Amputasyon, bacak ya da kol gibi vücudun bir uzvunun çıkarılması için yapılan ameliyattır. Aşağıdaki durumlarda bir amputasyon gerekebilir:
• Bir uzuvda ciddi bir enfeksiyon varsa
• Bir uzuvda kangren varsa (genellikle periferik arter hastalığının bir sonucu olarak )
• Bir uzuvda ezilme veya patlama yarası gibi ciddi travma varsa
• Bir uzuvda deforme olmuş ve sınırlı hareket ve işlevsizlik varsa
Acil bir ampütasyon yapılması gerekmediği sürece, en uygun amputasyon türünü ve rehabilitasyonu etkileyebilecek faktörleri belirlemek için ameliyattan önce tam olarak bir değerlendirme yapılması gerekir. Değerlendirmenin beslenme durumu, bağırsak ve mesane fonksiyonu, kardiyovasküler sistem (kalp, kan ve kan damarları) ve solunum sistemi (akciğerler ve hava yolları) gibi fiziksel durumunu kontrol etmek için kapsamlı bir tıbbi muayeneyi içermesi muhtemeldir.
Ayrıca sağlıklı uzvun durumunu ve işlevini de kontrol edilir. Bir uzvun çıkarılması, kalan uzuvda fazladan baskı oluşturabilir, bu nedenle sağlıklı uzuvla ilgilenmek önemlidir. Bunun yanında ampütasyonun psikolojik ve duygusal etkisiyle ne kadar iyi başa çıkılacağı ve ek desteğe ihtiyaç olup olmadığını belirlemek için psikolojik bir değerlendirmeyi de içerebilir. Başa çıkmaya yardımcı olmak için herhangi bir değişiklik yapılması gerekip gerekmediğini kontrol etmek için ev, iş ve sosyal çevrenin bir değerlendirmesi yapılabilir.
Ayrıca ameliyat sonrası bakımına dahil olacak bir fizyoterapiste görünmek gerekebilir. Bir protez uzmanı (protez uzuvlarda uzman) size protez uzuvların veya mevcut diğer cihazların tipi ve işlevi hakkında tavsiyede bulunur. Planlanmış bir ampütasyon geçiriliyorsa benzer tipte bir ampütasyon geçirmiş biriyle konuşmak güven verici olabilir. Bakım ekibim bir üyesi bunu ayarlayabilir.
Ampütasyonlar Nasıl Yapılır?
Amputasyonlar genel anestezi altında ya da epidural anestezik veya spinal anestezik (her ikisi de vücudun alt yarısını uyuşturan) kullanılarak yapılabilir. Anestezik seçimi, vücudun hangi bölümünün kesildiğine bağlı olabilir. Çoğu ampütasyon işlemi, bütün uzvun çıkarılmasından çok bir kısmın çıkartılması şeklindedir Uzuv bölümü kesildikten sonra, uzuvun kalan kısmının işlevini iyileştirmeye ve komplikasyon riskini azaltmaya yardımcı olmak için ek teknikler kullanılabilir.
Bunlar, uzvun geri kalan kısmındaki kemiğin kısaltılmasını ve yumuşatılmasını içerir, böylece yeterli miktarda yumuşak doku ve kas ile kaplanır. Ameliyat sonrasında kalan kısmın güçlendirilmesine yönelik kemiklere kas kemiklere dikilir (miyodez olarak bilinen bir teknik). Amputasyondan sonra, yara dikişlerle veya cerrahi zımbalarla kapatılır. Bir bandajla uygulanarak fazla sıvıyı boşaltmak için cildin altına bir tüp yerleştirilebilir. Bandaj çoğunlukla enfeksiyon kapılmaması için birkaç gün civarı kalmalıdır.
Ampütasyon Türleri ve Sıklığı
“Ampütasyon” terimi genellikle bir uzvun çıkarılması için kullanılsa da, kulak, burun, meme ve penis gibi vücudun diğer öne çıkan kısımlarının çıkarılmasına da ampütasyon adı verilir. Bununla birlikte, uzuv ampute popülasyonu en büyüktür ve tahminen 1,6 milyon kişi, 2005 yılında ABD’de bir uzuv kaybı ile yalşanmaktadır. Erkeklerin uzuv amputasyonuna ihtiyaç duyma olasılığı daha yüksektir (erkek / kadın oranı 1.6-3.9: 1), çünkü erkekler daha dışa dönüktür ve travmaya ve periferik arter hastalığına daha yatkındır. Alt ekstremite amputasyonu üst ekstremite birinden 6-7 kat daha sıktır.
Ampütasyon Nedenleri
2004’ten önce, hastanelerin çoğunda en fazla ampütasyon travmadan kaynaklanmaktaır ve bunu maligniteler izlemektedir. Travma, gelişmekte olan ülkelerde ampütasyonun en baskın endikasyonu olmasına rağmen, diabetes mellituslu veya diyabetsiz periferik arter hastalığı, artık gelişmiş ülkelerde ampütasyonun en yaygın nedenidir.
Periferik Arter Hastalığı
Ekstremite kaybı en sık periferik arter hastalığına bağlıdır (% 54-82); disvasküler amputasyon oranındaki tahmini artış % 27 dir. Öte yandan, hem travma hem de kansere bağlı amputasyon oranları yaklaşık yarı yarıya azalmıştır. Periferik arter hastalığı, ülser gelişiminin başlıca nedenlerinden biri olan ve ampütasyon için bir risk faktörü olan distal damarları etkiler ve tıkanmaya neden olur. Bu hastalar, uzuv amputasyonunu önlemek için sıklıkla zorlu distal revaskülarizasyon cerrahisi veya anjiyoplasti gerektirir. Revaskülarizasyon, iskemik bir ayağın majör amputasyonunu önlemenin tek yoludur ve revaskülarizasyon sonrası ülser iyileşme oranı % 46 ile 91 arasında değişmektedir.
Diabet Kaynaklı Diatetes Mellitus Hastalığı![Ampütasyon Nedir, Türleri ve Prensipleri Nelerdir?]()
Hiperglisemik ortama bağlı olarak immün savunma mekanizmalarının değişmesi nedeniyle diyabetli hastalarda enfeksiyon geliştirme olasılığı yüksektir. Dahası, diabetes mellitus hastalarının% 50’den fazlası periferik arter hastalığı ile komplike durumdadır. Diyabetik ayak enfeksiyon geliştirdiğinde, hızla ilerler ve tüm nekrotik dokunun çıkarılmasını gerektirir. Bu hastalar gelişmekte olan ülkelerde yaygındır ve diabetes mellitus ile ilişkili ekstremite amputasyonları kuzeydoğu Nijerya’da çoğu endikasyondan (% 57.0) sorumludur. Bu nedenle, mevcut ampütasyon insidansını azaltmaya yönelik herhangi bir girişimde diyabetin önlenmesi, tespiti ve yönetimi önceliklendirilmelidir.
Enfeksiyon
Nekrotizan fasiit ve miyozit, ilişkili mortalite oranları % 10-20 ile hayatı tehdit eden enfeksiyonlardır. Özellikle, Vibrio vulnificus ve grup A streptokoklar sıklıkla agresif ve ölümcül kangrene ve nekrotizan miyofasitiite neden olur ve bildirilen hastaların % 23’ü vibriodan ve% 20-34’ü grup A streptokok enfeksiyonundan ölmektedir. Cerrahi müdahaleyle ilgili olarak, enfeksiyon kontrolünü sağlamak için enfeksiyonu azaltmak için erken ve uygun debridman önerilir. Bu nedenle erken dönemde uzuv amputasyonu dahil cerrahi debridman düşünülmelidir.
A grubu streptokok enfeksiyonu olan hastalar streptokoksik toksik şok sendromu (STSS) geliştirebilir. STSS miyozit nedeniyle komplike olduğunda, çoklu uzuv amputasyonları düşünülmelidir ve bildirilen mortalite oranı% 80-100’dür.
Travma
Travmaya bağlı amputasyon ve Gustilo-Anderson tip IIIC kırığı gibi ekstremitelerde vaskülopatili şiddetli yaralanma olan hastaların tedavisi zordur, çünkü sıklıkla doku kusurlarının yeniden yüzeylendirilmesini ve distal bölgelere fonksiyonel kan akışının korunmasını gerektirir. Daha önce, bu ağır uzuv yaralanmaları olan hastalar amputasyona tabi tutulmuştu. Mikrocerrahi tekniklerinin geliştirilmesi sayesinde artık çoğu kopmuş uzuv yeniden yerleştirilebilir ve vasküler ve yumuşak doku defektleri yeniden yapılandırılabilir. Bu nedenle, yaralanmalara bağlı uzuv ampütasyonu için endikasyonlar artık sınırlıdır.
Neoplazma
Kötü huylu kemik ve yumuşak doku tümörleri nadir görülen durumlardır, ancak tanıda gecikme veya verilerin yanlış yorumlanmasının uzuv ve yaşamı tehdit eden sonuçları olabilir. Onkolojik rezeksiyonu takiben bir doku defekti bir flep transfer tekniği kullanılarak yeniden oluşturulabilirse de, el ve bacak kurtarma her zaman elde edilemez, çünkü radikal cerrahi bazen kemik, arterler ve sinirler gibi önemli organların çıkarılmasını gerektirir.
Kaynakça:
https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/amputation
https://www.physio-pedia.com/Principles_of_Amputation
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu