Koronavirüs küresel olarak devam eden bir salgındır ve araştırmalar hızlı bir şekilde devam etmektedir. Araştırmaların hala aktif olarak sürdürülmesinden dolayı yeni bilgiler elde edildikçe bazı ayrıntılar değişebilmektedir. Bu makale, vücudun COVID-19’a karşı etkileyebilecekgenetik faktörler üzerine bilgiler bulunmaktadır. Hastalık belirtilerini yönetmek ve önlemek için yapılması gerekenler konusunda bilinçli olmak şarttır. Bu bilinci sağlamak için hastalık kontrol merkezlerinin yayınları güncel olarak sürekli takip edilmesi tavsiye edilir. Ayrıca şüpheli durumlarda sağlık kuruşuna başvurulmalıdır.
Koronavirüs Hastalığı (COVID-19)
COVID-19 olarak bilinen koronavirüs salgını, SARS-CoV-2 (eski adıyla 2019-nCoV olarak bilinen) isimli bir virüsün sebep olduğu bir salgındır. Genel olarak, COVID-19 vakalarının büyük çoğunluğu hafiftir ve soğuk algınlığı benzeri semptomlar içerir. Bununla birlikte, Çin merkezlerinden elde edilen ön verilere göre, vakaların yaklaşık % 14’ü ağır kabul edilmektedir ve vakaların % 5’i kritik hastalıklara neden olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19 vakalarının yaklaşık % 3,4’ünün küresel ölçekte ölümle sonuçlandığını tahmin etmektedir.
Bu sayılar muhtemelen hastalık hakkında daha fazla bilgi edinirken değişecek olsa da, COVID-19’un belirli insan gruplarını farklı şekilde etkileyebileceği görülmektedir. İlk araştırmalar yaş, cinsiyet, coğrafi konum ve altta yatan sağlık koşullarının COVID-19’un şiddetini ve duyarlılığını etkileyebileceğini düşündürmektedir. İlginç olan, genetiğin bu hastalığın seyir şiddetinde de rol oynayabileceğine dair bazı ispatlar bulunmaktadır. Özel olarak incelendiğinde, ACE2 geni koronavirüs ile mücadelede önemli etkileşimlere neden olabilir.
Koronavirüs ve ACE2
Koronavirüs gerçekte MERS, SARS, ve SARS-CoV-2 (COVID-19’un bulunduğu salgınından sorumlu tutulan virüs) dahil olduğu bir grup virüse verilen isimdir. Virüsler, genel olarak, vücudun kendi hücrelerini işgal ederek ve içindeki bileşenleri çoğaltmaya ve yaymaya yardımcı olmak için kullanırlar. Özellikle SARS-CoV-2 virüsünün, virüsün bulaşması için bir girme noktası vazifesi gören ACE2 reseptörüne bağlandığı ve bu şekilde insan hücrelerine girebildiği tespit edilmektedir. Normal olarak, ACE2 reseptörü vücudun kan basıncını ve sıvı dengesini düzenlemede önemli bir rol oynar. ACE2 reseptörleri vücudun hava yollarında bulunabilir, bu da onları çeşitli virüs tipleri için bir hedef haline getirir.
Genetik Koronavirüsü Nasıl Etkiler?
Yakın tarihli bir çalışma genetik ile vücudun SARS-CoV-2’ye yanıtı veya duyarlılığı arasında bir bağlantı olabileceğini düşündürmektedir. Yapılan çalışmalara göre araştırmacılar, Doğu Asya popülasyonları başka sınıflara nispeten daha önemli ölçüde daha fazla görülen bir dizi ACE2 varyantı tespit edilmiştir. Bu varyantların bazıları (SNP’ler olarak da bilinmektedir) rs5936011, rs4646127, rs2158082, rs4830983, rs6629110, ve rs5936029′ ü içerir.
