Propilen, glikolün sentetik bir kimyasaldır ve aslına bakıldığında propilen antifrizdeki ana bileşendir. Güvenliği sorgulanabilir olmasına rağmen FDA’nın genel olarak güvenli kabul ettiği ve suni gıda boyaları ile birlikte olarak kabul ettiği çok yaygın bir gıda katkı maddesidir.
Propilen Glikol Nedir?
Propilen glikol, petrolden elde edilir ve tatlı tadı olan viskoz, renksiz, kokusuz bir maddedir. Gıda üreticileri, bir maddeyi nemli tutma, dokuyu koruma ve yağ, alkol ve su gibi hemen hemen her şeyle karışma kabiliyetini sağlamaktadır. Bu özelliklerden ve genellikle güvenli olduğu kabul edildiğinden dolayı, işlenmiş veya hazır gıda ürünlerinde ortak bir gıda katkı maddesi haline gelmiştir. Propilen glikol içeren işlenmiş gıda maddeleri tipik olarak koyulaştırma, emülsifiye edici veya dengeleyici özellikler gerektiren yiyeceklerdir. Bu yiyecekleri şu şekilde sıralayabiliriz:
1) Salata sosları
2) Sıvı yapay tatlandırıcılar
3) Dondurmalar
4) Yapay tatlandırıcılar
5) Şeker hamurları
6) Alkolsüz içecekler
7) Çorbalar
8) Pudingler ve tatlılar
9) Soslar ve et sosları
Ayrıca Propilen glikol sıklıkla vücut bakım ürünlerine, kozmetiklere ve ilaçlara da eklenebilmektedir.
Propilen Glikol Güvenli midir?
Propilen glikolün güvenliği doza ve bireysel duyarlılığa bağlıdır. Bu nedenle, eğer kişi %100 sağlıklıysa, bir ayda küçük miktarlara maruz kalmanın iyi olabileceği olasıdır. Ne yazık ki gerçek olan şudur ki; yukarıda listelene bu yiyeceklerin büyük bir kısmını birçok kişi sağlıksız olduğunu bilerek tüketmektedir.
Propilen Glikolün Fizyolojik Yan Etkileri
Propilen glikol tüketiminin birçok bilinen yan etkileri vardır. Bu yan etkilerden bazıları aşağıdaki gibidir:
1. Kanı asitlendirir: Propilen glikol, sindirimden yaklaşık bir saat sonra kanda tespit edilir, pik seviyelerindeyken ince bağırsakta çok hızlı bir şekilde emilir. Aynı zamanda hızla ortadan kalkar, tüketilenlerin neredeyse % 50’si 4 saat sonra kanda kalmaktadır. Bunun yaklaşık % 55’i laktik ve piruvik asitlere metabolize olurken, kalanlar böbrekler tarafından giderilir. Bu laktik ve piruvik asitler kanı daha asidik hale getirir. Düşük dozlarda, böbrekler kan alkalinitesini hemen dengeleyebilir. Ancak daha yüksek dozlarda propilen glikol kanı asitleştirebilir, böbreklere zarar verebilir ve toksisiteye neden olabilir. Bu nedenle yüksek miktarlarda tutarlı tüketim kötü sağlık koşullarının oluşmasına neden olabilir.
Yeterince büyük bir miktarda kanı acil tıbbi bakım gerektiren noktaya asitleyebilir. New England Journal of Journal da dahil olmak üzere, propilen glikol içeren psikiyatrik ilaç enjekte edilen hastaların hızla komaya ve böbrek yetmezliğine yol açabilecek asidoz geliştirdiği gösterilmiştir. Propilen glikol toksisitesi aynı zamanda sepsis veya ciddi inflamatuar yanıt sendromuna benzer semptomlara neden olabilir. Bu dozaj seviyesini yutma yoluyla elde etmek mümkün olsa da, bu reaksiyon tipik olarak yaklaşık 2 gramın üzerindeki çok yüksek bir dozda uygulandığında rapor edilmiştir.
2. Sızdıran hücreler ve sızdıran gut’a katkıları: Sabun gibi, propilen glikol bir yüzey aktif maddedir, bu da su ile yağ arasındaki engeli kırabileceği anlamına gelmektedir. Hücre zarları, propilen glikol gibi yüzey aktif maddeler tarafından kolayca parçalanabilen ince yağ molekülleri katmanlarından yapılır. İlaç şirketleri, ilaç emilim oranını artırmak için ilaç moleküllerini propilen glikole karıştırarak veya kimyasal olarak bağlayarak bu özellikten faydalanırlar. Bu, sözlü ve topikal olarak alınan her iki ilaç için de geçerli bir durumdur.
Propilen glikole maruz kalan hücreler diğer moleküllere daha geçirgen hale gelir. Bu nedenle, nikotin ve kansere neden olan maddelerle birlikte propilen glikol içeren e-sigaraların güvenliği çok tartışmalıdır. Günümüzde propilen glikolün, sızıntı bağırsağına ve sızıntı bağırsağının neden olduğu inflamatuar sağlık sorunlarına neden olup olmadığını doğrudan test eden bir çalışma yoktur. Bununla birlikte, bir test tüpü çalışmasında, propilen glikol düşük konsantrasyonda bile bazı bağırsak hücrelerini tahrip etmektedir. Sızdıran bağırsaklar, otoimmün hastalıklar veya sindirim sorunları ile mücadele edenler, bu nedenlerden dolayı propilen glikoldan kaçınmaları gerekmektedir.
3. Çocukluk dönemi alerjileri ve astım risklerini artırır: Propilenin zararları ile ilgili yukarıda ki anlatılanlarharicinde, çocukları da etkileyebilir. Yapı malzemeleri, mobilya, boya, halı ve benzeri maddelerden yayılan uçucu bir organik bileşik (VOC) olarak propilen glikol bağışıklık sistemini etkileyebilir. Havadaki propilen glikol ve glikol eter buharlarının okul öncesi çocuk sağlığı üzerindeki etkilerini değerlendiren bir çalışmada, çocuğun yatak odası havasındaki bu tür kimyasalların varlığının aşağıdakilerle ilişkili olduğunu bulmuşlardır:
• 1,5 kat artmış astım riski
• 2,8 kat artmış alerjik rinit riski saman nezlesi
• 1,6 kat artmış egzama riski
İyi bir hava temizleyici, havadaki kimyasalların giderilmesine yardımcı olabilir ve bu herhangi bir uyuma alanında çocuğun sağlığını korumak için güzel bir çözümdür.
4. Cildi tahriş eder: Propilen glikolün, egzama benzeri bir döküntü olan dermatite neden olabilecek bir deri tahriş edici olarak rapor edilmiştir. Cilde, vücut bakımına ve kozmetik ürünlere eklendiğinde, cilt problemlerini gerçekten kötüleştirebilir. İronik olarak bu cilt hastalıklarını tedavi etmek için genellikle topikal ilaçların bir bileşenidir.
Propilen Glikolden Ne Zaman Kaçınılmalı?
Bazı kişiler propilen glikolün yan etkilerine daha duyarlıdır. Genellikle bundan kaçınmak için uyarılar aşağıdaki gibidir:
• Karaciğer veya böbrek problemleri olan kişiler kaçınmalıdır, çünkü karaciğer ve böbrekler, propilen glikol ve yan ürünlerini elimine etmekten sorumludur.
• Hamile kadınlar, bebekler ve çocuklar bu tür bileşenlerle başa çıkma yeteneklerini azaltırlar.
• İltihaplı sağlık sorunları olan kişiler hücreleri tahriş edebilir ve bağırsaklarda sızıntıya neden olabilir.
• Sindirim sorunları olan kişilerde, bağırsak hücreleri daha fazla tahriş olur
Neyse ki maruz kalmayı önlemek ve olduğunca azaltmak mümkündür.
Propilenden Glikol’un Olumsuz Etkisinden Nasıl Uzak Durulur?
Maalesef, bu katkı maddesi birçok ortak üründe yer aldığından, bundan kaçınmak için biraz titizlik gösterilmelidir. Propilen glikoldan korunmak için bazı ipuçları aşağıdaki gibidir;
1. İşlenmiş gıdalardan uzak durulmalı: Propilen glikol gibi tehlikeli bileşenler içeren yiyeceklerden kaçınmanın en iyi yolu çoğu zaman ev yapımı yemekler tüketmektir. Yiyecekleri lezzetli yapmak için sahte malzemeler gerekli değildir. Bu tip katkı maddelerinin 
etkilerinin, koyulaştırıcı veya dengeleyici olarak glütensiz nişasta veya jelatin gibi diğer doğal içeriklerle değiştirilmesi mümkündür.
2. Etiketli ve güvenilir markalardan satın alınmalı: Propilen glikol ve eşanlamlı propan-1,2-diol için gıda maddeleriyle beraber diğer ev ürünlerinin etiketlerini her zaman kontrol edilmelidir. Sos, tatlandırıcı, baharat ve mayonez vb. gibi gıdalarda tehlikeli maddeler içermeyen bilinir markalar kullanılmalıdır.
3. Cilt bakımı, vücut bakımı ve ev bakım ürünleri kontrol edilmeli: Propilen glikol, kişilerin her gün ciltlerini sürdükleri geleneksel ürünlerdir. Ayrıca, bu cilt ürünleri de ciltte daha kolay emilecek diğer toksik kimyasalları içerir, çünkü cildi daha geçirgen olmasını sağlamaktadır. Bunun yerine organik ürünlere güvenilmeli ya da kişi kendi güzellik ürünlerini yapmalıdır.
4. Hava ve su arıtıcıları kullanılmalı: Yiyeceklerde ve diğer ürünlerde propilen glikolü önlemeye yönelik en iyi çabalara rağmen, evdeki hava veya suya maruz kalmak hala mümkündür. İyi havalandırma yapmak için düzenli olarak pencereleri açarak evi havalandırmak gerekir. Özellikle yatak odalarında iyi bir hava temizleyici kullanmak, eğer yoksa yatmadan önce muhakkak havalandırmak gerekir. Ayrıca içme ve duş suyu için bir su filtresi kullanmakta fayda sağlayabilir.
Kaynakça:
draxe.com
propylene-glycol.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu