Kötü beslenme ve komplikasyonları temelde insan vücudunun hemen hemen her bölümünü etkileyebilir. Çünkü çeşitli biyomoleküller, vitaminler ve mikro besinler tarafından sağlanan enerji vücuttaki tüm fizyolojik ve biyokimyasal işlevler için gereklidir. Bu besinlerin beslenme yetersizliği bu nedenle vücudun işleyişini olumsuz etkiler. Amino asitleri üretmek için proteinin sindirilmesi, diğerleri arasında metabolizma, enzimatik işlevler ve antikor üretimi için gereklidir.
Vücut için gerekli olan çeşitli metabolik fonksiyonlar için kofaktör olarak mikro besinler gereklidir. Beslenme eksikliği ortaya çıktığında, vücut, hayatta kalmak için mevcut besinlerden tasarruf etmek için hormonal salgısını ve metabolik işlevlerini (indirgeyici adaptasyon olarak bilinen bir süreç) yeniden ayarlamak zorunda kalır.
Ayarlamalar arasında, metabolik hızı en aza indirmek ve enerji üretimi için glikoz mevcudiyetini artırmak için sırasıyla azaltılmış tiroksin ve insülin üretimi bulunmaktadır. Sonuç olarak, protein eksikliği, fiziksel büyümenin veya bilişsel gelişimin bozulmasına, durmasına veya başarısız olmasına yol açar. Protein eksikliğinden kaynaklanan nispeten azalan antikor üretimi nedeniyle bağışıklık da baskılanabilir. 
Diğer bağışıklık tepkisi değişiklikleri arasında, azalmış kompleman sistemi ve belirli sitokin işlevi, azalmış T-lenfosit seviyelerine bağlı bozulmuş fagositoz, gecikmiş aşırı duyarlılık kaybı ve azalmış immünoglobulin A (IgA) sekresyonu bulunur. Bunlar daha sonra çok çeşitli enfeksiyonlara karşı artan duyarlılıkla ilişkilendirilir. Enfeksiyonlardan kaynaklanan ishal, anoreksiye neden olarak durumu daha da kötüleştirebilir, azalan besin emilimi (ayrıca özellikle kwashiorkor’da meydana gelen villöz atrofi nedeniyle) ve vücudun metabolik ihtiyaçlarının artmasını gerektiren diğer değişikliklerin yanı sıra doğrudan besin kayıplarıdır.
Vücudun enerji ihtiyacını karşılayabilmesi için vücut depolanan yağları ve kasları parçalamaya başvurur ve bu da özellikle marasmusta görülen vücut israfına neden olur. Beyindeki çeşitli çalışmalarda doğrulanan diğer patolojik değişiklikler arasında miyelinasyonun azalması, beyin nöronları, ağırlık ve büyüme hızı, serebral korteksin incelmesi ve ciddi şekilde yetersiz beslenen bebeklerde dendritik dikenlerdeki değişiklikler yer alır. Karaciğer ve kalbin yağlı dejenerasyonu, ince bağırsak atrofisi ve azalmış intravasküler hacim ile birleştiğinde, bazılarında ikincil hiper-aldosteronizme neden olabilir. Bu değişikliklerin ayırıcı tanısı ciddi zekâ geriliğidir.
Yetersiz Beslenmenin Klinik Görünümü
Bazen yetersiz beslenme olarak eşanlamlı olarak tanımlanan protein enerji malnütrisyonu (PEM), genellikle çok sayıda klinik semptom ve belirti ile kendini gösterir. Öykü alma sırasında ortaya çıkan şikayetler tipik olarak zayıf kilo alımı, doğrusal büyümenin yavaşlaması, ilgisizlik (çevreye ilgi eksikliği) gibi davranış değişiklikleri, sinirlilik, anksiyete, bozulmuş sosyal duyarlılık ve bazı dikkat eksikliklerini içerir. Ödem, apati, saç ve cilt değişiklikleri ve subkutan dokuda azalma PEM’li hastalarda sıklıkla gözlenir ve en çok etkilenenler yüz, kollar, bacaklar ve kalçadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde PEM’in mikro besin eksikliği ile bir arada bulunması alışılmadık bir durum değildir.
Mikrobesin eksikliği olan bireyler, aslında PEM’inkilere benzeyen özelliklerle ortaya çıkabilir. Kwashiorkor ve marasmus, yaygın olarak bir arada bulunan (dolayısıyla marasmic-kwashiorkor olarak bilinir) veya ayrı klinik antiteler olarak farklı olabilen iki PEM formudur. PEM, özellikle gebeliğin üçüncü trimesteri ile yaşamın ilk 2 yılı arasında beslenme yetersizliği ortaya çıkarsa, bilişsel bozukluğa neden olabilir.Demir eksikliği anemisi2 yaş ve altındaki çocuklarda beyin fonksiyonunu akut ve muhtemelen kronik bir olay olarak etkileme olasılığı yüksektir. Benzer şekilde, folik asit eksikliği de nöral tüplerin kusurlu gelişimi ile ilişkilendirilmiştir.
Ganalı bir terim olan ‘Kwashiorkor’, ‘bir sonraki kardeş doğduğunda büyük olanın aldığı hastalık’ anlamına gelir ve yetersiz diyet proteini tüketiminden kaynaklanır. Tanımlayıcı tanım, büyük kardeşin emzirmeden mahrum kaldığını ve bunun yerine büyük ölçüde karbonhidratlardan oluşan ve protein içermeyen bir diyete bırakıldığını doğru bir şekilde tanımlar, böylece büyük kardeş yetersiz beslenir. Kwashiorkor’un klinik görünümü esas olarak ödem, ilgisizlik, gelişme geriliği, zayıflık ve saç değişikliklerini içerir ancak bunlara özeldir.
Ödem, onkotik basıncın azalmasını takiben hipoalbüminemiye ve bunun sonucunda dokulara sıvı sızmasına bağlı olarak oluşur. Ödem, yüzü, üst ve alt ekstremiteleri etkiler ve protein eksikliğinin derecesine bağlı olarak hafif veya ağır (anasarca) olabilir. Asit ve plevral efüzyon varlığı, tüberküloz ile peritoneal enfeksiyonun (TB peritoniti) varlığını düşündürür. Gelişememe (düşük kilo, genellikle beklenen vücut ağırlığının% 60 ila% 80’i veya büyümede başarısızlık) yaygın olarak görülür ve özellikle alt ekstremitelerde ödem ile maskelenebilir. Marasmus’tan farklı olarak, kwashiorkor kas kaybı ile kendini gösterir (ancak deri altı dokusunun tutulmasıyla). Özellikle göğüs, üst kol ve kalça bölgesinde kas kaybı görülür. 
Yüksek karbonhidrat alımına sahip çocuklar (bu nedenle ‘şeker bebekleri’ olarak bilinir), ancak aynı anda kwashiorkor ile birlikte genel şişkinliğe ve çok fazla deri altı yağına sahip olma eğilimindedir, ancak cilt değişikliği yoktur. Etkilenenler de sıklıkla çok düşük albümin seviyelerine sahiptir. Etkilenen bir çocuğun yakından gözlemlenmesi tipik olarak ilgisizliği ortaya çıkarır (zihinsel değişiklikler nedeniyle, çocuğu kayıtsız ve mutsuz yapar; bu nedenle, çocuk tüm gün yiyecek veya çevreye ilgi duymadan oturabilir). Bu, çocuğun aşırı derecede sarhoş olduğu ve aç olduğu, ancak oyun oynayabileceği ve çevreyle ilgilenebileceği marasmusla çelişir.
Saç değişiklikleri (değişen doku, parlaklık kaybı, ince, düz, yumuşak, seyrek, kahverengi ve kırmızımsıdan gri sarıya veya beyaza kadar değişen renk değişiklikleri ile kolayca kopan saçlar gözlenebilir. Cilt değişiklikleri de yaygındır, pigmentasyon veya depigmentasyon, deskuamasyon (flunky-paint veya düzensiz dermatozlar) veya ülserasyonu gösterir. Şiddetli kwashiorkor vakalarında, cilt çocuğun bacakları, kalçaları ve perine üzerinde yoğun yanıklara benzeyebilir. Azalmış bazal metabolizma hızı (BMR) nedeniyle ciddi vakalar potansiyel olarak ölümcül hipotermiye eğilimlidir; bu nedenle cilt, çevre sıcaklığındaki düşüşe yanıt veremez.
Hipotermi hastaları özellikle sıcaklığın çok düşük olduğu geceleri ölebilir. Mukoza zarındaki değişiklikler arasında açısal stomatit, cheilosis, pürüzsüz dil, perianal ülserasyon ve papiller atrofi bulunur. Hepatomegali, karaciğerin yağlı infiltrasyonuna bağlı olarak ortaya çıkabilir ve ayrıca ciddi ancak potansiyel olarak ölümcül hipoglisemiye bağlı olabilir. Gastrointestinal değişiklikler arasında iştahsızlık, mide bulantısı ve kusma bulunur. İshal neredeyse her zaman bol miktarda bulunur ve dehidrasyona ve elektrolit dengesizliğine neden olabilir.
Dehidrasyon, kökeninde enfektif olmaktan çok kimyasaldır. Kimyasal (malabsorbtif) diyare meydana gelirse, enzimlerde azalmaya neden olur, ikincil olarak villöz atrofi (atrofili kısımlar laktozun emildiği uçlardır, dolayısıyla laktoz intoleransına neden olur), düşük proteinler ve pankreas atrofisine neden olur. Laktoz intoleransı da ortaya çıkabilir ve laktozun emilememesinden kaynaklanabilir ve bu da ozmotik ishale neden olabilir. Bağırsaktaki laktoz ayrıca normal bağırsak florası tarafından fermantasyona yatkın hale getirerek laktik asit oluşumuna neden olur. ishali şiddetlendirebilen hipoperistalsis. Anemi sıklıkla mevcuttur ve dimorfik (mikrositik/makrositik hipokromik) tablo gösterme eğilimindedir. Purpura ve trombositopeni meydana gelirse, ne yazık ki, acil bir yönetim müdahalesi başlatılmazsa, tedbirli olarak prognozu gösterirler.
‘Marasmus’ (‘israf etmek’ anlamına gelir), zayıf ifade, şiddetli israf, az veya hiç ödem bırakmayan, minimal deri altı yağ, şiddetli kas kaybı ve anormal derecede düşük serum albüminine neden olan, birleşik yetersiz protein ve enerji alımından kaynaklanır. seviyeleri. Böyle bir çocukta metabolizma uzun süreli hayatta kalmaya adapte edilmiştir. Kwashiorkor’daki durumun aksine, marasmus’taki kas kaybı, deri altı doku kaybı ile ilişkilidir. Bazı yarı okuryazar toplumlarda Marasmus, çocuğun içinde bulunduğu tehlikeli durumdan çok cahil olanlar tarafından daha iyi anlaşılması için daha iyi bir tanımın bulunmaması ve aciliyet gerektirmesi nedeniyle bazen ‘büyük boy palto giyen yaşlı bir adam gibi görünen bir çocuk’ olarak tanımlanır.
Çocuğun çevreye ve oyun oynamaya olan ilgisi bu nedenle aldatıcıdır. Marasmus tipik olarak ciddi kıtlık, çatışma veya önemli gıda kısıtlaması olan savaşın harap olduğu bölgelerde veya daha şiddetli anoreksi vakalarında görülür. Marasmuslu bir çocuk anemik olabilir, ancak kwashiorkor’dan daha az ve saç değişiklikleri de kwashiorkor’dan daha azdır. Tüberküloz ve diğer ikincil koenfeksiyonlar meydana gelebilir ve bu nedenle dikkatle aranmalıdır.
Yetersiz beslenmenin komplikasyonları arasında enfeksiyonlar, hipotermi, hipoglisemi, anemi, dehidratasyon, elektrolit dengesizliği, büyüme geriliği / gelişme geriliği ve trombositopeni / yayılmış intravasküler koagülopati (DIC) bulunur.
Mikro Besinler ve Toksisiteleri
Temel yağ asitleri ve amino asitlere ek olarak mikro besinler (vitaminler, mineraller ve eser elementler) sağlık için önemlidir. Yağda çözünen vitaminler A, D, E ve K iken, B ve C suda çözünen vitaminlerdir. Yağda çözünen vitaminler, vücutta birikme kabiliyetleri nedeniyle suda çözünen vitaminlerden daha yüksek toksisite potansiyeline sahiptir. En zehirli olanlar demir içeren vitaminlerdir, özellikle de etkilenen çocukların sonraki akut alımlarıdır.
Beslenme bağlamında bir mineral, organizmalar tarafından yaşam için gerekli işlevleri yerine getirmek için gerekli bir besin maddesi olarak ihtiyaç duyulan kimyasal bir elementtir. Mineraller element oldukları için canlı organizmalar tarafından biyokimyasal olarak sentezlenemezler ancak bitkiler tarafından topraktan elde edilirler. İnsanlar minerallerinin çoğunu bitki ve hayvanları yemekten veya içme suyundan elde etmektedir. İnsan vücudundaki beş ana mineral kalsiyum, fosfor, potasyum, sodyum ve magnezyumdur.
Spesifik biyokimyasal vücut fonksiyonlarına sahip elementlerin geri kalanı (en az 20 tanesi) yapısal ve fonksiyonel roller ve elektrolitler olarak görev yapan kükürt, demir, klor, kobalt, bakır, çinko, manganez, molibden, iyot ve selenyumdur. Vücutta en bol bulunan elementler oksijen, hidrojen, karbon ve nitrojendir. Kalsiyum kemiklerin ve dişlerin % 99’unu oluşturur ve vücut ağırlığının yaklaşık % 1,5’ini oluşturur. Fosfor, kalsiyumun yaklaşık üçte ikisini ve bir kişinin vücut ağırlığının yaklaşık % 1’ini oluştururken, diğer ana mineraller (sodyum, potasyum, klor, sülfür ve magnezyum) vücut ağırlığının yaklaşık% 0.85’ini oluşturur. Genel olarak, 11 kimyasal element (H, C, N, O, Ca, P, K, Na, Cl, S ve Mg) insan vücudunun % 99,85’ini oluşturur, geri kalanı ise insan vücudunun yalnızca % 0,15’ini oluşturur. Mikro besin eksikliklerinin ve toksisitelerinin ana kaynakları ve klinik sunumu burada tablo halinde verilmiştir.
Kaynakça:
https://emedicine.medscape.com/article/985140-overview
https://www.researchgate.net/publication/275050380_Understanding_the_pathophysiology_of_malnutrition_for_better_treatment
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu