Mollusca ya da yumuşakçalar şubesi, hayvanlar aleminin ikinci büyük şubesidir; yaşayan yaklaşık 50.000 türe ve 35.000 fosil türe sahiptir. En iyi bilinen yumuşakçalar arasında salyangozlar (sümüklü böcekleri de kapsar), midyeler, mürekkepbalıkları ve ahtapotlar yer alır. Yumuşakçalar, çoğunlukla suculdur ve nispeten büyük ve kompakt (sıkı) vücuda sahiptir. İçeride yer alan dokuların yaşamını sürdürebilmesi için yeterli miktarda oksijen ve karbondioksit değişimi sağlayacak büyüklükte yüzey alanı artık mevcut değildir; yüzeyde yer alan birçok hücre tabakasının bulunması nedeniyle yüzey ile iç kısım arasında difüzyon her zaman çok yavaş olacaktır. Bu nedenle, yumuşakçaların yaşamını sürdürmesi, içeride yer alan etkili taşıma sistemlerinin ve diğer özelleşmiş sistemlerin varlığına bağlıdır.
Çeşitli yumuşakça grupları dış görünüş itibariyle önemli ölçüde farklılıklar gösterebilir; fakat çoğu, temel olarak benzer vücut planına sahiptir.
Yumuşak vücut, üç temel kısımdan oluşur:
Harekette işlev gören ve kabuktan (eğer varsa) dışarı uzatılabilen ventral tarafta yer alan kaslı büyük ayak;
Sindirim sistemini, boşaltım organlarını (nefridyumları), kalbi ve iç organları içeren ve ayağın üstünde yer alan visseral kitle (iç kitle),
Türlerin çoğunda kabuğu salgılayan bezleri içeren ve iç kitleyi örten kalın bir doku katlantısı perikardiyal olan manto.
Manto çoğunlukla iç kitlenin kenarlarında aşağı doğru boşluk (sölom) sarkarak manto boşluğunu içine alır. Manto boşluğu genellikle solungaçlara yer sağlar.
Yumuşakçalar açık dolaşım sistemine sahiptir. Yani her bir dolaşım turunda kan kılcal damar ağından geçmek yerine, çok büyük manto açık sinüsler içerisinde dokuları doğrudan yıkar. Sinüslerde akan kan, solungaçlara kan götüren damarların içerisine geçer ve kan, solungaçlarda oksijenlendirilir. Solungaçlardan gelen kan kalbe döner mide kalp ve buradan tekrar sinüslere kan götüren damarların içerisine pompalanır; o halde tipik bir dolaşım, kalp-sinüsler-solungaçlar-kalp şeklindedir.
Bu plan, bir otomobilin yağ-dolaşım sistemine analogtur: bir yağ pompası, motoru yağlamak için motora yağ pompalar; yağ, damlacıklar halinde çeşitli mekanik kısımlar üzerine damlar ve karter içerisinde toplanarak buradan tekrar geriye pompalanır.
Denizlerde yaşayan yumuşakçaların çoğu bir ya da daha fazla sayıda serbest yüzen larva evresi geçirirler; fakat tatlı su salyangozlarının ve karasal salyangozların buna karşılık gelen gelişim evrelerinde, yumurta ve yumurtanın açılmasıyla ortaya çıkan minyatür bir ergin evresi vardır.
Kaynakça:
Biological Science; James L. Gould, William T. Keeton
Yazar: Taner Tunç