Tüm bu varyantlarda, ana alel (daha yaygın varyant), Doğu Asya popülasyonlarından insanların% 95’inden fazlasında mevcuttur. Buna karşılık, Avrupa ülkelerinde yaşayan nüfus 65’inden daha az bölümü bu ana aleli bulundurmaktadır. Tüm bu varyantlardaki ana alel, araştırmacıların COVID-19’un duyarlılığını veya şiddetini artırabileceği için teorize ettiği ACE2’nin daha fazla ekspresyonu ile ilişkilidir, çünkü bu genetik varyant potansiyel olarak virüs için daha fazla giriş noktası sağlar. Bununla birlikte, COVID-19 ve ACE2 geni arasındaki ilişkiyi doğrulamak için daha çok araştırma çalışmasına ihtiyaç vardır. Bu çalışmadaki araştırmacılar ayrıca virüsün vücut hücrelerine yapışmasını önleyebilecek herhangi bir ACE2 gen varyantını belirlemeye çalışmış, ancak kanıt bulunamamıştır.
COVID-19 Tedavisi: Devam Eden Araştırmalar
Halen COVID-19’un önlenmesi veya tedavisi için potansiyel ajanların belirlenmesi amacıyla araştırmacılar tarafından güçlü bir çaba sarf edilmektedir. Özellikle, ACE2 reseptörü bu virüsün vücuda girme noktası olma açısından potansiyeli yüksek olmasıyla ilgi çekmiştir. Araştırmacılar, virüslerin ACE2 reseptörüne bağlanmasını engelleyen tedavileri araştırmaktadırlar. Bir örnek, ACE2 reseptörü ve SARS-CoV-2 arasındaki bağlanma işlemini kolaylaştıran bir enzim olan TMPRSS2’yi bloke eden tedavilerdir. TMPRSS2 inhibitörlerinin ön hücre çalışmaları umut verici sonuçlar göstermiştir.
Başka potansiyel tedaviler, aşıların gelişimini bloke edebilen başka ajanları ve ACE2 reseptörünü bulunadurmaktadır.. Bununla birlikte, bu tedavilerin hepsi araştırmanın çok erken aşamalarındadır ve etkili olabilecek görünmeyen olmaya devam etmektedir.
Koronavirüs Önleme Adımları
Günümüzde henüz 2019 koronavirüs hastalığına karşı bir aşı geliştirilememiştir.
Hastalıktan korunmanın en etkili yolu bu virüse maruz kalmamaya dikkat etmektir. Virüsün esas olarak kişiden kişiye yayıldığı düşünülmektedir. Yayılma koşullarının şu şekilde olduğu düşünülmektedir:
• Birbirleriyle yakın temas halinde olan kişiler arasında (yaklaşık 6 fit içinde).
• Enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında ortaya çıkan solunum damlacıklarıyla
Ortaya çıkan bu solunum damlacıkları, yakınlarda bulunan kişiler tarafından solunabilir ve bu şekilde bulaşabilir. Diyabet gibi altta yatan ciddi tıbbi rahatsızlıkları olan kişiler COVID-19 hastalığından daha ciddi komplikasyonlar geliştirme riski daha yüksek gibi görünmektedir. Kişi kendisini korumak için atabileceği ek adımlar hakkında sağlık uzmanınıza danışılması tavsiye edilir.
Korumak İçin Atılacak Adımlar
Koronavirüsten korunmak için atılacak adımlar konusunda basında pek çok haber bulunmaktadır. Fakat bu adımlar incelendiğinde temel korunma tedbirleri bellidir. Bu tedbirler şu şekilde sıralanabilir:
Elleri sık sık yıkamak
• Özellikle halka açık bir yerdeyken, öksürüldükten veya hapşırdıktan sonra elleri en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkamak.
• Sabun ve su bulunmayan ortamlarda, en az % 60 alkol içeren bir el dezenfektanı kullanarak elleri temizlemek. Dezanfektanı kullanırken ellerin tüm yüzeylerine yayılması ve cildin emmesini sağlamak için kuruyana kadar eller ovuşturulmalıdır.
• Burun, gözler, yüz ve ağıza kirli ellerle dokunmaktan kaçınmak.
Yakın temastan kaçınmak
• Enfekte olmuş kişilerle çok yakın irtibattan kaçınmak hastalıktan korunma açısından birinci derecede önemlidir.
• COVID-19 topluluğa yayılıyorsa kişilerin birbirleriyle arasında mesafe bırakılması önemli bir tedbirdir. Bu korunma tedbiri özellikle hastalığa yakalanma riski daha yüksek olanlar için çok önemlidir.
Başkalarını Korumak İçin Atılacak Adımlar
• Enfekte olan bir kişinin durumu tıbbi yardım gerektirmiyorsa evinden çıkmaması hastalığı başkalarına bulaşma riskini azaltmakta veya ortadan kaldırmaktadır.
• Öksürürken ve hapşırırken dirseğin iç kısmını veya tek seferlik mendil kullanılması
• Kullanılmış mendillerin çöpe atılması
• Ellerin hemen en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanması. Sabun ve su bulunmayan ortamlarda ellerin en az % 60 alkol içeren bir el dezenfektanı ile temizlenmesi
• Kişi hastayken maske kullanılması tavsiye edilir. Hasta olan kişiler üçüncü kişilerle muatap olacağı zaman özellikle takması tavsiye edilir. Enfekte olan kişinin sağlığından dolayı maske kullanma imkanı yoksa (örneğin, nefes darlığı yaşıyorsa) o zaman hapşırırken ve öksürürken ağzını kapatmak için gerekeni yapılmalıdır.
• Eğer kişi enfekte olmamışsa sürekli maske takması önerilmez. Çünkü yüz maskeleri yetersiz olabilir ve bakıcılar için saklanmalıdır. Ayrıca maskelerin yanlış kullanılması daha büyük sağlık problemlerine neden olabilir.
• Sık sık temeas edilen yüzeyler sık sık temizlenmesi ve dezenfekte edilmelidir.
• Yüzeyler kirliyse temizlenmesi ve bunun dezenfeksiyondan önce deterjan veya sabun ve su kullanılarak yapılması
Dezanfektan Seçimi ve Yapımı
En yaygın EPA kayıtlı ev dezenfektanları temizlik için etkilidir. Yüzeye uygun dezenfektanlar kullanılmalıdır. Dezenfektan bulunamadığında şunlar çözüm olabilir.
• Çamaşır suyu ile seyreltilerek dezenfektan yapılabilir. Bunu yapmak için 1 galon (1 galon 3,78 Lt) subaşına 5 yemek kaşığı (1/3 bardak) çamaşır suyu veya dörtte bir su için 4 çay kaşığı çamaşır suyu kullanılmalıdır. Bunu yaparken ürünün son kullanma tarihinin geçmediğinden emin olunmalıdır. Ev tipi çamaşır suyu asla amonyak veya başka bir temizleyici ile karıştırılmamalıdır. Ev tipi çamaşır suyu uygun şekilde seyreltildiğinde koronavirüslere karşı etkili olabilir.
• Alkol içeren dezenfektanlarda alkol oranı en az % 70 oranında olması gerekir.
• Diğer yaygın EPA tescilli ev dezenfektanlarında alınan ürünlerin EPA onaylı çıkan viral patojenler pdf simgesi harici simge iddiaların virüsleri öldürmek daha zor olan verilere dayanarak COVID-19’a karşı etkili olması beklenmektedir. Bütün dezenfekte ve temizlik ürünlerini kullanırken üretici talimatlarıan uyulması tavsiye edilir. (örn. Konsantrasyon, uygulama yöntemi ve temas süresi, vb.).
Kaynakça:
cdc.gov
who.int
theguardian.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu