Fosfen Nedir ve Neden Olur?

Fosfenler, ışığı gerçek bir ışık kaynağı olmadan görme izlenimi veren görsel fenomenlerdir. Işıklı noktalar, dalgalı çizgiler, girdaplar veya parlak renklerle yanıp söner olarak görünebilirler. Bu yüzden çoğu kişi bu deneyime “yıldızları görme” olarak atıfta bulunur.

İnsanlar genellikle göz travması, optik sinirin sıkışması, iltihaplanması veya retinaya sürtünme sonucu fosfenlere maruz kalırlar. Fosfenlerin kendileri tehlikeli olarak kabul edilmese de kalıcılıkları tıbbi müdahale gerektiren daha ciddi bir sorunu gösterebilir.

Fosfenler Nedir?

Fosfenler, bir dış ışık kaynağından ziyade gözün içinden üretilen renkli ışık parlamalarıdır. Bazı insanlar, fosfenlerin hızla hareket eden yıldızlara veya görüş alanınızda yavaşça dolaşan renk şekillerine benzediğini söyler. Fosfenlerin geçmesine fotopsi denir. Çok hızlı bir şekilde ortaya çıkabilir ve birkaç dakika sonra çözülebilir veya görüşünüzde tekrar eden bir özellik olabilir. Bu durumdan bir veya iki göz etkilenebilir.

Genellikle fosfenleri tetikleyen yaygın bir uygulama, göz ovuşturmaktır. Bu eylem, retina içindeki fotoreseptörleri uyarır. Işığın ve renklerin ortaya çıkmasına neden olur. Çoğu zaman, fosfenler, gözler üzerindeki baskı kalktıktan birkaç dakika sonra görsel alanda gözle görülür şekilde yüzmeye devam edecektir. Tepki oldukça havalı bir fenomen olsa da, gözlerinizi ovmak, gözün yanı sıra cilt ve göz çevresindeki kaslara da zarar verebilir.

Fosfenleri Görmenizin Nedeni Nedir?

Fosfenleri görme, bir kaynak (dış ışık dışında) retinayı ve/veya optik siniri uyardığında meydana gelir. Retina stimülasyonunu tetikleyen “kaynak” şunları içerebilir:

Artan göz tansiyonu – Göz ovuşturma, hapşırma, burnunuzu sümkürme, şiddetli öksürme, gülme veya herhangi bir şekilde ıkınma ve ayrıca kafa veya göz yaralanması sonucu olabilir.

Düşük tansiyon – En sık biri çok hızlı ayağa kalktığında görülür (baş dönmesi de olabilir).
Optik sinirin veya retinanın sıkışması veya iltihabı – Retina ve/veya optik siniri yanlış şekilde uyarmak fosfenler oluşturabilir.

Fosfenler genellikle aşağıdakiler gibi altta yatan bir durumun belirtisidir:

Arka vitreus dekolmanı – Vitreus retinadan çekildiğinde ortaya çıkan bir durumdur. Göz küresi içindeki kolajenin yaşa bağlı incelmesinden kaynaklanır. Bu doğal, tehdit edici olmayan bir durumdur.

Diyabetik retinopati – Kontrolsüz kan şekeri seviyelerinin neden olduğu retina hasarıdır. Diyabetik retinopati tedavi edilmezse görme kaybına neden olabilir.

Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (AMD) – Makula adı verilen retinanın orta kısmının bozulmasıdır.
Retina dekolmanı – Retinanın bir kısmının gözün arkasından ayrıldığı bir durumdur. Vitreus dekolmanından farklı olarak retina dekolmanı ciddi bir tıbbi acil durumdur.

Optik nörit – Siniri çevreleyen koruyucu kılıfa (miyelin) zarar verebilecek optik sinir iltihabıdır. Genellikle multipl sklerozlu (MS) kişilerde görülür.

Oküler migren – Bir kişinin görüşünde kör noktalar, uçuşan cisimler, yanıp sönmeler veya dalgalı ve titreyen renkli ışıklardır. Oküler migren, azalmış kan akışı, retinadaki veya gözün arkasındaki kan damarı anormalliklerinden kaynaklanır.

Vertebrobaziler yetmezlik – Beynin arkasına zayıf kan akışı ile karakterize tıbbi bir durumdur. Buna karşılık, beynin görme ve koordinasyonu kontrol eden kısmı oksijenden yoksundur.

Charles Bonnet Sendromu (CBS) – Görme yetisini kısmen veya tamamen kaybetmiş insanları etkileyen ve orada olmayan şeyleri hala “gördükleri” bir fenomendir. CBS, beynin görsel uyaranı kaybetmeye adaptasyonundan kaynaklanır.

Belirtiler

Fosfen deneyimlemenin en yaygın belirtisi, görüş alanınızda hareket eden küçük benekler, dalgalı çizgiler veya yıldızlar görmektir. Bu tür gözde uçuşan cisimler, gözünüzün üzerinde veya çok yakınında bir şey varmış gibi hissedilebilse de, aslında kaynak gözün içindendir.

Fotopsi veya fosfen görmenin diğer yaygın semptomları şunları içerir:
Onunla birlikte hareket eden gözlerde yüzen şekiller veya noktalar.
Parıldayan ışıklar.
Görme alanında kar, statik veya tüylenme.
Titreyen veya yanıp sönen zikzak ışıklar.
Parlak, canlı renkler.

Tedavi

Fosfen görmek aslında bir durumun kendisi değil, altta yatan bir sorunun (veya göz ovuşturma basıncı gibi dış bir faktörün) belirtisidir. Tedavi önceden var olan duruma göre belirlenecektir. Fosfenlerin kalıcı görünümü, önceden var olan bir durumun değişmesine veya kötüleşmesine veya yeni bir durumun geliştiğine işaret edebilir ve bir göz sağlığı uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Beyindeki, optik sinirdeki veya gözün diğer kısımlarındaki hasar yeterince şiddetliyse, fosfenler geri döndürülemez olabilir.

Ne Zaman Doktora Görünmeli?

Yukarıda belirtildiği gibi, yorucu bir görevden sonra arada bir fosfen yaşamak normaldir ve endişelenmek için bir neden yoktur. Bununla birlikte, fosfenler devam ederse ve aşağıdaki belirtilerden herhangi biri eşlik ediyorsa, tıbbi yardım almalısınız:
Zayıflık.
Baş dönmesi.
Baş ağrısı.
Çift görme.
Mide bulantısı ya da kusma.
Düşük kan basıncı.
Uyuşma.
Geçici bilinç kaybı.
Düzenli göz muayeneleri, göz doktorunuzun fosfenlerinize neden olabilecek altta yatan sorunları tespit etmesine ve uygun tedaviyi reçete etmesine olanak tanır.

Kaynakça:
BBC

Yazar: Tuncay Bayraktar