Karoten, bitkilerde bulunan, kırmızı veya turuncu renk veren bir pigmenttir. Karotenler, klorofil bitkilerinde fotosentez için doğrudan görev yapmazlar, antioksidandırlar ve reaktif oksijen miktarlarını sınırlarlar. Karotenoid ailesi, oksijeni bulunmayan karotenleri ve ksantofilleri kapsar. Sonbaharda, yaprakların klorofil kaybı, karotenoidlerle ilişkili kırmızı ve turuncu renkleri ortaya çıkarmaktadır.
En yaygın karotenler beta-karoten ve likopendir, ama alfa-karoten ve ε, γ, δ veya ζ-karoten gibi nadir formları da vardır. β-karoten, biber, havuç, ıspanak, marul, domates, tatlı patates, brokoli, kabak, kayısı, bezelye gibi birçok sebzede bulunur. Spirulina yosunu da çok yüksek düzeyde beta karoten içermektedir. Beta-karoten aynı zamanda hazır gıdaların çoğunda renklendirici E160a koduyla yer almaktadır. Likopen ise, adını domatesten (Solanum lycopersicum) alan ve ona kırmızı rengini veren bir pigmenttir. Greyfurt gibi başka meyvelerde de bulunur. Alfa-karoten, beta-karoten ve likopen vitamin A’nın öncül bileşenleridir. Dolayısıyla karoten gözlerin iyi görmesi için önemlidir.
Ancak, Inserm-Gustave Roussy Enstitüsü’nden Françoise Clavel-Chapelon ve ekibinin yaptığı ve yaklaşık 60.000 sigara içen kadın üzerinde sürdürülen bir araştırmada, yüksek beta-karoten alan, örneğin beta-karoten içeren gıda takviyelerini haftada 3 kez alan kadınlarda, tütün kullanımı ile ilişkili kanser riskinde artış olduğu saptandı. Tam tersine, sigara içmeyen kadınlarda da, beta-karoten alımı arttıkça kanser riski azalmaktaydı.
Uzun yıllardır sürdürülen araştırmada,1990 yılından bu yana, Françoise Clavel-Chapelon, yaklaşık 100.000 kadından oluşan bir popülasyonda kanser riski faktörlerinin incelenmesine olanak tanıyan E3N prospektif kohortunun takibini koordine etmektedir. Araştırma, özellikle beta-karoten alımı ile tütünle ilişkili kanser riski arasındaki ilişkiye odaklandı. Deneysel çalışmalar, bu antioksidanın gıda takviyelerinin sağladığı yüksek dozlarının, sigara içenlerde akciğer kanseri ve sindirim sistemi kanseri riskini artırdığını gösterdi.
Araştırmacılar, beta-karoten ile tütünle ilişkili kanser riski arasındaki bağlantıyı daha ayrıntılı bir şekilde araştırmak için 59.910 kadınla ilgili verileri analiz etti. Yıllar boyunca sürekli izlenen bu kadınların yaşam şekilleri ve sağlık durumları hakkındaki son derece kesin bilgileri kullanan araştırmacılar, diyet, beslenme takviyeleri ve sigara içme durumlarını incelediler. Kadınlar, beta-karoten tüketimlerine göre dört gruba ayrıldı: En az beta-karoten tüketenler başta olmak üzere giderek artan miktarda tüketen ilk üç grup ve normal beslenmesine ilave olarak gıda takviyesi kullanan dördüncü grup. Bu kadınlar ortalama 7.4 yıl takip edildi ve bu takip sırasında 700 kadın tütüne bağlı kanser geliştirdi.
Enstitü ekibi, hiç sigara içmemiş olan kadınlarda, artan beta-karoten tüketimi ile tütünle bağlantılı bir kanser geliştirme riskinin ters orantılı olduğunu gösterdi. Öte yandan, sürekli sigara içen kadınlar arasında (sigaraya ara vermiş olsa da), yüksek beta-karoten tüketenlerin tütüne bağlı kanser riski en yüksek düzeydeydi.
Yaklaşık 60.000 kişilik kadın popülasyonunda, araştırmacılar on yıllık süre içindeki mutlak kanser riskini hesapladı. Sigara içmeyen kadınlarda, düşük beta-karoten tüketimi durumunda, 10.000 kadında 181,8 vaka, yüksek beta-karoten tüketen sigara içmeyen kadınlarda 10.000 kişide yalnızca 81,7 vaka vardı. Sigara içenlerde ise, düşük beta-karoten tüketenlerde 10.000’de 174 vaka, yüksek beta-karoten tüketenlerde 10.000’de 368,3 vaka vardı.
Araştırmacılar, beta-karotenin araştırmaları sürdürülen bu özelliğine rağmen, sigara içenlere meyve ve sebze gibi beta karoten açısından zengin besinler tüketmekten kaçınmalarının önerilemeyeceğini, bu gıdaların yapısındaki C ve E vitaminleri gibi başka bileşenlerin de, beta-karoten ve tütün arasındaki bu potansiyel zararlı etkileşime karşı destek oluşturabileceğini, sigarayı hemen bırakmanın en doğru çözüm olduğunu söylüyorlar.
Kaynakça:
-M. Touvier, E. Kesse, F. Clavel-Chapelon, M-C Boutron-Ruault, “Dual Association of Beta-Carotene With Risk of Tobacco-Related Cancers in a Cohort of French Women”, J Natl Cancer Inst 2005,97:1338-44.
Yazar:Oben Güney Saraçoğlu