlara dönüşür. Otoimmün ensefalit tipik olarak haftalar içinde ilerler. Ensefalit belirtileri etkilenmiş beyin alanına göre ve otoimmün ensefalitte ile bağlantılı antikora çerçevesinde değişmektedir. Bununla birlikte bazı fiziksel belirtiler gösterir ve unlar aşağıdaki gibidir:
• Ateş
• Nöbetler
• Baş ağrısı
• Hareket bozuklukları
• Işığa duyarlılık
• Sese duyarlılık
• Boyun tutulması
• Bilinç kaybı
Ayrıca daha şiddetli vakalarda ensefalit semptomları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kollarda ve bacaklarda güçsüzlük veya kısmi felç
• Çift görme
• Konuşma veya işitme bozukluğu
• Koma
Ensefalit Nedir?Görülen bu fiziksel belirtiler haricinde bilişsel belirtilerde ortaya çıkar ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Aşırı uykululuk
• Karışıklık ve yönelim bozukluğu
• Sinirlilik
• Kaygı
• Psikoz
• Halüsinasyonlar
• Hafıza kaybı
• Diğer davranış değişiklikleri
• Kognitif bozukluk

Belirli Ensefalit Türlerine Bağlı Belirtiler

Bazı otoimmün ya da enfeksiyon süreçlerinin sebep olduğu ensefalit, karakteristik belirtilerle kendini gösterebilir.Bu karakteristik semptomlar aşağıdaki gibidir:
• Herpes simplex virüs ensefalitinin erken evrelerinde bir dejà vu hissi (kişinin daha önce yaşadığı bir şeyi yeniden yaşadığı hissi) yaygın bir bulgudur.
• NMDA reseptörlerini etkileyen bir tür otoimmün ensefalit, grip benzeri bir hastalıkla başlayabilir. Daha sonra ağzı ve yüzü etkileyen davranış değişikliklerine ve olağandışı hareket modellerine, bilişsel gerilemeye ve otonom sinir sisteminin işlev bozukluğuna yol açabilir.
• Başka bir otoimmün ensefalit türü (LGI1), nöbetler, yüz veya kolun diğer anormal hareketleriyle ilişkilidir.
Bununla birlikte ensefalit semptomları diğer problemlere veya tıbbi durumlara benzeyebilir bu nedenle erken teşhis için daima sağlık uzmanına gidilmelidir.

Ensefalit Teşhisi

Ensefaliti teşhis edilmesi için, kişinin semptomları değerlendirilerek herhangi bir yeni hastalık ve virüslere maruz kalma olasılığı hakkında bilgiler verilir, örneğin hasta olanların, sivrisinek veya kenelere yakınında olmak veya temasta bulunmak gibi. Bakterilerin veya virüslerin ve bunlara yanıt olarak üretilen bağışıklık hücrelerinin varlığını kontrol etmek için kan testleri de yardımcı olabilir. Nadiren, semptomların kötüleştiği ve tedavilerin işe yaramadığı durumlarda teşhisi doğrulamak için beyin dokusu numunesinin analizi (biyopsi) gereklidir. Ensefalit tipinin belirlenmesi, uygun tedavinin verilebilmesi için çok önemlidir.
Ateş, farkındalık durumunun değişmesi, nöbetler veya davranış veya hareket değişiklikleri gibi semptomların bir kombinasyonunu yaşandığında bu durum için değerlendirilmek gerekir. Uzun süreli ve ölümcül komplikasyonların düşürülmesinde hemen tanı konması çok önemlidir. Bu yüzden aşılar, son soğuk algınlığı ve diğer solunum hastalıkları veya mide-bağırsak hastalıkları hakkında bilgiler tam verilmelidir. Bunların yanında yakın zamanda kene ısırığı geçirip geçirilmediği, evcil hayvanların veya diğer hayvanların etrafında olunup olunmadığın veya belirli yerlere seyahat edilip edilmediği de bilgileri verilmelidir. Bununla birlikte ensefalit için uygulanan testler aşağıdaki gibidir:
• Beyin MRI veya BT taraması gibi nörogörüntüleme
• Bir lomber ponksiyon (spinal musluk) beyin veya omurilikteki enfeksiyon belirtilerini kontrol etmek
• Elektroensefalogram (EEG) ile nöbetlerin ya da bazı elektriksel aktivite formlarının tespiti
• Bir enfeksiyon nedeni olan organizma ya da antikorları tespit etmek için dışkı, idrar ve kan testleri
u ana testlerin haricinde bazı ek testlerde uygulanır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Enfeksiyon olup olmadığını belirlenmesinde balgam kültürü yapılması
• Nadir durumlarda, mikroskop altında incelenmesi için etkilenen beyin dokusundan bir biyopsi yapılabilir.
• Beynin şişmesinini önüne geçilmesi için intrakraniyal basınç izleme (ICP) ile kafatası içi basınç ölçülür.

Ensefalit Tedavileri

Ensefalitten kaynaklanan komplikasyonlar ciddi olabileceğinden hastanede kalmayı gerektirir. Tedavi, büyük ölçüde yaşa, duruma, ayrıca hastalığın şekline ve nedenine bağlı olur. Uygun bakım ile birçok kişi bu durumdan kurtulur. Ayrıca bebekler ve yaşlılar, kalıcı beyin hasarına maruz kalma konusunda daha büyük risk altındadır. Ensefalitin iyileşmesi için erken dönemde teşhisinin yapılması ve tedavisinin başlatılması gerekir. Ensefalit hastalarının yoğun bakım tedavisi alması gerekirken bu sayede beyin şişmesi, solunum yetmezliği, kalp ritim bozukluğu ve nöbetlerin seyri, takip edilebilir. Ensefalit tedavisi, altta yatan neden ve semptomlara bağlı olduğundan tedavi yöntemleri aşağıdaki gibidir:
• Antiviral ilaçlarla beyni etkelemekte olan viral enfeksiyonların tedavisi
• Bakteriyel enfeksiyonların tedavi edilmesinde antibiyotikler,
• Belirli otoimmün ensefalit türlerinin tedavisinde intravenöz antikorlar (IVIg), steroidler ya da plazma değiştirilmesi gibi immünoterapi yapılması
• Bazı ilaç ve tedavilerle nöbetlerin kontrole alınması
• Eğer ensefalit kaynaklı bilinç kaybı varsa idrar sondası, solunum tüpü, ya da beslenme tüpü ihtiyacı olabilir,
Nöbetleri olan ensefalitli hastaları nöbet önleyici ilaçlara iyi yanıt vermiyorsa, yağ oranı yüksek ve karbonhidrat oranı düşük olan ketojenik diyet uygulanır. Çocuklarda ve yetişkinlerde ilaçlara direnç sağlayan epilepside, bununla birlikte otoimmün ensefaliti olan anti-NMDA reseptör ensefaliti şikayetlerin azaltılmasında faydalı olmuştur.

Ensefalit Prognozu

Ensefalit çok ciddi bir hastalıktır ve hem akut dönem hem de sonrasında hastalar ve aileleri için bunaltıcı olabilir. Atak sırasında, iltihaplı beyin dokusu, hastadan hastaya büyük ölçüde değişen hasara neden olur. Genel olarak beyin, kemik, deri ve kaslar gibi diğer vücut parçaları kadar hızlı geri dönmez, ancak iyileşme kapasitesine sahiptir. Hafif vakalarda genellikle kısa sürer ve tam bir iyileşme ile sonuçlanır. Bununla birlikte, teşhis ve tedavideki gelişmelere rağmen, ensefalit hala hastaların yaklaşık % 10’unda ölüme yol açmaktadır.
Şiddetli ensefalit vakalarından kurtulanlar, yorgunluk, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu, nöbetler, işitme kaybı, hafıza kaybı ve körlük gibi kalıcı problemlerle karşılaşırlar. İyileşme süreci aylar hatta yıllar alır, nöroloji, mesleki terapi, konuşma ve dil terapisi, beslenme ve nöropsikoloji uzmanlarını içeren yoğun rehabilitasyon, hastaların mümkün olan en iyi iyileşmeyi sağlamasına yardımcı olabilir.

Ensefalit Nedir?Ensefaliti Önleme

Ensefalitin bazı nedenlerinin önlenmesinde hâlihazırda önemli ilerleme kaydedilmiştir. Özellikle çocuklarda çiçek hastalığının ortadan kaldırılması ve kabakulak, kızamık ve kızamıkçığa karşı aşıların kullanılması, ensefalit insidansını azaltmıştır. Yüksek riskli bölgelere seyahat edenler için de aşılar geliştirilmiştir. Önlemenin diğer yolları, hastalığa yol açabilecek virüslerden (uçuk gibi) kaçınmak, sivrisinek ve kene ısırıklarına karşı korunmaktır. Bu tedbirler, bulaşıcı olan bazı ensefalit tiplerinin önlenmesinde faydalı olabilir. Bakteriyel ensefaliti olan birine maruz kalındığında, muhakkak uzman bir doktora gidilmelidir.

Kaynakça:
mayoclinic.org/diseases-conditions/encephalitis/symptoms-causes/syc-20356136
nhs.uk/conditions/encephalitis/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku