Gönüllülük, günlük hayatta ve iş hayatında çok sıklıkla karşılaşılan bir kavram olmakla birlikte tam karşılığının ne olduğunu bilmenin büyük önem taşıdığı bir terimdir. Peki gönüllülük nedir?
Aslında çok küçük yaşlardan itibaren öğrenilen gönüllülük esası, yaş ilerledikçe özellikle sivil toplum kuruluşları ile doğrudan ilişkili bir kavram gibi görünmektedir. Buna karşın temelde hayatın pek çok alanını kapsayan gönüllülük kavramını ve gönüllü çalışmanın ne anlama geldiğini içeriğimizde detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Gönüllülük Nedir?
Gönüllülük, en basit tanımıyla herhangi bir karşılık beklemeden bir işi yapmayı kendiliğinden üstlenmek olarak açıklanabilir. Bu sorumluluğu alan kişiye de “gönüllü” adı verilir. Gönüllüler, kendi hayatları, sevdiklerinin yaşamları ve içinde bulundukları topluluk yararına faaliyetler yürütebilir.
Bu faaliyetleri resmî veya özel herhangi bir kurum veya kuruluşa bağlı olarak veya tamamen bağımsız bir şekilde bireysel olarak da sürdürebilirler. Akla gelebilecek her konuda gönüllü olarak çaba gösterilebilir.
Bu konular çoğu zaman ihtiyaç sahiplerinin gereksinimlerini karşılamak veya ihtiyaçların oluşmasına yol açan temel nedenleri ortadan kaldırmak olarak karşımıza çıkmaktadır. Çok yönlü bir kavram olan gönüllülük kapsamına yalnızca insan hayatı değil, tüm canlıların hayatı, yani kısacası tüm yaşamı konu alabilecek farklı çalışma alanları girmektedir.
Örneğin hayvanların yaşam alanlarının korunması için sürdürülen gönüllü çalışmalar, yangında tahrip olan ormanlık alanların yeniden ağaçlandırılması için yapılan faaliyetler ve bir bayram geleneği haline gelen ve gönüllü olarak yapılan yardımlar bu anlamda birer örnek teşkil etmektedir.
Gönüllülük Kavramı Tarihte İlk Ne Zaman Ortaya Çıktı?
Gönüllülük nedir sorusunu yanıtladığımıza göre bu kavramın ilk kullanıldığı dönemi mercek altına alabiliriz. “Gönüllü” kavramı, sözcük kökeninden de anlaşılabileceği gibi manevi bir yöne sahip.
Bu kavramın 1750 yılına kadar Fransa’da acil durumlarda askerî hizmet için çalışan sivilleri tanımlamak üzere kullanılan “voluntaire” kelimesinden türediği düşünülmektedir. Voluntaire kelimesi ise Latince’de bireyin özgür iradesi anlamına gelen “Latin voluntarius” sıfatına dayanmaktadır.
Ancak 19. yüzyıla gelindiğinde gönüllülük kavramının bugünkü kapsamına yakın bir noktaya gelmiş olduğu görülmektedir. Bunda elbette 19. yüzyıl başlarında ABD’de başlatılmış olan ve muhtaç kişilere yardım amaçlı yürütülen gönüllü çalışmaların payı oldukça büyük.
Öte yandan gönüllülüğün ilk olarak 1. Dünya Savaşı sonrasında kurumsallaşmaya başladığı savunulabilir. Buna göre Pierre Ceresole ve Hubert Parris adlı iki pasifistin 1920 yılında savaşta zarar gören bir köyü yenilemek üzere düzenlediği uluslararası gönüllülük çalışmaları, gönüllülük kavramının uluslararası ve kurumsal bir boyuta ulaşmasında rol oynadı.
Bu hareketin ardından Ceresole ve Parris, gençlerin kültürlerarası dostluklar kurabilmesi odağında çeşitli kurumların gençler için uluslararası gönüllü hizmet programı başlatmasına önayak oldu. Benzer gelişmeler 2. Dünya Savaşı’nın ardından da yaşandı ve savaş yaralarını sarmak üzere geçmişteki gönüllülük faaliyetlerinden yararlanılarak pek çok uluslararası gönüllülük programları başlatıldı.
Savaşın neden olduğu tahribatı gidermeye odaklanan gönüllü faaliyetler, zaman içinde sosyal bakım alanına kaydı ve yaşlı, engelli bakımı gibi konulardaki ihtiyaçlara yöneldi. Uluslararası Gönüllü Hizmet alanında aktif rol alan ilk ulus-ötesi kurum ise UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü) oldu.
Gönüllülük kavramının Türkiye tarihindeki yeri ise tüm dünya ile benzer bir paralellik göstermektedir. Türkiye’de gönüllülük trendinin büyük bir sıçrama yaşadığı tarihler ise en genel hatlarıyla 1990’lara dayanmaktadır. Bu dönemde, hala aktif olarak çalışmalar yürüten önemli ve büyük gönüllü kuruluşlar kurulmuştur.
Bugün ise İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre ülkemizde 300 binin üzerinde kayıtlı dernek bulunmaktadır. Yardımlaşma ve dayanışmanın geleneksel açıdan toplumumuzda büyük bir önem taşıdığı göz önünde bulundurulduğunda ülkemizde gönüllülük faaliyetlerine dair büyük bir potansiyel olduğu da net bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
2012 yılından bugüne kadar pek çok çalışmaya imza atmış Toplum Kalkınmasında Gönül Elçileri Projesi de toplumumuzda “gönüllülük” kavramı ile ilgili farkındalık geliştirilmesi ve gönüllülük çalışmalarının yaygınlaştırılması amacı ile faaliyetlerine devam etmekte olan bir sosyal sorumluluk projesidir.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayesinde hayata geçirilen Toplum Kalkınmasında Gönül Elçileri Projesi’nin koruyucu aile hizmeti, kadınlar için mesleki eğitim gibi çok sayıda alt çalışma alanı mevcuttur. Toplumun mevcut durumunu iyileştirmek ve gelecek nesillere daha parlak bir gelecek sağlamak için Gönül Elçileri Projesi gibi sosyal sorumluluk projelerini desteklemek son derece önemlidir.
Emine Erdoğan’ın himayesinde hazırlanan ve Türk gastronomi tarihine ışık tutan Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı kitabı hakkında bilgi edinmek için ise buraya tıklayabilirsiniz.
Gönüllülük Türleri Nelerdir?
Gönüllülük nedir, gönüllülüğün tarihsel gelişimi nasıl olmuştur gibi gönüllülük kavramını anlamaya yönelik soruların yanıtlarını artık biliyorsunuz. Peki kaç farklı gönüllülük türü vardır?
1. Resmî ve Resmî Olmayan Gönüllülük
Adından da anlaşılacağı üzere resmî veya özel bir kurum/kuruluşa bağlı olarak yürütülen gönüllülük türü resmî gönüllülük ya da diğer bir deyişle formel gönüllülük olarak adlandırılır. Diğer yandan herhangi bir kurum veya kuruluştan bağımsız bir şekilde yürütülen gönüllülük çalışmaları ise resmî olmayan gönüllülük, yani informel gönüllülük olarak tanımlanır.
2. Sürekli veya Süreksiz Gönüllülük
Gönüllü olarak çalışmalar yürüten kişilerin uzun dönemli ve düzenli bir biçimde üstlendiği gönüllülük türü sürekli gönüllülük adını alır. Gönüllülerin yalnızca ihtiyaca göre hizmet sunduğu gönüllülük biçimi ise süreksiz gönüllülük veya kısa dönemli gönüllülük olarak adlandırılır.
3. Uluslararası Gönüllülük
Gönüllü kişilerin kendi ülke sınırları dışındaki sorunlara yönelik üstlendikleri gönüllü faaliyetler, uluslararası gönüllülük adını alır.
4. Çevrimiçi Gönüllülük
İnternet ortamı aracılığı ile yürütülen gönüllü faaliyetler de çevrimiçi gönüllülük olarak değerlendirilir.
5. Mikro Gönüllülük
SMS ile bağış gönderme gibi oldukça basit eylemleri gerçekleştirerek gönüllü bir çalışmaya kısa süreli olarak destek verilmesi de mikro gönüllülük kapsamına girer.
6. Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Şirketlerin ve kâr amacı güden organizasyonların gerçekleştirdiği resmî gönüllülük faaliyetleri, kurumsal sosyal sorumluluk olarak adlandırılmaktadır.
Gönüllü Çalışmaların Toplumsal ve Bireysel Faydaları Nelerdir?
Gönüllü çalışmalar, bireylerin sorumluluk bilincini geliştirmeye önemli katkılar sağlar. Örneğin insanların hem kendilerine hem de çevrelerine karşı daha fazla duyarlı olmalarında, empati kurabilmelerinde, iletişim becerilerini geliştirebilmelerinde ve dünyamızı oluşturan diğer tüm varlıklara saygı duymalarında gönüllü çalışmaların büyük etkileri vardır.
Öte yandan gönüllülük faaliyetlerinin toplumsal boyutu olduğunu da unutmamak gerekiyor. Buna göre gönüllü çalışmaların toplumda sosyal farkındalığın gelişmesi, girişimciliğin artması, sosyal ilişkilerin güçlenmesi ve toplumsal sorunların ortadan kaldırılması için çözüm üretilmesi noktasında toplumun da teşvik edilmesi gibi birçok faydası olduğunu söylemek mümkün.